خصوصی‌سازی خوب است یا بد؟ آنچه در ایران در دهه‌های اخیر اتفاق افتاده، واقعا خصوصی‌سازی است یا نه؟ آیا خصوصی‌سازی خوب یا بد واقعیت دارد یا بهانه‌ای ساخته و پرداخته طرفداران سرمایه‌داری است تا شکست تجربه‌های خصوصی‌سازی را لاپوشانی کنند؟ پاسخ هرکدام از این پرسش‌ها می‌تواند به بحث‌های مفصلی کشیده شود که سر از علوم سیاسی و جامعه‌شناسی و فلسفه درمی‌آورند؛ اما موضوع این گزارش پاسخ به هیچ‌کدام از این پرسش‌ها نیست. این گزارش تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که شرکت‌های خصوصی‌سازی‌شده در ایران پس از واگذاری چه سرنوشتی پیدا کرده‌اند؟ به‌همین‌دلیل برای شروع، صد شرکت اولی که به طور کامل یا تدریجی در سال‌های ۱۳۸۰تا ۱۳۸۳از سوی سازمان خصوصی‌سازی واگذار شدهاند، در این گزارش بررسی شدهاند.
پنجشنبه گذشته سمینار «خصوصی‌سازی در ایران» با حضور پرویز صداقت، فریبرز رئیس‌دانا و محمد مالجو در مؤسسه مطالعات سیاسی- اقتصادی پرسش برگزار شد. استقبال گسترده مخاطبان از این نشست نشان‌دهنده اهمیت بیش از پیش بررسی نظری- تاریخی و موردی فرایند خصوصی‌سازی در ایران معاصر است، به‌خصوص با درنظرگرفتن وضعیت کنونی صنایع و واحدهای تولیدی. در این نشست هر یک از سخنرانان به جنبه‌ای از این فرایند طی دهه‌های گذشته پرداختند. ابتدا پرویز صداقت تاریخچه‌ای از خصوصی‌سازی و برندگان و بازندگان آن ارائه کرد، با تمرکز بر دو نمونه شرکت ملی مخابرات و شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه. سپس فریبرز رئیس‌دانا در بحث نظری- تاریخی خود خصوصی‌سازی در ایران و جهان را بررسی کرد و در مقابل آن به سه بدیل دولتی‌کردن، ملی‌کردن و اجتماعی‌کردن پرداخت. در نهایت محمد مالجو از سازوکار خصوصی‌سازی طی سه دهه گذشته، روش‌های متنوع آن و راهکارهای پیش‌روی جنبش‌های اجتماعی سخن گفت. آنچه در ادامه می‌آید خلاصه‌ای از بحث‌های ارائه‌شده در این نشست است، با این توضیح که سخنرانی مالجو با ارجاع به نمودارهای متعدد و روشنگری انجام شد که در اینجا حذف و خلاصه شده است.
ماجرای واگذاری سهام شرکت کنتورسازی قزوین را شاید بتوان جنجالی‌ترین پرونده تخلف در عمر ۵۰ساله بورس ایران دانست؛ شرکتی که با قدمت ۴۰ساله در دستور خصوصی‌سازی قرار می‌گیرد، هشت هزار نفر سهام آن را می‌خرند و سهام آنها به دلیل کلاهبرداری صورت‌گرفته در جریان عرضه سهام مسدود شده و با این كار، کنتورسازی وارد سرازیری می‌شود. سرازیری‌ای که امروز منجر به تعطیلی آن شد.
مجتمع صنعتی نیشکر هفت تپه در جاده اهواز- شوش قرار دارد. از کنار زمین‌های هفت تپه می‌گذرم دو سوی جاده با بوته‌های بلندو سبزرنگ نیشکر احاطه شده. ساعتی از تجمع کارگران می‌گذرد این روز برایشان معنای خاصی دارد. روزی که چند نفر از اعضای سندیکای شان بازداشت شدهاند.
گزارش اخیر بانک جهانی درباره روند خصوصی شدن مدارس در ایران نشان می‌دهد که ایران طی سال‌های گذشته با شیب تندی در مسیر خصوصی‌سازی آموزش عمومی پیش رفته است. استدلالی که پشت چنین اقدامی است در میان نویسندگان برنامه‌های توسعه در ایران هم هوادار دارد. استدلالی که از کاهش نقش دولت در تامین هزینه‌های خدمات رفاهی از قبیل آموزش و بهداشت حمایت می‌کند. این در حالی است که در قانون اساسی ایران بر تامین آموزش رایگان عمومی تاکید شده است.
پرویز صداقت (اقتصاددان) معتقد است: آنچه بر سرمان آمده نتیجه‌ی تداوم سیاست‌های نئولیبرالی‌ست و باید منتظر تعدیل‌های بیشتر و فقر و فلاکت افزون‌تر باشیم. او تنها راهکار را «غیرکالایی کردن» خدمات اساسی از قبیل مسکن، بهداشت و آموزش می‌‌داند.
نشست «خصوصی‌سازی آموزش عمومی در ایران» در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد. در این نشست رضا امیدی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی به سخنرانی پرداخت و از روندها و پیامدهای خصوصی‌سازی در عرصه آموزش عمومی سخن گفت.
