واقعه سیاهکل در ۱۹بهمن ۱۳۴۹آغاز فاز مسلحانه اپوزیسیون رژیم شاه بود. در این رویداد چریک‌های فدایی خلق ایران با هدف آزاد‌کردن یکی از اعضای دستگیرشده این سازمان، به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل حمله مسلحانه کردند. هرچند این عملیات با شکست روبه‌رو شد، اما در اذهان مبارزان به یک حماسه بدل شد و علیه یأس، رخوت، بی‌عملی و ترس‌خوردگی جامعه شورید و تجربه تازه‌ای را در جنبش چپ و در تاریخ سیاسی ایران به ارث گذاشت.
شاهرخ مسکوب برای اینکه هر لحظه بفهمد در دنیای زشت و هولناک کنونی چگونه باید تاب آورد، اندیشه‌اش را معطوف به بازسازی هویتی ایرانی و مجهز کردن آن به بنیادهای مدرنیته کرد.
جاعلانِ تاریخ که در ظاهر با پدیده روشنفکری درافتاده‌اند، بیش از آنکه حاملِ ایده یا حقیقتی باشند، در کارِ جعلِ هویتی‌اند که بنا دارد از آنِ خود کند.
نامه‌های احمد قاسمی به همسرش اعظم صارمی در نوع خود یگانه است. این نامه‌ها بیانگر امید و آرزو، رنج و اندوه و مردی به همسرش است که روزگاری در شکل بخشیدن به جریان چپ ایران نقشی انکارناپذیر داشته است.
ملکی از معدود کنشگران سیاسی در تاریخ معاصر ایران است که برداشت‌های مختلفی از سیاست‌ورزی او وجود دارد و همین موضوع ملکی را همچنان به یک چهره قابل تأمل تبدیل کرده است.
عبدالحسين نوشين از جمله رهبران و کادرهای حزب توده ایران بود که از زندان قصر گریختند. نوشین پس از فرار از زندان راهی شوروی شد. او در سال ۱۳۲۶ تئاتر فردوسي را به راه انداخت. يكی از افرادی که در کلاس‌های او شرکت می‌کرد عزت‌الله انتظامی بود. صاحب‌نظران تاريخ به اتفاق بر اين باورند كه مدت بين فرار نوشين از زندان و خروج او از كشور بيش از يك سال بوده است؛ اين يعنی اقامت نوشين در يك مخفيگاه. در ادامه خاطرات عزت‌الله انتظامی از این دوران را می‌خوانیم.
مواجهه انتقادی خلیل ملکی با سیاست‌های حزب توده باعث شده برخی از او به عنوان اصلاح‌طلبی منتقد در مقابل جریان‌های چپ یاد کنند. اما آیا آن‌گونه که برخی تلاش دارند، می‌توان میان اصلاح‌طلبی ملکی با آنچه در بستر سیاست امروز ایران «اصلاح‌طلبی» نامیده می‌شود، ارتباطی برقرار کرد؟
كاوه بيات از پژوهشگران جدي تاريخ معاصر است. به تازگي به كوشش او خاطرات امير شاپور زندنيا از چهره‌هاي اصلي سومكا منتشر شده است. در اين خاطرات اشارات مهمی به برخي از مهم‌ترين برهه‌هاي تاريخ معاصر ايران به خصوص نهضت ملي شدن صنعت نفت وجود دارد.
محمد قائد، نویسنده و روزنامه‌نگار، سال گذشته و در آستانه سالگرد ۲۸ مرداد در مطلبی با نام «شش دهه پس از شالاپّ بزرگ» به نقد برخی پندارهای رایج در مورد ملی شدن صنعت نفت و محمد مصدق پرداخته بود. یک سال بعد وی به بهانه برخی نقدها به مطلب سال گذشته‌اش متن جدیدی را منتشر کرده‌است. وی در این متن ۲۸ مرداد را مساله‌ای کماکان امروزی می‌داند و درباره چرایی و چگونگی این ارتباط سخن می‌گوید.
