ترجمه و نقدش در ایران سال‌هاست که بحرانی است. تولیدکنندگان این بحران فقط مترجمان یا منتقدان نیستند. این مقاله به حلقه‌های مختلف زنجیره تولید بحران در ترجمه ایران پرداخته است.
محمد مالجو در اینگفتار به تأثیر متون نظری ترجمه شده در حوزه اقتصاد، بر شکل‌گیری و تثبیت ایده‌های اقتصادی دولت‌ها در ایران پس از جنگ پرداخته است. مالجو در بررسی خود از این موضوع با اشاره به نوع چینش و گزینش اعضای هیئت علمی در دانشکده‌های اقتصادی و نیز تمرکز ویژه آن‌ها بر تئوریزه کردن الگوهای اقتصادی مطلوب دولت‌ها، به مشکلاتی که این روند ایجاد کرده است، می‌پردازد. متونی که به باور این اقتصاد‌دان، در قالب زبانی فرمال، نگاهی غیرتاریخی و منفک از امر اجتماعی و سیاسی، حامل ارتجاعی‌ترین جریان فکری و مهندسی اجتماعی در قالب پروژه‌های توسعه در سال‌های پس از جنگ بوده‌اند و تأثیر آن‌ها در هیچ دوره‌ای به اندازه زمان دولت یازدهم به بعد پر‌رنگ نبوده است. بنابراین متون ترجمه‌شده در دانشکده‌های اقتصاد، نه تنها راه‌حلی برای برون‌رفت از وضعیت بحرانی نبوده‌اند، بلکه در طی سال‌ها به گسترش بحران کمک کرده‌اند.
اکبر معصوم بیگی به مناسبت رو جهانی ترجمه یادداشتی نوشته است و در آن به این موضوع پرداخته که مترجمان ادبی در ایران با «خلاقیت» خود، آثار ادبی جهان را آنگونه دچار تحول می‌کنند که در اثر ترجمه شده تنها «مضحکه‌ای ترحم‌انگیز از نویسنده و شاعر اصلی به چشم می‌آید».
قسمت عمده‌ای از مباحث نظری جامعه در وضعیت کنونی ما، ترجمه و نقد آن است. این موضوع را شاید بتوان در ادامه پیگیری مستمر صالح نجفی در نقد متون نظری دانست که نقدهای دیگری را به همراه داشت. مترجمان و متقدان گوناگونی از زوایای مختلف درباره موضوع ترجمه نوشته‌اند. در این یادداشت، جوادگنجی به ترجمه به مثابه نوعی مواجهه با امر بیگانه می‌پردازد؛ مواجهه با دیگری که از مسیر زبان می‌گذرد و زبان این درگیری را نمایندگی می‌کند. در این راستا انتخاب متون برای ترجمه، اهمیت ویژه‌ای دارد چرا که انتخاب یک اثر خاص برای ترجمه ممکن است انحرافی در مسیر تاریخی مواجهه با آثار بیگانه ایجاد کند.
مدتی است بازار نقد ترجمه در فضای مجازی به ویژه فیسبوک داغ شده است. منتقد و مترجم اثر در فیسبوک بگومگو می کنند و مخاطب نیز از راه می رسد و از روی منطق و یا دوستی و صمیمیت با منتقد و یا مترجم اثر، لایک خود را بر این یا آن گفته می زند و سپس به دنبال بحث دیگری می رود. آیا «فیس بوک» به طور خاص و «فضای مجازی» به طور عام فضای مناسبی برای درگیری با چیستی و چگونگی ترجمه است؟ و یا به بیان دیگر آیا «فضای مجازی» فضای مناسبی برای تفکر و تامل است؟ امیر احمدی آریان که پیش‌تر در یادداشت « نقد در خلاء و فتیشیسم دقت » به مسئله داوری در ترجمه پرداخته بود، در یاداشت زیر به فرآیند «فیسبوکی‌شدن فکر» به واسطه درگیری بر سر نقد ترجمه در فیسبوک می‌پردازد.
آنچه در زیر آمده است نقد صالح نجفی در صفحه اندیشه روزنامه شرق (۳۱ خرداد ۱۳۹۴) به ترجمه کتاب «فلسفه چیست؟» اثر ژیل دلوز و فلیکس گتاری است که توسط پیمان غلامی و زهره اکسیری در سال ۱۳۹۱ از سوی انتشارات رخداد وارد بازار کتاب شده است. میدان پیش‌تر در پرونده «بحران ترجمه در فارسی؛ پیرامون ترجمه متون نظری به فارسی» یادداشت‌های صالح نجفی و نقدها به پروژه نقد ترجمه او را منتشر کرده است.
شکل خاصی از نقد ترجمه اساسش بر سنجش جمله به جمله ترجمه فارسی با متن انگلیسی است، و فهرست کردن اشتباهات مترجم در موارد خاص به نیت نشان دادن اشتباهات او، و گاه که آش شور می‌شود، خیانتش در امانت. نقد مهرداد رحیمی و احسان مصلحی به کار تعدادی از مترجمان در فیسبوک از همین جنس است. این مطلب تأملی است در چنین رویکردی به نقد ترجمه، با توجه به آخرین مورد منتشرشده از این نقد که هدفش دو کتاب از پیمان خاکسار است. این مقاله نه توجیه می‌کند و نه تجویز، تأملی است در مسأله‌ای که گریبان‌گیر هر مترجمی است و توجه فراگیر این روزها به این مورد خاص بهانه‌ی خوبی است برای باز کردنش.
آنجه در پی می‌آید یادداشت «صالح نجفی» است درباره «ترجمه و نقد ترجمه» که در سالنامه روزنامه شرق منتشر شده است. میدان پیش‌تر در پرونده «بحران ترجمه در فارسی؛ پیرامون ترجمه متون نظری به فارسی» یادداشت‌های صالح نجفی و نقدها به پروژه نقد ترجمه او را منتشر کرده است، که خواندن آن‌ها ارجاعات متن جاری را روشن‌تر می‌کند.
به تازگی جلسه رونمایی از نخستین ترجمه فارسی کتاب «سرمایه در قرن بیست‌ویکم» اثر توماس پیکتی برگزار شده، کتابی قطور که تنها طی ۸۷ روز ترجمه شده و محسن رنانی در مقدمه آن نوشته است: «اگر مارکس توانست سرمایه را بنگارد و بعد سرمایه دنیایی را به آتش و خون بکشد حاصل تلاقی تاریخی و تداوم دو عشق خالص بود: عشق مارکس و عشق جنی {همسر مارکس}.»
پرویز صدافت ترجمه فارسی کتاب را در وبسایت نقد اقتصاد سیاسی بررسی کرده است.
صالح نجفی معتقد است «اگر یکی از نخستین کارکردهای ترجمه مدد رساندن به خواننده برای «فهم» متن‌هایی باشد که در زبانی به غیر از زبان مادری‌اش تولید می‌شوند، باید گفت بسیاری از ترجمه‌هایی که این‌روزها منتشر می‌شوند اساسا نقض غرض‌اند». صالح نجفی خود مترجم پرکار این روزهای حوزه فلسفه و سیاست است و یادداشت‌های بسیاری در روزنامه شرق در نقد ترجمه‌های منتشر شده در بازار کتاب نوشته است. یادداشت پیش رو آخرین نقد وی است بر دو ترجمه از آثار ژاک رانسیر.
