شهر

به تهران نگاه کنید. از تهران چه مانده است؟ از ولیعصر پرآوازه و شمیرانِ سبز و لطیفش چه مانده؟ شاید بگویید خاطره‌بازی بس است، تهران قجری دیری است که از میان ما رفته و ما در حال زندگی در کلان‌شهری از جنس دیگریم. معلوم است که باغ‌ها و خانه‌های کوتاه‌قامت با سقفِ شیروانی قدیمی، از پس نیازهای امروز ما برنمی‌آیند. اما وقتی از باغ و درخت و فضای سبز و آرزوی دوچرخه‌سواری و گردش در دل شهر حرف می‌زنیم، دقیقاً از چه حرف می‌زنیم؟ این سودای به‌ظاهر رمانتیک و کودکانه از چه چیزی خبر می‌دهد؟

تهران شهر بی‌خاطره؛ این شهر شهری‌ست که تاریخش زیر ضرب کلنگ‌ها خرد شده، فرصت مانوس‌ شدن با فضاها را به تو نمی‌دهد، دائم خراب می‌کند و می‌سازد و آنچه می‌سازد برای آن است تا از کنارش رد شوی و نمانی. پوست شهر مدام کنده می‌شود و پوستی نو جایش می‌گذارند، این پوست انداختن چندباره ساکنانش را به شوک دچار کرده است. شوک‌درمانی؛ محمد کریم آسایش در این نوشته از شوکی می‌گوید که به تهران وارد می‌شود و آن را و ساکنانش را از هر حس جمعی و تعلق به شهر وا می‌دارد.

در تهران که زندگی کنی تکلیفت تقریبا روشن است، می‌دانی در فلان‌جای شهر جایت نیست و اگر بروی به آنجای شهر که مال تو نیست احساس غریبگی می‌کنی و آمادگی‌اش را هم داری؛ در تهران دیوارهایی نامرئی شهروندان را از هم جدا کرده‌اند. اما شهریار دادگر در یادداشت خود در نشریه شَهرت از شمال کشور و از دریایی می‌نویسد که زمانی برای همه بود و امروز با دیوار‌های مرئی شهرک‌های ساحلی محصور شده‌ است. این روزها راه دریا به تابلوهایی ختم می‌شود که به تو می‌گویند «ورود ممنوع».

هفته پیش سیلی نامنتظر بخش‌هایی از کن و سولوقان را زیر آب برد. حادثه همچنان در سایه‌ای از ابهام قرار دارد. نه تعداد کشته‌ها معلوم است و نه علت وقوع ناگهانی حادثه اعلام می‌شود. مردم کن از فراهم نشدن امکانات و نیرو برای یافتن مفقودان شکایت دارند. مقامات رسمی تعداد کشته‌شدگان را ۹ نفر اعلام کرده‌اند، اما شاهدان حادثه معتقدند شمار کشتگان به مراتب بیشتر از اینهاست. مسئولان اذعان دارند که باتوجه به میزان بارش باران، وقوع سیل «طبیعی» نبوده است، بلکه مقصر اصلی «چینی‌ها» هستند. اما در این بلبشوی رسانه‌ای موضوع تخلفات در ساخت آزادراه تهران شمال مدام به چشم می‌خورد. حسین طلا، سخنگوی مجمع نمایندگان استان تهران با اشاره به احداث کانال آبی در مسیر رودخانه و تبدیل بستر رودخانه به کف آزادراه تهران‌شمال، گفت: «بارش شدید باران و بالا آمدن آب رودخانه سبب جمع شدن الوارها و پسماندهای مصالح ساختمانی در پشت این کانال آبی شده که نهایتا سبب طغیان آب رودخانه شده است، همچنین وجود پایه‌های عظیم آزادراه در بخشی از بستر رودخانه هم باعث بالا آمدن آب شد». روزنامه شهروند به سراغ برخی از بازماندگان این حادثه رفته و داستان را از زبان آنها جویا شده است.

«اینجا ته خط است» این جمله را حسین، مرد میانسالی می‌گوید که بر دیوار آجری یکی از خانه‌های جمعی محله عودلاجان تکیه زده است. خانه‌هایی که شهرداری تهران در چند روز اخیر از ساماندهی و یا حتی ویران کردن آنها برای طرح انضباط اجتماعی خبر داده است.

مطبوعات و رسانه‌ها سال‌هاست از ضعف‌های مدیریتی و اعمالِ غیرقانونی که به ساخت‌و سازهای بی‌رویه در شهرهای بزرگ و کلانشهرهای کشور انجامیده می‌نویسند و به آن اعتراض می‌کنند. واقعیت آن است که شهرهای کوچک کشور در وضعیتی خطیرتر و نگران کننده‌تر قرار دارند. مکان‌هایی که به دور از حداقل پوشش رسانه‌ای و در فقدان برخورداری از حداقل توجه مسئولان کشوری و استانی چنان به حال خود رها شده‌اند که گویی سکونتگاهِ مردمانی هستند از سیاره‌ای دیگر. شهرهایی که سرپناه و محل زیستِ افرادی هستند که نقش‌شان در رشد و توسعه‌ی اقتصاد کشور غیرقابل اغماض است. شهر نظرآباد در استان البرز نمونه‌ای است از یک‌چنین شهرهایی. شهری که بنا بوده حداکثر با ده هزار نفر شهروند محل سکونت مزدبگیرانی باشد که در کارخانه‌های اطراف آن کار می‌کنند و دیگرانی که در اطراف آن به کار کشاورزی مشغولند،هم اکنون شهری است که با ۱۴۰ هزار نفر جمعیت به حال خود رها شده است.  این نوشته که در سایت یک‌شهر منتشر شده است به گوشه‌هایی از این رهاشدگی می‌پردازد.