skip to Main Content
محصولات ارگانیک واقعیتی جذاب یا دروغی دلفریب؟
اسلایدر دانش زمین پیشنهاد میدان

محصولات ارگانیک واقعیتی جذاب یا دروغی دلفریب؟

این روزها تب محصولات ارگانیک داغ است، از تولید گرفته تا فروش و حتی تبلیغاتی که از نقش آن‌ها در یک تغذیه سالم و حتی حفاظت از محیط‌‌زیست می‌گویند. اما آیا همه مردم جهان از این محصولات بهره‌مند می‌شوند؟ آیا سیر کردن همه مردم جهان اکنون و در آینده با کشاورزی ارگانیک ممکن است؟

این روزها تب محصولات ارگانیک داغ است، از تولید گرفته تا فروش و حتی تبلیغاتی که از نقش آن‌ها در یک تغذیه سالم و حتی حفاظت از محیط‌‌زیست می‌گویند. این تب داغ هم ریشه در ترسی دارد که در ذهن عموم جامعه از شیوه‌های جدید تولید غذا جای گرفته است. البته این‌جا من کاری به درستی و غلطی این ترس‌های ندارم که خود بحث مفصل دیگری است، تنها تلاش می‌کنم نشان بدهم که آیا این تصاویر زیبایی که به عنوان پیامدهای مصرف محصولات ارگانیک از آن تبلیغ می‌شود واقعیت دارد یا نه. این‌ها تصاویر زیبایی هستند که هر کسی با شنیدنشان ممکن است با خودش بگوید چرا که نه، هم سالم‌تر غذا می‌خوریم و هم از محیط‌زیست شکننده سیاره حفاظت می‌کنیم. اما خوب است قبل از تسلیم شدن در مقابل این اطلاعات کمی دقیق‌تر به آن‌ها نگاه کنیم و ببینیم که آیا واقعا اینچنین است؟ و اگر هست آیا همه مردم جهان از این محصولات بهره‌مند می‌شوند؟ آیا سیر کردن همه مردم جهان اکنون و در آینده با کشاورزی ارگانیک ممکن است؟

خب اجازه بدهید ابتدا تکلیفمان را با سوال دوم روشن کنیم. برای فهم این موضوع بهتر است نگاهی بیندازیم به آمارهای صنعت تولید غذاهای ارگانیک، بله صنعت. همان‌طور که در نمودار زیر می‌بینید، ۱۰ کشوری که بیشترین مصرف محصولات ارگانیک را دارند همه از بین کشورهای توسعه یافته هستند. این واقعیت با واقعیت دیگری که خرید و دستیابی به این محصولات نیازمند توان اقتصادی است همخوانی دارد.

 

گزارش رویترز از بازار محصولات غذایی ارگانیک در سال ۲۰۱۸ و چشم اندازش تا سال ۲۰۲۵ نشان دهنده امیدواری به رشد تولید و مصرف این محصولات است.

در ابتدای این گزارش آمده که صنعت رو به رشد مدیون افزایش زمین‌های زیر کشت و افزایش قدرت خرید است. بنابراین به خوبی مشخص است، وقتی تبلیغات از نقش این محصولات در یک تغذیه سالم می‌گویند، جامعه هدف این تبلیغ کیست. خب شاید با خودتان بگویید که ایرادی ندارد، ابتدا از کشورهای ثروتمند جهان شروع می‌شود و بعد به بقیه هم می‌رسد و سرانجام همه جهان طعم یک تغذیه سالم را خواهند چشید. راستش این مسئله ممکن نیست و در ادامه خواهیم دید که چرا و چطور این موضوع با همان منافع محیط‌زیستی در تضاد است.

بر اساس گزارش‌ صندوق جهانی حیات وحش  با نام «سیاره زنده» که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، جهان بیشتر از ۶۰ درصد جمعیت حیات وحش خودش را در فاصله سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴ از دست داده است.

خب این موضوع چه ارتباطی با مسئله تولید غذاهای ارگانیک دارد؟ مطابق همین گزارش تخریب زیستگاه بر اثر فعالیت‌های انسانی که عمده آن توسعه زمین‌های کشاورزی بود نقش اصلی در این کشتار دست جمعی را دارد. یعنی همان زمین‌هایی که ما به زور از حیوانات و اکوسیستم‌ها برای تولید غذا گرفته‌ایم. اما خبر بدتر این است که حالا با تب تولید محصولات ارگانیک اوضاع بدتر هم خواهد شد. اگر قرار باشد همه ما روی زمین غذای ارگانیک مصرف کنیم چه رخ خواهد داد؟

مطابق آمارهای فائو، امروز تقریبا ۳۸ درصد زمین‌های جهان زیر کشت محصولات کشاورزی هستند. این روند هر روز در مناطق مختلفی برای تولید غذا و یا تولید خوراک دام رو به افزایش است تا بتواند جوابگوی نیاز غذایی جمعیت رو به رشد زمین باشد. حالا اگر بخواهیم شیوه‌های رایج تولید غذا را با شیوه‌ تولید ارگانیک عوض کنیم چه می‌شود؟

برای پاسخ دادن به این سوال ابتدا باید ببینیم محصول ارگانیک چیست. ارگانیک در یک تعریف کلی به محصولی گفته می‌شود که در فرآیند تولیدش هیچ چیزی جز فرآورده‌های زیستی دخالت نداشته است. یعنی سم، کود شیمیایی، آفت کش و … در این شیوه تولید به کار گرفته نمی‌شوند. البته شیوه‌های جایگزینی زیستی برای هر یک از موارد بالا به عنوان جایگزین یافت شده است، اما در عمل به اندازه شیوه‌های مرسوم امروزی کارآمد نیستند. به همین دلیل است که پژوهش‌ها نشان می‌دهند به طور متوسط شیوه تولید محصولات غذایی ارگانیک چیزی بین ۲۰ تا ۲۵ درصد از شیوه‌های رایج بازده کمتری دارد.  بنابراین سوال اصلی همان است که اول پرسیدیم؛ این که آیا ما می‌توانیم در حالی که همین حالا چیزی بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون گرسنه در جهان وجود دارد، در سال ۲۰۵۰ جمعیت ۱۰ میلیاردی جهان را با کشاورزی ارگانیک سیر و همزمان از محیط‌زیست هم حفاظت کنیم؟

راستش پاسخ به این سوال منفی است. همان‌طور که گفته شد مطالعات بسیاری هست که بازده پایین‌تر تولید محصول ارگانیک نسبت به شیوه‌های رایج را نشان داده است. در یکی از این مطالعه‌ها که نتیجه آن در نشریه Nature منتشر شده است با بررسی ۳۱۶ مزرعه ارگانیک و معمولی از ۶۲ سایت مطالعاتی روی ۳۴ گونه مشخص شد به طور متوسط بازده این شیوه کشت از شیوه‌های رایج امروزی ۲۵ درصد کمتر است.

اما قسمت بدتر ماجرا این است، که شیوه ارگانیک برای غلات و مخصوصا گندم حتی بازده پایین‌تری دارد و مزارع غلات ارگانیک تا ۳۴ درصد محصول کمتری تولید می‌کنند. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که غلات و مخصوصا گندم بخش مهمی از غذای جهان را تامین می‌کنند. اما در مجموع کشاورزی ارگانیک نقش مهمی در افزایش تنوع زیستی، کاهش آلودگی آب و خاک، کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و مصرف انرژی پایین‌تر دارد. اما این تنها یک روی سکه است، برای جهانی که قرار است با محصولات ارگانیک تغذیه شود، استفاده از این شیوه کشت به معنای ۲۵ درصد زمین زیر کشت بیشتر( نسبت به سطح فعلی) و  البته مصرف آب بیشتر در این زمین‌هاست. این موضوع در حالی که جهان با بحران آب شیرین دست به گریبان است و بخش مهمی از منابع آب زیرزمینی برای آبیاری محصولات کشاورزی مصرف شده و رو به پایان است، خودش یک بحران محیط‌زیستی بزرگ‌تر پدید خواهد آورد. دلیل مسئله هم به سادگی روشن است؛ کنترل آب‌های سطحی و زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان برای کشاورزی همین حالا یکی از مهم‌ترین دلایل تخریب محیط‌زیست و از بین رفتن اکوسیستم‌ها است. همین‌طور اشغال بیشتر زمین برای تولید غذای ارگانیک به تخریب بیشتر زیستگاه و تهدید حیات وحش منجر خواهد شد.

نتیجه آنکه سیر کردن شکم جهان با کشاورزی ارگانیک نه تنها ممکن نیست، بلکه بر تبعات دردناک سلطه بشر و بیش‌جمعیتی خواهد افزود. به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران مستقل در جهان راه حل واقعی مسئله را در کاهش جمعیت زمین، کاهش دور ریز غذا و البته تغییر بنیادین دیدگاه ما نسبت به مصرف و رشد اقتصاد جستجو می‌کنند. به همین دلیل به نظر می‌رسد دمیدن بر دهل محصولات ارگانیک آوازی است که از دور خوش است، آوازی خوش‌آیند برای ثروتمندان جهان به بهای نابودی بیشتر سیاره.

همچنین بخوانید:  کتاب «زمین و انقلاب در ایران» (1360-1340)
This Post Has 3 Comments
  1. ۱- مقدار … متر مکعب از آبی که بیش از۹۵% از آبی است که دربارندگی ها باعث جاری شدن سیل و طغیان رودخانه در بخش محمله شهرستان خنج استان فارس می شود از محلی به نام بیدزرد در بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس جاری می شود آرزوی اینجانب از کودکی این بوده است تا جلو مقدار … متر مکعب آبی را که بیش از ۹۵% از آبی است که در بارندگی ها باعث جاری شدن سیل و طغیان رودخانه دربخش محمله شهرستان خنج استان فارس می شود را در محلی به نام تنگه بیدزرد در بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس را با احداث بندی (سدی) خاکی بگیرم اینجانب از اینکه مقدار … متر مکعب از آبی که بیش از ۹۵% از آبی است که در بارندگی ها باعث جاری شدن سیل و طغیان رودخانه در بخش محمله شهرستان خنج استان فارس می شود سهم خلیجی می شود که می خواهند نام آن را به جای فارس به نام جعلی عربی تبدیل کنند ناراضی هستم اینجانب حتی راضی نیستم تا سرریز مقدار … متر مکعب از آبی که بیش از ۹۵% از آبی است که در بارندگی ها باعث جاری شدن سیل و طغیان رودخانه در بخش محمله شهرستان خنج استان فارس می شود که از محلی به نام بیدزرد در بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس جاری می شود سهم خلیجی شود که می خواهند نام آن را به جای فارس به نام جعلی عربی تبدیل کنند اینجانب در نظر دارم با تغییر مسیر سرریز مقدار … متر مکعب از آبی که بیش از ۹۵% از آبی است که در بارندگی ها باعث جاری شدن سیل و طغیان رودخانه در بخش محمله شهرستان خنج استان فارس می شود که از محلی به نام بیدزرد در بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس جاری می شود را سهم دریاچه فصلی در شهر خنج ازشهرستان خنج استان فارس نمایم. بعد از آن روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس را می توان به مقصد فصل های پائیزی و زمستانی مسافران از سراسر کشور و فصل های بهار و تابستان پرمحصول تبدیل کرد.
    ۲- آرزوی اینجانب از تاریخ ۱۳۷۰/۱۲/۲۲ تا تاریخ ۱۳۷۶/۰۷/۳۰ که کارمند اداره آب و فاضلاب شهری بخش خنج شهرستان لارستان شرکت آب و فاضلاب شهری استان فارس بوده ام یا از تاریخ ۱۳۷۶/۰۸/۰۱ تا تاریخ ۱۳۸۸/۱۲/۱۲ که کارمند شرکت آب و فاضلاب شهری کلان شهر شیراز بوده ام یا از تاریخ ۱۳۸۸/۱۲/۱۳ تا هم اکنون که کارمند امور آب و فاضلاب شهری شهر صدرا شرکت آب و قاضلاب شهری کلان شهر شیراز هستم یا درآینده که دوست دارم تا کارمند امور آب و فاضلاب شهرستان خنج شرکت آب و فاضلاب استان فارس باشم آرزویم پیگیری احداث تصفیه خانه فاضلاب شهری برای شهرهای خنج و فیشور(شهرهای واقع دراطراف دریاچه فصلی کفه خنج) بوده است آرزویم پیگیری احداث تصفیه خانه فاضلاب روستایی برای روستاهای واقع دراطراف دریاچه فصلی کفه خنج بوده است چون با آب مناسبی که از تصفیه فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف دریاچه فصلی کفه خنج به دست می آید می شود کمربند سبزی را به طول ۱۸ کیلومتر و عرض ۸ کیلومتری دراطراف مساحت ۱۳۰ کیلومتری اطراف دریاچه فصلی کفه خنج احداث کرد و شهر خنج را به مقصد فصل های پائیزی و زمستانی مسافران از سراسر کشور و فصل های بهار و تابستان پرمحصول تبدیل کرد.
    امام علی (ع) می فرمایند : کسی که آب و خاک یعنی نیروی طبیعی دارد و نیروی انسانی خود را برای بهره برداری به کار نمی بندد و با فقر و گدایی می گذراند نفرین و لعنت بر او باد.
    دو نوع زمین خوار در کشور ایران وجود دارد ۱- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به کارکنان (الف – اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان … ب – اداره اجازه برداشت آب از زیر زمین در شهرستان … پ – اداره واگذاری زمین برای توسعه کشاورزی در شهرستان … ت – اداره ثبت اسناد املاک در شهرستان … بپردازد یا بپردازند ۲- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به الف – اداره شهرسازی شهرستان … ب – اداره روستا سازی شهرستان … پ – اداره ثبت اسناد املاک شهرستان …بپردازد یا بپردازند این شخص یا اشخاص از طرف مراجع مربوطه به عنوان زمین خوار به اداره دادگستری شهرستان … معرفی می شوند تا درس عبرتی شوند برای ملت بزرگ ایران

  2. یک ایده جدید دارم – ایجاد شبکه ملی #ارگانیک کشور
    ثبت یک شرکت که محصول #ارگانیک را از #کشاورز میخره. (این محصول را قبلا خودش گواهی ارگانیک داده). و با بارکد و QRcode میده توی بازار. به صورتی که مصرف کنندگان با #اسکن کردن اون کد متوجه بشن این محصول کجا تولید شده کی تولید شده و تاریخ مصرفش کی تموم میشه و …… البته این کار نیاز به یک سایت داره که کشاورزان با مشخصات دقیق و موقعیت زمین و مشخصات محصولشون در اون ثبت نام کنند و بهشون نام کاربری و کلمه عبور داده بشه. تا محصولات را ویرایش کنند و قیمت بزنند و در خواست گواهی ارگانیک بدهند و …
    سود دهی:
    صدور گواهی ارگانیک
    دریافت پول از کشاورز بابت معرفی محصولش
    دریافت پول بابت انتقال کالا از مزرعه تا مغازه دارها
    انتقال محصول از طریق کانال اختصاصی خودشون و حذف واسطه ها
    امکام فروش گرونتر محصول چون ارگانیک تولید شده

    احتمال داره این ایده در کشور بتونه توزیع #محصولات #کشاورزی را متحول کنه. پس خیلی کاربردیه
    تازه میشه با انجمن #ارگانیک کشور هم ارتباط داشت و یک شعبه ازشون گرفت. برای صدور مجوز کار راحت تر میشه
    لطفا قبل از اینکه کسی این کار را ثبت کنه یا ازش سو استفاده بشه انجامش بدین چون هرکسی این کار را انجام بده میتونه انحصار این را را هم ثبت کنه

  3. است.
    دست تون درد نکنه!
    کاری بسیار خوب!
    مقاله در آخرین بند تونست که کلاف پرسش هاش رو باز کنه و ما رو رو در روی راه حل های بنیادین دیگه ای قرار بدهد.
    یک نکته ی مهم هر راه حل جایگزین (فارغ از نقد چند و چونِ هر یک) که برای معضلات جهانی، اعم از جنگ، صلح، خوراک، پوشاک‌، نوشاک ، مسکن، فراغت، معنویت، و مدیریت و حکومت ارائه می شه اینه که فوری، کاسه لیسانی با “آر اند دی”‌ها و واحدهای “مهندسیِ تولید مصرف”‌شان در کمین نشسته اند تا ماست و کره ی خودشان را از این بلبشو بگیرند (تغاری بشکند، ماستی بریزد، جهان گردد به کام کاسه لیسان).
    گرایش عمومی مردمی که در برابر معضلات پیش‌آورده ی مدرنیزاسیون و زندگیِ وابسته به بازار آزاد و صنعت تولید انبوه‌، به درمان های جایگزین و خوراک انبوه کمی آگاه تر می شوند، دوباره، بازار خوبی را برای کاسه لیسان بازار آزاد فراهم می کند تا در آن جا هم چاخان کنند و مبالغه و ماهی‌گیری از آب گل آلود عطاری و رمالی و بادکش گذاری و خوراک ارگانیک و … را شروع کنند.
    این یک طرف قضیه است و
    طرف دوم داستان، همین نکته است که مقاله به ما تذکر می دهد.
    کاهش سنجیده ی مصرفِ فعلیِ همین جمعیت فعلی، و همراه آن، تثبیت جمعیت فعلی و بعد کاهش آن (که هر دو در دراز مدت می توانند عملی بشوند)، تحمیل نظامات تولیدی و مبادله‌ا‌ی نو بر روی صنعت و بازار از سوی خود مردم، تحمیل نظامات متنوع مدیریتی و حکومتی از جانب مردم بر روی نظامات موجود، به‌راستی راه حل هایی هستند که صورت مسئله های متنوع را ساده تر خواهند کرد. این ساده سازی، قطعی است. اما قطعا هم باعث پایین کشاندن فیتیله‌ی صنعت و بازار باید بشود؛ چیزی که هیچ کس و هیچ جغرافیایی را از آن گریز و گزیر نیست.
    وقتی صورت مسئله ها ساده شدند، آن وقت است که شاید راه حل های بسیار بهینه تری را بتوان پیدا کرد (اگر که اصلا نیازی به آن ها باشد).
    اما تا آن موقع، شعار های توسعه ی پایدار و خوراک ارگانیک و … ، فقط دککون بازاری را برای کارشناسانِ “جریان اصلی” و “آپاراتچیک” فراهم می کنند تا خوراک فعالیتی خوبی را برای صنعت و بازارِ جریان اصلی راه بیندازند و مردم را باز هم به شکل سابق بچلانند.
    باید راه هایی بیرون از کادر پیدا کرد، راه هایی که کاسب کاران تکنوکرات و بوروکرات و بازاری و صنعتی فعلی (جریان اصلی)، در آن راهی نداشته باشند.
    این راه ها هم باید از طریق کنار زدن طبقه ی کارشناس متعارف، و برآمدن اندیشه ورزی عامه برای اتکا به خود کشف و زیرکوبی خواهد شد.
    کتابی را در ادامه ی همین دغدغه تهیه کرده ام به اسم سارودایا (با یک رشته پیوست های مُفَصَل) که به زودی منتشر می شود، اما پیش نویسِ پرداخت نشده‌ی کتاب ( به قلم مهاتما گاندی) را می توان دانلود کرد و خواند: سایت عدم خشونت سارودایا

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Back To Top
🌗