شرق| «گفت‌وگوی حاضر با ولفگانگ اشتریک، متفکر آلمانی، گرچه در بحبوحه مذاکرات یونان صورت گرفته و ردپای بحث‌های روز در آن به چشم می‌خورد ولی به جهت ایده‌های اشتریک در‌خصوص اروپا، حائز اهمیت است. گذشته از آن، مسئله یونان فقط به این کشور خلاصه نمی‌شود و آینده اسپانیا، پرتغال، ایتالیا و جهانی را در‌بر می‌گیرد که «ریاضت اقتصادی» اصل بی‌چون‌وچرای آن است. ولفگانگ اشتریک در مصاحبه‌ای با جولیانو باتیستون در مجله لسپرسو (هفتم ژوئیه ٢٠١٥) استدلال می‌کند که اگر بخواهیم از دور باطل اروپا با بازار آزاد محکوم به ریاضت اقتصادی خارج شویم باید با یک برتون‌وودز اروپایی نو شروع کنیم و یورو را به‌عنوان یک پول واحد کنار بگذاریم. «یورو مساوی با اروپا نیست»؛ ولفگانگ اشتریک این جمله را پایه‌ای برای تحلیل دقیق از مذاکرات بر سر بدهی یونان می‌داند. مدیر مؤسسه ماکس پلانک برای مطالعات جوامع در کلن توضیح می‌دهد که «مساوی‌دانستن پول واحد با اروپا فقط یک ایدئولوژی است و در خدمت پوشاندن منافع معمول». منافع کشورهای شمال اروپا در‌برابر منافع کشورهای جنوب؛ منافع سرمایه مالی بین‌المللی در‌برابر منافع مردمان مدیترانه؛ منافع «اهل بازار» (market people) در‌برابر منافع «شهروندان» (state people)؛ منافع سرمایه‌داری در برابر منافع دموکراسی. برای نویسنده کتاب «خرید زمان: بحران به‌تعویق‌افتاده سرمایه‌داری دموکراتیک» مورد یونان صرفا نمایانگر جدیدترین شکل فرایند از‌بین‌بردن نظام سرمایه‌داری دموکراتیک پس از جنگ جهانی دوم است. یعنی نظامی که تلاش کرده دموکراسی و سرمایه‌داری را در پیوندی شکننده و بی‌ثبات کنار هم نگه دارد و به پیمانی اجتماعی منجر شده که اکنون دیگر از بین رفته است؛ حتی در خود اروپا. و دقیقا به‌خاطر اتحادیه اروپایی که به «موتور آزادسازی سرمایه‌داری اروپا و ابزار نئولیبرالیسم» تبدیل شده است و به دلیل پول واحدی که در خدمت «منافع بازار» است. از نظر ولفگانگ اشتریک، یکی از تأثیرگذارترین جامعه‌شناسان حال حاضر، اگر بخواهیم از دور باطل اروپای مبتنی بر بازار آزاد محکوم به ریاضت اقتصادی خارج شویم، باید با کنارگذاشتن یورو به‌عنوان پولی واحد شروع کنیم. با یک برتون‌وودز اروپایی نو.»
هنگامی که آلکسیس سیپراس نخست وزیر یونان در سیزدهم ژوئیه پس از 17 ساعت مذاکره مداوم تسلیم خواسته‌های اتحادیه اروپا و مجبور به پذیرش بسته نجات مالی سوم یونان شد بسیاری با تعجب می‌پرسیدند که داستان چیست؟ یک هفته قبل اکثریت مطلق یونانیان در رفراندوم پنجم ژوئیه به ریاضت اقتصادی «نه» گفته بودند و کمتر کسی انتظار چنین عقب نشینی‌ای از حزب حاکم چپ رادیکال یونان را داشت. برنامه نجات مالی سوم یونان شامل برنامه ریاضت اقتصادی سختی است که حزب حاکم چپ رادیکال سیریزای یونان چند ماه قبل با وعده باطل کردنش به قدرت رسیده بود. از پیروزی در رفراندوم 5 ژوئیه تا قبول شکست در مذاکرات 17 ژوئیه چه گذشت؟
دیوید هاروی، جغرافی‌دان مارکسیست و فیلسوف معاصر، معتقد است به راحتی نمی‌توان گفت پیروزی یا شکست سیریزا در چیست. هر چه هست، به اعتقاد او سیریزا و پودموس توانسته‌اند فضای سیاسی جدیدی را در خلق سیاست مبتنی بر زندگی روزمره بگشایند. اینکه آیا این گشایش به شکل‌گیری چیزی جدید می‌انجامد یا نه، از نظر او تا حد زیادی بستگی دارد به توانایی چپ در ایجاد بدیل‌های ملموس و پاسخ‌های روشن و نیز جهت‌دهی به نارضایی‌های موجود در سرتاسر جهان. او که در سن٧٩سالگی به‌تازگی کتاب جدیدش با عنوان «هفده‌تناقض و پایان سرمایه‌داری» را منتشر کرده همچنان برای خوانش تغییر اجتماعی یک چشمش به مارکس و چشم دیگرش به جنبش‌های اجتماعی است. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی دو هفته پیش هاروی است با روزنامه ایتالیایی il manifesto به نقل از سایت ورسو درباره تناقضات ذاتی سرمایه‌داری، امکان‌های خنثی‌سازی آن و اینکه سیریزا و پودموس کجای مخالفت با نظم سرمایه قرار می‌گیرند.
هفته گذشته دولت یونان به اتحادیه اروپا تعهد داد که تا ۴ ماه به طور یک‌جانبه سیاست‌های ریاضت اقتصادی را لغو نکند و برنامه‌های اصلاحات اقتصادی خود را به اتحادیه پیشنهاد دهد. در این مدت یونان و اتحادیه اروپا بر سر کاهش بدهی یونان و لغو سیاست‌های ریاضتی مذاکره می‌کنند. این سیاست‌ها از شرایط کمک مالی مجموعا ۲۴۰ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول بود. ریاضت اقتصادی فاجعه‌ای برای مردم یونان بوده و نارضایتی آنها حزب چپ سیریزا را به قدرت رساند. یانیس واروفاکیس، وزیر اقتصاد یونان و مذاکره‌کننده اصلی چند روز پیش از توافق موقت و تحت فشار شدید طرف مقابل، مخصوصا آلمان در این یادداشت وضعیت بدهی‌ها و استراتژی مذاکره را شرح می‌دهد.
بکشنبه ۵ بهمن انتخابات پارلمان در یونان برگزار خواهد شد. نظر‌سنجی‌ها حاکی از آن است که حزب چپ‌گرای رادیکال سیریزا (Syriza) در این انتخابات به قدرت خواهد رسید. در صورت پیروزی، این اولین بار پس از فروپاشی شوروی است که در اروپا یک حزب چپ غیر سوسیال‌دموکرات در پارلمان قدرت کسب می‌کند. چنین اتفاق و رویکردی می‌تواند «نشانه‌ای باشد از پایان چند دهه عقب‌نشینی و خودناباوری مدافعان عدالت اجتماعی و شروع دورانی جدید. دورانی که در آن امید دوباره جای شکست و اضمحلال را خواهد گرفت.» در یادداشت پیش‌رو رامین مسلمیان، چگونگی پیدایش سیریزا، برنامه‌هایش و درس‌های استراتژیک رشد چشمگیر آن را بررسی می‌کند.
