کتاب «موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران» نوشته احمد اشرف یکی از آثار مهم جامعه‌شناسی تاریخی در ایران است، جمیل رحمانی در این یادداشت می‌کوشد نگاهی انتقادی به این اثر داشته باشد.
خوانش‌های دست راستی و لیبرال از آثار و رویکرد میشل فوکو موجب شده‌اند این تصور پیش بیاید که مفاهیم فوکویی نسبتی با تحلیل طبقاتی ندارد. این متن می‌کوشد وفاداری فوکو به رویکرد مارکسی و مبارزات طبقه کارگر از دل آثار و مفاهیم فوکویی نشان دهد.
احمد اشرف را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محققان و نظریه‌پردازان هویت ایرانی دانست؛ جامعه‌شناسی که در طول حیات خود با انتشار مقالات متعدد، به نقد تاریخی و هویتی ایران و ایرانیان پرداخته و در مجموعه آثار خود با تاثیر از مارکس و تکیه بر رویکرد وِبر، تئوری‌ها و تشریحات خود را به انجام رسانده است.
ابراهیم توفیق در کتاب «مدرنیزاسیون و حاکمیت پسا-استعماری در ایران؛ رساله‌ای در باب دولت» می‌کوشد با تمرکز بر برهه‌ی زمانی پس از مصدق که خود آن را آغاز مرحله‌ی هم‌چنان متداوم پسا-استعماری در ایران می‌خواند، رویکردی تازه به توسعه‌ی دولت و اقتصاد سیاسی ایران تحت حاکمیت سلسله‌ی پهلوی عرضه کند.
کاوه بیات می‌گوید اگر بخش تاریخ معاصر دانشگاه‌ها (در فضایی خارج از فشار سیاسی حاکمان) به وظایف خود عمل کرده بودند، حرف اول و تأثیرگذار در حوزه مشروطیت را ناظم‌الاسلام کرمانی و سیداحمد کسروی نمی‌زدند. این به‌معنای خواروخفیف دانستن حرف‌اولی‌ها نیست؛ صحبتِ روش‌مندی است و دور داشتن حب‌وبغض‌های شخصی.
ابراهیم توفیق با نگاهی ژرف تر به کنکاش مبانی و پیش‌فرض‌های گفتمان گذار در جامعه ایران می‌پردازد و روشنفکران را به توجه بیشتر به ساز و کار سیاست و منطق بازار از طریق ایجاد دانش محوری علم اجتماعی دعوت می‌کند. وی با بیان این نکته که: «ما اکنون وضعیتی آنومیک را تجربه می‌کنیم که دانشمند علم اجتماعی توان توضیح آن را نخواهد داشت» اشاره به نواقص مباحث مطرح شده در شرایط کنونی دارد و در نهایت سیاست های اجتماعی به مثابه مهندسی اجتماعی عدالت محور، بر مبنای مباحثی دانش بنیان را راهکار موجود بیان می‌دارد. سخنرانی ابراهیم توفیق در انجمن جامعه‌شناسی ایران به تلاش گروه جامعه‌شناسی فقر، رفاه و سیاست اجتماعی انجام پذیرفت. شرح مباحث مطرح شده از سوی ایشان را در ادامه می‌خوانید.
