اکوسوسیالیسم؛ انقلاب علیه قانون آهنین سرمایه‌داری
میشل لوی در این مصاحبه از ویرانگری سرمایه‌داری به عنوان یک نظام جهانی می‌گوید. او آینده سیاره زمین و بشریت در این نظام را فاجعه‌بار توصیف میکند.
سالها پیش در «مانیفست اکوسوسیالیست»ی به این نکته اشاره کردید که نقاط بیشماری از مقاومت به گونه‌ای خودجوش در جهان آشوبناک سرمایه جهانی ظهور می‌کنند؛ و مدعی شدید که بسیاری از این نقاط مقاومت به گونه‌ای درون‌ماندگار، اکو سوسیالیستها در طبیعت هستند. شما خواستار امکان‌هایی برای این جنبش‌ها در راستای گرد هم آوردن و تأسیس یک «بین‌الملل اکوسوسیالیست»ی هستید. در پانزده سال گذشته مقاومت علیه جهان آشوبناک نظم سرمایه جهانی افزایش و گسترش یافته است. به ویژه اواخر سال ۲۰۱۹ و اوایل ۲۰۲۰ مملوء از شورشها بود. امروزه با توجه به ایده بین‌الملل اکو سوسیالیستی، ما کجا هستیم؟ آیا امکان‌های پیشروی این ایده بیشتر شده‌اند؟
میشل لووی: حقیقتاً مقاومت اکولوژیکی-اجتماعی علیه سرمایه جهانی بیشتر شده است. دهقانان، اجتماعات بومی؛ و علاوه بر جوانان، زنان هم در خط مقدم این نبرد هستند: میلیونها نفر به دنبال فراخوان گرتا تونبرگ به خیابان رفتند. چنین سازماندهی بین‌المللی در راستای عدالت اقلیمی کم نظیر و بی‌سابقه است. این به ما امید می‌دهد. اما هنوز می‌دانیم که الیگارشی فسیلی در قدرت است و قانون فاجعه‌آمیز خودش را -طبق معمول- تحمیل میکند. ما به سرعت در حال رفتن به سوی فاجعه هستیم.
تلاش‌های ناچیز اما شایانی برای ایجاد -نه یک «بین‌الملل اکو سوسیالیستی» که ممکن است زود هنگام باشد- بلکه یک شبکه بین‌المللی اکو سوسیالیستی صورت پذیرفته‌اند. تازه‌ترین تلاش که امسال آغاز شده است شبکه جهانی اکوسوسیالیسم است که ابتکاری نویدبخش است.
«توافقنامه سبز جدید»(Green new deal) در بسیاری از کشورها -به ویژه با مخالفت‌های رادیکال ایالات متحدهی آمریکا و بیرون از مرزهای این کشور- مورد مباحثه واقع شده است. توافقنامه سبز جدید برای شما چه معنایی را در بَر دارد؟ برای نجات سیارهی زمین کفایت میکند؟
میشل لووی: نسخه‌های متفاوتی از توافقنامه سبز جدید وجود دارند. جالبترین‌شان همانی است که در ایالات متحده آمریکا از جانب الکساندریا اوکاسیو کورتز و سوسیالیست‌های دموکراتیک آمریکا مورد حمایت واقع میشود. تصویب این طرح «سیاره را نجات نمی‌دهد» اما یک گام بسیار مهم به جلو علیه منافع جاگیر شده نخبگان سرمایه‌دار حاکم از یک سو و نهایتاً یک گذار اکولوژیکی از سویی دیگر خواهد بود. با این حال برای جلوگیری از فاجعه گرمایش جهانی بایستی اقدامات رادیکال فزاینده‌ای صورت پذیرند به گونه‌ای که به طور کامل به مصرف انرژیه‌ای فسیلی پایان داده شود و فرایندی از دگردیسی ضدسرمایه داری آغاز به کار شود.
ویروس برای کسانی که بر روی اضمحلال و تخریب اکولوژیکی کار می‌کنند چندان مایه شگفتی نبود. این واقعیت که این چنین بلایایی برآیند طبیعی شیوه تولید سرمایه‌دارانه هستند؛ سالها است که بر چهره مبارزات اکولوژیکی -از جمله اکو سوسیالیستها- نقش بسته است. با این وجود هنگامی که فاجعه فوران میکند، امکان آن می‌رود چنین چشم‌اندازی فراموش شود و توطئه‌ها سلطه یابند. بنابراین شاید بهتر باشد از این فراتر برویم. چه ارتباطی میان ویروس و منطق سرمایه‌داری وجود دارد؟ چه عواملی موجب شیوع و گسترش ویروس می‌شوند؟
میشل لووی: من متخصص تحقیقات عفونی نیستم، بنابراین نمی‌توانم چیزهای زیادی در اینباره بگویم؛ به جزء این نکته که تئوری توطئه، شیادی دیگری از جانب مرتجعترین فیگورهای نظام سرمایه‌داری (ترامپ، بولسونارو) در راستای منحرف کردن افکار عمومی از موضوعات واقعی است. با این همه مسئله در وهله نخست به تخریب و نابودی‌هایی مربوط میشود که از جانب حکومتهای نئولیبرال صورت می‌پذیرد؛ به نظام بهداشت عمومی مربوط میشود که بیمارستانها را می‌بندد و از به کار گرفتن پزشکان و پرستاران امتناع میکند؛ بنابراین [این عوامل] در لحظه‌ای که ویروس سَر می‌رسد به وضعیت فاجعه‌آمیزی منتهی می‌شوند. جنایتکارانی همچون ترامپ و بولسونارو به مرگ میلیونها نفر در کشورشان تمایل دارند و تداوم فعایلت‌های اقتصادی سرمایه‌داری را در اولویت قرار می‌دهند؛ آن هم به هر قیمتی.
با فرایند تباهی‌ای که همچنان رو به پیشرفت دارد، ناپایداری سرمایه‌داری بیشتر و بیشتر نمایان میشود؛ آن هم به صراحت تمام‌تر. از منظر یک چشم‌انداز مارکسیستی اکولوژیکی، ساختمان یک جامعۀ نوین چگونه امکان‌پذیر میشود؟
میشل لووی: سرمایه‌داری فقط یک نظام ناپایدار نیست: این نظام ویرانگر هم است؛ در نتیجه سیاره زمین و بشریت را به فاجعه‌ای که تاریخ نظیر آن را به خود ندیده است رهنمون میکند: گرمایش جهانی، افزایش دما به سطحی غیرقابل تحمل، آب شدن یخ‌ها، بالا آمدن سطح دریاها -زیر آب رفتن آمستردام، ونیز، نیویورک یا هنگ‌کنگ- و خشک شدن رودخانه‌ها.
از منظر چشم‌انداز مارکسیستی ما، تنها با یک انقلاب ضد-سیستمیک؛ با رها شدن از قوانین آهنین سرمایه‌داری است که می‌توان امکان یک جامعۀ نوین؛ یک تمدن اکو سوسیالیستی بر مبنای ارزش‌‌های همبستگی، آزادی، دموکراسی و احترام به مام زمین را میسر ساخت. آیا چنین چیزی -قبل از اینکه خیلی دیر شود- ممکن خواهد بود؟ ما نمی‌دانیم … اما همانگونه که برتولت برشت نقل کرده است: «آنهایی که مبارزه می‌کنند، ممکن است ببازند؛ اما آنهایی که مبارزه نمی‌کنند از پیش باخته‌اند.»
این گفت‌وگو نخستین‌بار در مجله اینترنتی ال‌یازلاری منتشر شده است.