باز هم زنان باردار فراموش خواهند شد؟
تولید واکسن برای کرونا یکی از اولویت‌های این روزهای دانشمندان است. اما وقتی که این واکسن تولید شد آیا تمام افراد جامعه می‌توانند از آن بهره ببرند؟
در حالی که روزانه هزاران نفر به ویروس کرونا (کووید-۱۹) مبتلا شده و برخی در اثر این بیماری جانشان را از دست می‌دهند، تلاش‌‌ها برای کشف واکسن سرعت گرفته است. سازمان بهداشت جهانی طرح تحقیق و توسعه خود را فعال کرده، سرمایه‌گذاری‌هایی در راه هستند و انتظار می‌رود تا چند مورد از واکسن‌های پیشنهادی در آزمایش‌های بالینی ارزیابی شوند. اما در حالی که جهان برای کشف واکسن جدید علیه کووید-۱۹ با شتاب به جلو می‌رود، خطر این وجود دارد که زنان باردار و نوزادان در میان کسانی که از این واکسن بهره می‌برند نباشند.
اطمینان حاصل کردن از این که یک واکسن می‌تواند به زنان باردار نیز ارایه شود برای عدالت بهداشتی اهمیت ویژه‌ای دارد. در حالی که داده‌های محدودی در مورد چگونگی تاثیر عفونت کووید-۱۹ بر بارداری موجود است، داده‌های به‌دست‌آمده از مطالعه دیگر ویروس‌های کرونا نشان می‌دهد که زنان باردار ممکن است با بیماری شدیدتر، پیامدهای جانبی نامطلوب بر زایمان و احتمال مرگ بالاتر روبه‌رو باشند. توسعه واکسن‌هایی برای ویروس کرونا که زنان باردار قادر به استفاده از آن نباشند، نه تنها فاجعه بلکه یک بی‌عدالتی بزرگ است؛ اتفاقی که اگر رویه گذشته در پی گرفته شود، حتما رخ خواهد داد.
از منظر تاریخی، منافع زنان باردار در واکنش‌های جهانی به شیوع بیماری‌های همه‌گیر و اپیدمیک به اندازه کافی در نظر گرفته نمی‌شود. سرمایه‌داران هرگز نپرسیدند که آیا واکسنی که روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند برای زنان باردار مناسب است یا نه و زنان باردار هیچ‌گاه در آزمایش واکسن‌ها لحاظ نشده‌اند. فقدان اطلاعات در مورد تاثیر واکسن‌ها بر دوران بارداری به نوبه خود منجر به تاخیر یا عدم دسترسی به واکسن‌های نجات‌دهنده زندگی شده است، به عنوان مثال واکنش اخیر به شیوع ویروس ابولا.
هیچ دلیلی ندارد که بگذاریم تاریخ خودش را تکرار کند. بالا بردن آگاهی درباره این که این وضعیت از نظر اخلاقی غیرقابل قبول است و تلاش برای تغییر وضع موجود، کارهایی هستند که می‌توانیم انجام دهیم. در سال ۲۰۱۹، گروه کاری PREVENT بیست و دو توصیه ویژه برای ارتقاء حقوق زنان باردار و نوزادانشان در تولید واکسن‌های اپیدمیک و واکنش به آن ارائه کرد. حتی اجرای سه یا چهار مورد از این توصیه‌ها می‌تواند راهی را آغاز کند تا اطمینان حاصل شود زنان باردار این بار از باقی جامعه جا نمی‌مانند.
جمع‌آوری داده. سامانه‌های داده‌پردازی در حوزه سلامت و همینطور سامانه‌های رصد بیماری‌های واگیردار باید به نحوی داده‌های مربوط به تاثیر ویروس بر زایمان، نوزادان و مادران باردار را جمع‌آوری کنند که تضمین‌کننده اثرگذاری بر پاسخ‌های علمی و سیاستگذاری‌ها باشند.
گنجاندن وضعیت حاملگی در فرم‌های گزارش موارد ابتلا توسط سازمان بهداشت جهانی و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، از جمله گام‌های مثبتی است که در جهت جمع‌آوری منظم این اطلاعات ضروری برداشته شده و باید الگویی برای چگونگی پیشرفت سایر سازمان‌های بهداشت عمومی در امور پایش باشد. این اطلاعات برای تشخیص سطح اثرگذاری شیوع بیماری‌ها بر زنان باردار و نوزادانشان ضروری است و همینطور برای ساخت واکسن نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سازگاری با دوران بارداری. در حین تصمیم‌گیری بر نحوه توسعه و سرمایه‌گذاری برای تولید واکسن‌های مقابله با کووید-۱۹ سازمان‌های مسئول باید اطمینان حاصل کنند که یک یا چند مورد از واکسن‌های پیشنهادی مناسب استفاده در زنان باردار است. زمینه‌سازی اولیه و پیگیری این رویه برای به‌دست آوردن واکسنی که در نهایت زنان باردار و فرزندانشان را در برابر این بیماری عفونی جدید محافظت کند، راهی باز نگه می‌دارد.
مطالعات غیر بالینی اولیه. با توجه به این که تولید نمونه‌‌های واکسن کووید-۱۹ به سرعت به سمت آزمایش‌های بالینی شتاب می‌گیرند، توسعه‌دهندگان واکسن باید با آژانس‌ها و مراجع نظارتی همکاری داشته باشند تا مشخص شود که چه نوع مطالعاتی در حوزه سم‌شناسی باید پیش از آزمایش واکسن بر یک زن باردار صورت پذیرد.
از آنجا که این نوع از مطالعات غیربالینی ممکن است ماه‌ها زمان لازم داشته باشد تا تکمیل شود، زنان باید در مراحل اولیه ثبت‌نام شوند تا به دلیل پرخطر بودن آزمایش از شرکت در آن منع نشوند.
زنان باردار باید فرصت درمان داشته باشند. چه در دوران شیوع کووید-۱۹ و چه در مواجهه با خطرهای آینده این امر که زنان باردار مورد آزمایش قرار خواهند گرفت باید به عنوان یک فرض اولیه در نظر گرفته شود و تنها در صورتی که ضرر آزمایش بیشتر از نفع‌اش باشد باید آنها را بیرون از این دایره گنجاند. در غیر این صورت بی‌عدالتی مضاعفی رخ داده است: یعنی منع کردن زنان باردار در استفاده از واکسن‌های تجربی در زمان شیوع بیماری و شانس منصفانه برای دریافت آن.
بسیاری از کاندیداهای کووید-۱۹ از پلتفرم‌های جدید و یا ادجوانت (ادجوانت کمکی یک ماده دارویی یا سیستم ایمنی است که اثر سایر عوامل را اصلاح می‌کند) استفاده می‌کنند. اگر نتیجه‌بخش باشد، این کار می‌تواند به قاعده‌ای کلی برای تولید واکسن دیگر بیماری‌های اپیدمیک تبدیل شوند. اگر زنان باردار به صورت عادلانه و مناسب در سیستم ارزیابی پلتفرم‌های تازه در نظر گرفته نشوند تاثیر منفی عدم دسترسی بهینه به واکسن بیماری اپیدمیک ممکن است فراتر از تاثیرات منفی کووید-۱۹ برود، یعنی بدون محافظت رها کردن زنان باردار در مقابل انواع تهدیدات و بیماری‌های عفونی.
ما نمی‌دانیم خطری که توسط کووید-۱۹ یک زن باردار را تهدید می‌کند چه تفاوتی با باقی جمعیت دارد و پیش‌بینی این که آیا واکسنی برای مقابله با این تهدید به‌موقع به‌دست خواهد آمد یا نه، غیرممکن است. اما می‌دانیم که بارداری منجر به محافظت از کسی در برابر ویروس کرونا نمی‌شود.
***