شیلی؛ “نه” قاطع مردم به پنج دهه نئولیبرالیسم

با پیروزی قاطغ گابریل بوریک رهبر اپوزیسیون چپگرای شیلی بر رقیب راست افراطی خود در انتخابات این هفته، مرده شیلی پس از ۴۸ سال به سلطه راست و سیاست‌های نئولیبرالیسی پایان دادند. ۴۸ سال قبل اگوستو پینوشه با کودتایی خونین دولت منتخب سالوادور آلنده را سرنگون کرد و دست به کشتار گسترده مخالفان عمدتا چپگرای خود زد. قانون اساسی شیلی پس از کودتا توسط جیم گوزمان و با هدایت گروهی از اقتصاددانان شیلیایی معروف به «پسران شیکاگو» که در دانشگاه شیکاگوی آمریکا تحت نظارت میلتون فریدمن آموزش دیده بودند، تنظیم شد. تحت این قانون اساسی، شیلی از اولین کشورهای جهان بود که اصولی که بعدها به نئولیبرالیسم معروف ‌شدند در آن به اجرا گذاشته شد.

در گذر سال‌ها صنایع، بخش درمان، آموزش و تامین اجتماعی خصوصی شد و قوانین کار رفته رفته از میان رفتند. شیلی اگرچه در دهه‌های اخیر یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی آمریکای جنوبی را داشته اما این رشد اقتصادی به قیمت نابرابری شدید اقتصادی به دست آمد. نابرابری‌ای که به واسطه آن سهم ناچیزی از این رشد اقتصادی نصیب اکثریت مردم شده است. بنا به تخمین‌های برانکو میلانوویچ از محققان معتبر بی‌عدالتی اقتصادی، شیلی را می‌توان نابرابرترین جامعه جهان به حساب آورد که در آن ثروت میلیاردرها نزدیک به ۲۵٪ تولید ناخالص ملی است. این رقم در کشورهایی همانند آمریکا و مکزیک نصف شیلی و ۱۲٪ تولید ناخالص ملی است. بنا به تخمین‌های میلانوویچ در حالی که ۵٪ فقیرترین اقشار جامعه شیلی به فقیری ۵٪ فقیرترین گروه‌های کشور مغولستان (از فقیرترین کشورهای جهان) هستند، ۲٪ بالای جامعه شیلی درآمدی همانند ۲٪ بالای آلمان دارند.

بوریک که از رهبران سابق جنبش دانشجویی شیلی است با وعده از میان برداشتن قوانین نئولیبرال، ایجاد سیستم تامین اجتماعی همگانی، آموزش رایگان، حفاظت از محیط زیست و بازگرداندان صنایع پایه‌ای همانند آب و معادن به مالکیت عمومی رقیب خود خوزه آنتونیو کاست را شکست داد. کاست که از یک خانواده مهاجر آلمانی و پدرش از اعضای ارتش آلمان نازی بود، از طرفداران پینوشه محسوب شده و هیچگاه از عضویت پدرش در حزب نازی برائت نجسته است.

با با پیروزی بوریک، سهام بسیاری از شرکت‌های معدنی از جمله تولید کننده لیتیوم اس‌کیو‌ام که معادنش با نابود کردن محیط زیست و منابع بومیان شیلی گره خورده بیش از ۱۰٪ سقوط کردند. بسیاری امید دارند که پیروزی خیره کننده بوریک در مهد نئولیبرالیسم با پیروزی دیگر نامزدهای ریاست جمهوری چپگرا از جمله گوستاوو پترو در کلمبیا و لولا در برزیل در سال پیش رو به یک موج بزرگ عدالت‌خواهی در آمریکای جنوبی منجر شود.