شهرک‌سازی در پارک ملی نایبند
اینکه کسی وسط پارک ملی مجتمع مسکونی یا حتی گردشگری بسازد، درست مثل این است که وسط تخت جمشید هتل بسازند. ساخت آکواریوم مصنوعی در جایی که خودش ساحلی مرجانی است، مضحک است.
همه چیز از مجوز مرکز اقامتی آریاساسول در سال ۹۵ شروع شد. اسکناس، اسکناس پول روی هم رفت تا سازه‌ای که بعدها نامش به مجتمع گردشگری تغییر یافت در خلیج نایبند چسبیده به ساحل دریا جا خوش کند؛ اسکلت فلزی ۴ طبقه‌ای که نه ظاهر واحدها و نه فوندانسیونش شبیه اقامتگاه گردشگری نیست و فعالان محیط زیست می‌گویند قرار است اینجا اقامتگاه دائم کارکنان شرکت پلیمر آریاساسول باشند. این تازه شروع ماجرا برای سایر مستثنیات پارک ملی نایبند است که به عنوان اولین پارک ملی-دریایی کشور در سال ۸۳ به ثبت رسید. سودجویان از مدت‌ها قبل خیز برداشتند و سازمان محیط زیست بدون توجه به تنوع زیستی و اکوسیستمی به آنها مجوز داد و حالا محلی‌ها معتقدند چندی دیگر زمین‌های ارزانشان، بعد از جاگیر شدن کارکنان شرکت در مجتمع اقامتی ارزش می‌گیرد.
وقتی نایبند پارک ملی شد، چند روستا داشت و بخشی از زمین‌های آن مستثنیات بود. زمین‌های کشاورزی که هنوز اجازه خرید و فروش یا حتی ساخت یک حصار دور خود را ندارند اما ۶ سال قبل با قیمت متری ۴۲ هزار تومان توسط شرکت ایرانی- آفریقایی آریاساسول خریداری و به نام این شرکت سند خوردند. زمین‌هایی که به علت فاصله ۱۵کیلومتری‌شان تا عسلویه بهترین محل برای اقامت کارکنان این شرکت شناسایی شدند. نادر ضرابیان، از کنشگران محیط زیست منطقه به «پیام‌ما» می‌گوید: «این شرکت برای اینکه بتواند محیط آرامی را برای کارکنانش که در شرایط سخت و طاقت‌فرسای عسلویه کار می‌کنند، فراهم کند این زمینها را با بهای اندک ۲ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر متر خرید و با قدرت سیاسی و مالی که داشت با مراجعه به جهاد کشاورزی و به این بهانه که این زمینها قابلیت کشت ندارند، درخواست تغییر کاربری داد و بعد هم در کمال تعجب مجوز محیط زیست را گرفت. »
طبق قوانین مستثنیات در نایبند قابل تغییر کاربری به زمین‌های کشاورزی و باغداری است اما تحت چه شرایطی؟ یوسف صفری، از فعالان محیط زیست و عضو شورای روستای سهمو شمالی که کمتر از ۲۰ دقیقه با نایبند فاصله دارد به «پیام ما» می‌گوید: «تغییر کاربری تابع ضوابط است. یکی از همین ضوابط، مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی است که مطابق آن ساخت‌وساز در مناطق چهارگانه ممنوع است اما این عده به هر نحو که شده مجوز ساخت‌وساز گرفتند.» این مجوز ساخت‌وساز فارغ از تبعات محیط زیستی و غیرقانونی بودنش، تعارضات میان مردم محلی و محیط زیست را عمیق‌تر کرده. علی صیادی، رئیس شورای اسلامی روستای هاله که مجاور این پارک است به «پیام ما» می‌گوید: «محیط زیست به مردمی که زمین‌های‌شان داخل پارک است اجازه هیچ ساخت‌وساز ی نمی‌دهد. حتی اجاره نمی‌دهند داخل زمین سفیدکاری کنیم یا حصار بکشیم، بلکه صرفا اجازه دادند تا ۴۰ سانتی‌متر دور زمینمان بلوک بچینیم، اما به یکباره به یک شرکت اجازه دادند تا چنین ساخت‌وساز عظیمی در نزدیک ساحل ایجاد کنند.»
مجوز اقامتی در پارک ملی
فرهاد قلی‌نژاد، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر آبان ۹۹ درباره چرایی صدور مجوز برای شرکت آریا ساسول به ایسنا گفته بود: «متاسفانه محیط زیست وقت، یک مجوز کلی بدون پلان و طرح صادر می‌کند. در نیمه دوم سال ۹۷ که من به بوشهر آمدم پروژه در حال کار کردن بود و پی درآورده و بتن‌ریزی کرده بودند که ما وارد شدیم و عملیات ساخت‌وساز را به مدت ۴ الی ۵ ماه متوقف کردیم و گفتیم این طرح، پلان (نقشه) ندارد. سپس یک پلان آورده و گفتند قبلا ارائه شده که ما باغ گیاه‌شناسی، سایت پرنده‌نگری و موزه را به آن اضافه کرده و گفتیم باید به طرح گردشگری تبدیل شود.»سه سال پیش نه تنها مدیر محیط زیست بلکه مدیر جهاد کشاورزی و سایرین نیز تغییر کردند. ضرابیان می‌گوید :«تمام مدیرها عوض شدند. ما درباره این موضوع با محیط زیست و جهاد کشاورزی صحبت کردیم اما به ما گفتند که مدیر قبلی این مجوز را داده و دیگر نمی‌شود، کاری کرد.»
یک نهاد جلوی کار را گرفت
پروژه گردشگری جدید یا همان مرکز اقامتی قبلی ۵ماه با مقاومت مدیر کل محیط زیست جدید متوقف شد و یک سال هم به دلیل اعتراض یکی از نهادهای کشور نسبت به قرار گرفتن طرح در حریم امنیتی و استقرار تاسیسات امنیتی در آن منطقه. البته طبق شواهد ساخت مجتمع گردشگری در این محدوده صرفا مربوط به این شرکت نیست، بلکه این نهاد نیز در این محدوده برای نیروهای خود مجتمع گردشگری ساخته است.
حسن باغبانی، متخصص توسعه پایدار در این ارتباط به «پیام ما» می‌گوید: «این نهاد مجتمع مسکونی نساخته اما بخش کوچکی را به عنوان گردشگری ساخته که با آنها صحبت کردیم تا آن بخش هم برداشته شود و صرفا سایت پدافندشان در آن منطقه باشد.»زمین‌های منطقه تحت مالکیت محیط زیست، یک نهاد نظامی و بخشی هم در اختیار مردم هستند.
زمین پروژه مذکور از مناطقی بوده که در اختیار مردم محلی بوده و به این شرکت فروخته شده؛ اراضی که بعضا این نهاد در تفکیکش به مشکل برخورد اما این موضوع هم نتوانست جلوی این ساخت‌وساز را بگیرد.
آکواریوم در همسایگی دریا
مطابق طرح توجیهی ارائه شده به سازمان حفاظت محیط زیست، در این ۲/۵ هکتار بخشی اقامتگاه گردشگری، بخشی به عنوان موزه دریایی، بخشی آکواریوم دریایی و بخشی نیز به تاسیس یک آمفی‌تئاتر برای همایش‌ها و کلاس‌های آموزشی محیط زیستی اختصاص می‌یابد. همچنین طبق تعهدات آنها به محیط زیست باید سایت پرنده‌نگری در آن مکان راه‌اندازی شود و ساحل نیز نباید محصور شود. با این حال حسن باغبانی، کارشناس توسعه پایدار و صاحب یک پروژه جهانی در زمینه نقش آموزش ستاره‌شناسی در کمک به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار به «پیام ما» می‌گوید که هیچ یک از این مراکز ساخته نشده و حتی ساخته شدنشان هم توجیهی برای تخریب محیط زیست نیست. او می‌گوید: «روی ۲۲ هزار مترمربع زمین ۴ طبقه کار شده تا ساختمانی مسکونی برای استقرار دائم کارکنان این شرکت باشد. اصل موضوع این است که اینجا اولین پارک ملی دریایی ایران است و بعد محیط زیست به آنها مجوز ساخت‌وساز شهرک مسکونی داده. حرف از مجتمع گردشگری فقط یک توجیه است اما واقعیت این است که آنجا یک شهرک مسکونی برای کارکنان این شرکت ساخته‌اند.»
او درباره ساخت آکواریوم مصنوعی و ایجاد سایت پرنده‌گری هم می‌گوید: «با هیچ عقل و منطقی جور نیست که عده‌ای تخلف کرده و پارک ملی را نابود کنند و ما این تصمیم غلط را بپذیریم و مهم‌ترین ارزش اکولوژیک جنوب کشور را نابود کنیم تا تصمیم غلط چند کارشناس را بپوشانیم. چه طور پذیرفتند که در سواحل مرجانی آکواریوم مصنوعی درست کنند؟ ساخت آکواریوم مصنوعی در جایی که خودش ساحلی مرجانی است، مضحک است. این مجتمع باید تخریب شود و برای پیشگیری از چنین اقداماتی مجموعه کسانی که در این تخلف دست داشتند، مجازات شوند.»
سازه چهار طبقه‌ای که این کارشناس توسعه پایدار از آن به عنوان شهرک مسکونی یاد می‌کند، تاکنون نزدیک به ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. دوم خرداد ۱۴۰۰ طاها دشتی مطلق، نماینده استان بوشهر در شورای عالی استان‌ها گفته بود که ساخت مجتمع خوابگاهی در منطقه حفاظت‌شده نایبند غیرقانونی است اما با توجه به پیشرفت فیزیکی ۹۰ درصدی پروژه نمی‌توان جلویش را گرفت: «متاسفانه با وجود تمام پیگیری‌ها، پروژه شهرک مسکونی شرکت آریا ساسول در منطقه حفاظت‌شده نایبند نزدیک به ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و دیگر کاری نمی‌شود کرد.» این دیدگاه اما از نظر فعالان محیط زیست قابل قبول نیست. ضرابیان می‌گوید: «اینکه کسی وسط پارک ملی مجتمع مسکونی یا حتی گردشگری بسازد، درست مثل این است که وسط تخت جمشید هتل بسازند. این دیدگاه کاملا غلط است و با اصول گردشگری هم‌خوانی ندارد.»ساخت‌وساز در دل پارک ملی-دریایی نایبند اما راه را برای تخلفات دیگر باز کرده و حتی شایعاتی درباره افزایش قیمت زمین‌های نایبند تا ۵۰ میلیارد شنیده می‌شود. باغبانی می‌گوید: «اتفاقا کسانی که در این منطقه زمین دارند با ساخت‌وساز آریا ساسول موافقند؛ چرا که می‌دانند زمینی که الان ۵۰ میلیون هم نمی‌خرند مدتی بعد شاید به هکتاری ۵۰ میلیارد برسد.» از نگاه او این شروعی برای ویلاسازی در این منطقه بکر است.