کشیدن شیره جان طشک و بختگان
نه بختگان و نه طشک آبی در کف ندارند، اما باز هم در بالادستشان طرح انتقال آب زدند. آن هم نه برای مصرف شرب یا صنعت، بلکه برای کشت برنج در اسفیان و تل‌زری؛ منطقه‌ای که تا سال پیش کشت آبی به خود ندیده بود.
نه بختگان و نه طشک آبی در کف ندارند، اما باز هم در بالادستشان طرح انتقال آب زدند. آن هم نه برای مصرف شرب یا صنعت، بلکه برای کشت برنج در اسفیان و تل‌زری؛ منطقه‌ای که تا سال پیش کشت آبی به خود ندیده. زمین‌های اسفیان و تل‌زری که در شروع طرح هکتاری یک میلیون بود حالا و پس از استقرار بند سنگی ملاتی به متری ۱۵ میلیون رسیده است. با وجود تاکید معاون وزارت نیرو برای اجرایی نشدن این طرح و نداشتن مجوز محیط زیست، این پروژه در روزهای پایانی دولت سرعت بیشتری هم گرفته و فعالان محیط زیست نگران آب شرب سه شهرستان مرودشت، شیراز، شرق زرقان و همچنین شهرک‌های اقماری هستند؛ شهرهایی که تابستان همین امسال هم جیره‌بندی آب خواهند داشت.
بخشی از اراضی و پوشش سبز مارگون را کنده‌اند تا خطوط لوله انتقال آب را درونش قرار دهند، آن هم درست در اراضی منابع طبیعی. جایی که به گفته جعفر بوستانی، عضو شورای ده مارگون فقط مجوز اجرای پروژه آبخیزداری داشته و نباید هیچ انتقال آبی در آن نقطه صورت می‌گرفت. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «سال ۹۷ یک استشهاد محلی نوشتیم و به سازمان آب منطقه‌ای و جهاد‌کشاورزی فرستادیم، ولی متاسفانه کسی جوابمان را نداد. امسال هم یک شکایت برای چندین اداره فرستادیم؛ فرمانداری و بخشداری سپیدان، جهاد‌کشاورزی استان، سازمان آب منطقه‌ای فارس و اداره کل محیط زیست.» طرح آبخیزداری از سال ۸۳ مجوز گرفته. بوستانی می‌گوید: «مجوز برای جلوگیری از فرسایش خاک و ورود رسوب و شن به سد درودزن (منبع آب شرب شیراز و مرودشت) بوده، اما طی یک تخلف آشکار باز هم اقدام به انتقال آب کردند.»
اجرای طرح انتقال آب، بدون مجوز محیط زیست
طرح «انتقال آب اراضی شیبدار شهرستان سپیدان» تاکنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و فقط خطوط انتقال آب و حالا فقط تاسیسات پمپاژ مانده که به هم وصل شود؛ اما آنطور که حمید ظهرابی، مدیرکل محیط زیست استان فارس به «پیام‌ما» می‌گوید این طرح هیچ مجوزی از محیط زیست دریافت نکرده است. او توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه حقابه محیط زیست در پایین‌دست تامین نمی‌شود، آنچه تحت عنوان طرح‌های انتقال آب در این حوضه در جریان است، تضییع حق محیط زیست و از بین بردن حقابه تالاب است. وزارت نیرو به هیچ عنوان اجازه انجام چنین کاری ندارد و سازمان جهاد‌کشاورزی هم باید از سیاست‌های توسعه کشت در بالادست، دست بکشد؛ چرا که هم به محیط زیست صدمه می‌زند و هم به مردم پایین‌دست حوضه.»
حقابه به بختگان نرسید
در دوسال گذشته تنها دو بار از مارگون به بختگان حقابه تعلق گرفته. یک بار در سال ۹۸ به میزان ۴۰ میلیون مترمکعب که به گفته بهمن ایزدی، رئیس هیات مدیره کانون سبز فارس به دلیل خشک بودن رودخانه کر، همگی قبل از ورود به بختگان در لایه‌های زیرین رودخانه کر فرورفته و در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن تنها ۲۰ میلیون مترمکعب آن به بختگان رسیده باشد و بار دیگر در پاییز ۹۹ حدود ۵۵ میلیون مترمکعب. بعد از سال ۸۶، این نخستین سال‌هایی بود که آب از کُر به بختگان آمد. هرچند ایزدی معتقد است که به دلیل زمان نامناسب تخصیص، کشاورزان این آب را در میانه راه با موتور پمپ‌ها کشیده‌اند و سهم بختگان به قدری کم بوده که تا زمان مهاجرت فلامنیگو‌ها باز هم از بختگان چیزی جز نمکزار نمانده. «حقابه زیستی دریاچه بختگان و طشک باید در ۱۵ اسفند و ۱۵ فروردین ماه برسد. در فصل پاییز و زمستان دمای هوا افت پیدا می‌کند و جلوی تبخیر بیشتر را می‌گیرد و شانش آب داشتن بختگان در زمان مهاجرت فلامینگوها را بیشتر می‌کند.»
مجوز آب منطقه‌ای سال ۹۳ باطل شد
حمیدرضا دهقانی، مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای فارس در این خصوص حاضر به مصاحبه نیست. اما یک منبع آگاه به «پیام‌ما» می‌گوید: «آب منطقه‌ای در سال ۹۱ مجوز یک میلیون و ۷۳ متر مکعب برداشت و انتقال آب از این حوزه را صادر کرده و دو سال بعدش این مجوز را باطل کرده.» به گفته او تا قبل از سال ۹۳ همه اقدامات جهاد کشاورزی به عنوان متولی این پروژه خرید لوله برای خط انتقال بوده، در حالی که این سازمان به راحتی می‌توانسته جلوی این طرح را بگیرد.
تاکید معاون وزیر نیرو بر جلوگیری از پیشروی طرح
طبق اخبار رسیده به «پیام‌ما» طرح انتقال آب به اراضی شیبدار شهرستان سپیدان با وجود مخالفت وزارت نیرو پیش رفته است. در نامه‌ای که جهانگیر حبیبی، معاون حفاظت و بهره‌برداری وزارت نیرو خطاب به صدیقه ترابی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا در خصوص این پروژه نوشته، آمده است: «مطابق تصمیمات اولین جلسه شورای هماهنگی مدیریت به هم پیوسته منابع آب حوضه آبریز طشک- بختگان (مورخ ۲۸/۱۱/۱۳۹۴) هرگونه توسعه و افزایش سطح فعلی زیر کشت اراضی کشاورزی و برداشت جدید و اضافه آب در حوضه آبریز بختگان و طشک ممنوع بوده و از تاریخ ابلاغ این مصوبه لازم‌الاجراست.» در بخش دیگر از این نامه آمده است: «اگرچه تعهدی در خصوص تخصیص آب به اراضی روستاهای اسفیان و تل‌زری داده شده است و مطابق اطلاعات ارسالی شرکت آب منطقه‌ای فارس، آب موردنیاز طرح تعدیل یافته است. ولی بر اساس آخرین بررسی‌های به عمل آمده پیشرفت فیزیکی ۶۰ درصدی عنوان شده در گزارش سازمان جهاد کشاورزی، عمدتا مشتمل بر تهیه و حمل لوله‌های فلزی موردنیاز طرح، ایجاد بند انحرافی در محل رودخانه مارگون و اقدامات اولیه برای تامین برق است و تاکنون ابعاد میدانی طرح مذکور پیاده‌سازی نشده و طرح به صورت عملیات اجرایی آغاز نشده است. نظر به اینکه سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی، منجر به توسعه سطح زیر کشت و برداشت جدید و اضافه آب در حوضه طشک- بختگان می‌شود، خواهشمند است در مکاتبات با وزارت جهاد کشاورزی، عدم اجرا و تامین اعتبار چنین طرح‌هایی در حوضه آبریز مذکور مورد تاکید و پیگیری قرار گیرد.»
با وجود تخریب بند، پروژه را پیش بردند
طرحی که نه مجوز محیط زیست را داشته و نه آب منطقه‌ای، برای بار دوم آماده افتتاح شده است. بند سنگ ملاتی اولین بار در سال ۹۸ اجرا شد اما بخشی از آن در سیلاب فروردین ۹۹ تخریب شد. با این همه برای بار دوم اداره جهاد کشاورزی سپیدان، قول داد که طرح مذکور را در شهریور سال ۹۹ با حضور مدیران جهاد کشاورزی و سایر مدیران فارس و سپیدان به مناسبت هفته دولت افتتاح می‌کند. هر چند که این طرح در شهریور ماه افتتاح شد اما بند سنگی همچنان در حال مرمت است. همزمان لوله‌هایی به قطر ۴۵ سانتی‌متر در طول جاده تخلیه شدند و وعده دادند که پرکیفیت‌ترین آب ایران را با پمپاژ به ۱۲ کیلومتر بالاتر، جایی که از نظر ارتفاعی ۱۵۰ متر بالاتر از بند سنگی ملاتی است، پمپاژ می‌کنند.
تبعات این طرح فقط متوجه بختگان وطشک نیست. این انتقال آب در درجه اول بر آب شرب شیراز تاثیرگذار خواهد بود و بعد هم بر معیشت هزاران کشاورزی که در کربال و خرامه و حتی جلگه کامفیروز ساکن هستند.
جیره‌بندی آب در شیراز
بهمن ایزدی، رئیس هیات مدیره کانون سبز فارس به «پیام‌ما» می‌گوید: «۳۵ درصد آب رودخانه کر که یکی از منابع آب سد درودزن است از طریق رودخانه مارگون تامین می‌شود و این انتقال آب به یقین در منابع آبی این سد که آب شرب سه شهرستان مرودشت، شیراز و شرق زرقان و ملاصدرا و همچنین شهرک‌های اقماری شیراز را تامین می‌کند، تاثیرگذار خواهد‌بود. حال آنکه همین حالا نیز احتمال جیره‌بندی آب در شیراز را داده‌اند.»
بیشترین دشت‌های ممنوعه در فارس
بیش از ۹۵ درصد دشت‌های فارس از نظر منابع آبی ممنوعه و بحرانی‌اند؛ ۱۲۷ دشت از ۱۳۴ دشتی که شناسایی شده. این آماری است که مدیر حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای فارس در دی‌ماه ۹۹ عنوان کرده. از سوی دیگر نرخ میانگین فرونشست در فارس هم در این سال‌ها رکورد شکسته و به ۵۴ سانتی‌متر رسیده است. فروردین‌ماه امسال مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور به مهر گفته این رقم در دشت فسا به ۳ تا ۴ سانتی‌متر در سال، در کوار و شیراز به ۷ تا ۸ سانتی‌متر و در مرودشت به ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر رسیده است است. از سوی دیگر نقشه‌های بارندگی در سطح استان هم نشان می‌دهد که میزان بارندگی نزدیک به ۱۴۰ میلی‌متر کاهش یافته در حالی که این میزان در مدت مشابه سال قبل بالغ بر ۳۶۰ میلی‌متر بود.
آنطور که مهدی نصیری، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سپیدان در ۱۱ شهریور ماه گفته است ۹۶ میلیارد ریال برای این طرح انتقال آب در نظر گرفته شده تا ۳۰۰ هکتار از اراضی روستاهای اسفیان و تل‌زری زیر کشت برنج برود.
زمین‌های اسفیان و تل‌زری اما از هکتاری یک میلیون تومان در سال ۹۱ به متری ۱۵ میلیون تومان در سال جاری رسیدند و ایزدی می‌گوید تا چند وقت دیگر با تکمیل راه قیمت‌ها رشد بیشتری هم خواهند داشت.
برنج‌کاری در زمین بی‌مالک
نکته دیگر سند نداشتن برخی از این زمین‌ها و موقعیت استراتژیک آنها با راه جدید است. رئیس هیات مدیره کانون سبز فارس می‌گوید: «خیلی از زمین‌ها را کشاورزان از منابع طبیعی تصاحب کردند و هیچ‌گاه کشت آبی نداشتند. گویا بزرگراه شیراز و اصفهان در ۳۰ کیلومتری شمال شرق این زمین‌هاست و به موازات رودخانه کر است. با این وضعیت و با وجود اینکه بزرگراه یک‌سال دیگر افتتاح می‌شود این مسیر چهار ساعته از شیراز تا این اراضی حدود ۴۰ دقیقه می‌شود.»
بهای این اشتغال را اما بختگان و طشک با خشکی، مردم شیراز با آب شرب و کشاورزان کربال، خرامه و حتی جلگه کامفیروز با معیشتشان می‌دهند. ایزدی می‌گوید: «نبود مدیریت صحیح منابع آب موجب شد بختگان بخشکد. امسال فلامینگوها به نمک نشستند و مهاجرت زودرس داشتند. با سیاست‌گذاری‌جهاد‌کشاورزی درخصوص ارائه برنامه‌های متناوب کشت، منطقه کامفیروز کلا زیرکشت برنج رفته است. وسعت این زمین‌ها ۱۲ هزار هکتار بود و هر هکتار ۱۴ هزار مترمکعب آب نیاز دارد. همین شیوه مدیریت منجر شد که آب حتی به سد درودزن نرسد چه رسد به بختگان وطشک و منطقه کربال که قطب کشاورزی بود.»
ببخشید چطور مجوز نداشته که بهش بودجه چهارصد میلیاردی اختصاص داده شده ؟چرا نباید به بالا دست حق آبه تخصیص داده بشه؟اینها جزمردم نیستند