دلالی گسترده تخت بیمارستانی و پرستار خانگی

یک سال و دو ماه پس از اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به ایران و با رسیدن تعداد فوتی‌های روزانه مبتلایان این ویروس به بالای ۴۰۰ نفر، چرخه گسترده‌ای از واسطه‌گری غیررسمی درمان در ایران شکل گرفته است.

علاوه بر دلالی داروهای موثر در درمان کرونا، مانند داروی سووداک، فاپیراویر یا رمیدسیور که گفته می‌شود قیمتش تا ۶۰ میلیون تومان هم رسیده و ردش در سخنان بعضی مسئولان هم پیداست، با افزایش چشم‌گیر تعداد بیماران مبتلا به کووید ۱۹، فعالیت‌های غیررسمی درمان به دلالی تخت‌های بیمارستانی و به ویژه تخت آی‌سی‌یو، تجهیزات تنفسی در خانه‌های بیماران و فرستادن پرستاران به خانه‌ها با قیمت‌های عجیب رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این چرخه واسطه‌گری با همکاری بعضی سوپروایزرها، پرستاران، بهیاران، رانندگان اورژانس و تعدادی از افراد غیرمرتبط اما آشنا با درمان بیماران، انجام و روز به روز، قیمت خدماتی که به بیماران می‌دهند، بیشتر می‌شود؛ هزینه‌ای بسیار بالاتر از تعرفه‌های رسمی وزارت بهداشت و دولت.

بر اساس این بررسی، این روزها و با افزایش تعداد مبتلایان به ویروس کرونا، هزینه هر ۲۴ ساعت مراقبت در خانه توسط یک پرستار به دو تا سه میلیون تومان، کمک پرستار یا بهیار، ۹۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و مراقب، ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزارتومان رسیده است. کم بودن تعداد پرستاران و پایین بودن میزان دریافتی آن‌ها از بیمارستان‌ها، از دلایل بالا بودن این قیمت‌هاست. کاهش تعداد پرستاران بیمارستانی، یک دلیل اصلی دارد؛ یک منبع آگاه می‌گوید از زمان شیوع کرونا در ایران، شش هزار پرستار، ترک کار کرده‌اند. به گفته او جزئیات این آمار در وزارت بهداشت موجود است اما مسئولان این وزارتخانه نمی‌خواهند جزئیات آن را منتشر کنند.

از طرف دیگر کسب و کار دلالان تخت‌های بیمارستانی هم این روزها رونق گرفته است. منابع بیمارستانی و غیربیمارستانی می‌گویند در شرایطی که بیمارستانها تخت خالی در بخش کرونا و آی سی یو ندارند، دلالان با ایستادن در نزدیک بیمارستان‌ها و ارتباط‌های ویژه با رانندگان آمبولانس‌ها، قیمتهای مختلفی را به خانواده‌های بیماران در ازای جور کردن تخت پیشنهاد می‌کنند؛ از شبی ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان و هر دلال، با نرخ خودخوانده، سودش را از این مقدار برمی‌دارد و بقیه به پزشک، پرستار یا سوپروایزری می‌رسد که توانسته تخت جور کند. یک پرستار می‌گوید قبل از کرونا، بعضی نیروهای قدیمی بیمارستان‌های دولتی در جیبشان کارت‌هایی موسوم به «کارت زرد» داشته‌اند که قیمتشان بین چهار تا پنج میلیون بوده است اما حالا قیمت این کارتها به ۱۶ میلیون تومان رسیده است. کارت زرد، مجوز ورود بیمار به تخت‌های آی سی یوی بیمارستانهای دولتی است.

پرستار خانگی با تعرفه‌های غیررسمی

«امیر نوروزی»، ۲۶ ساله از ترم چهارم پرستاری تا به حال، در بیمارستان‌های تهران در حال کار بوده اما در یک سال اخیر به عنوان پرستار خانگی یا «Home visit» مشغول است. او می‌گوید با افزایش تعداد مبتلایان کرونا، این روزها تعداد پرستاران خانگی هم کم شده و این موضوع، قیمتهای غیررسمی را تا حد زیادی افزایش داده و بنا بر قراردادی که با پرستار بسته می‌شود، قیمتها مختلف است. این پرستار و تعدادی از همکارانش بارها افرادی را از نیروهای خدماتی و دیگر نیروهای غیرمتخصص پس از تمام شدن شیفتشان را در ورودی اورژانس‌ بیمارستان‌ها دیده‌اند که وقتی بیماری نمی‌تواند برای بستری در بیمارستان پذیرش بگیرد، خودشان را به همراهان آن‌ها می‌رسانند و می‌گویند: «من می توانم برایتان پرستار و پزشک بیاورم، دستگاه‌ها را هم خودمان می‌آوریم، هر ۲۴ ساعت ۴ تا ۵ میلیون تومان.» به گفته نوروزی، این افراد برای مبتلایان بدحال کرونا، قرارداد یک‌ماهه می‌بندند، از ۴۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان.

آیین‌نامه پرستاری در منزل، سال ۱۳۷۶ بود که باوجود مخالفت‌های بسیار در بدنه وزارت بهداشت، تصویب و از سال ۱۳۷۸ اجرا شد. میزان تعرفه مراقبت پرستار از بیمار در خانه، هرسال تغییر کرده و امسال براساس مصوبه هئیت وزیران در اردیبهشت ۱۳۹۹، برای مراقبت حرفه‌ای پرستاری به ازای هرساعت برای بیمار عادی که شامل همه خدمات پرستاری مانند کنترل علائم حیاتی، ویزیت، تزریقات، پانسمان و … است، ساعتی ۱۸ هزار و ۶۰۰ تومان است و این یعنی هر ۲۴ ساعت، ۴۴۶ هزار و ۴۰۰ تومان. بر اساس این مصوبه، این رقم برای مراقبت حرفه‌ای پرستاری از بیماران نیازمند مراقبت ویژه قلبی و ریوی، هرساعت ۲۶ هزار و ۶۰۰ تومان است که برای هر ۲۴ ساعت می‌شود ۶۳۸ هزار و ۴۰۰ تومان. حالا در شرایط اوج شیوع کرونا در ایران، این قیمت‌ها از نظر دلالان پرستاری و حتی مراکز مجاز ارائه خدمات پرستاری در منزل، که تعدادشان حدود ۸۰۰ مرکز در ایران است، بیشتر شبیه یک شوخی است. پرستار نوروزی می‌گوید در شرایطی که پرستاران از نظر معیشتی وضع خوبی ندارند و حقوق کافی از بیمارستانها دریفات نمی‌کنند، این مصوبه‌ها با قیمت‌های قدیمی و بدون توجه به شرایط روز تصویب می‌شوند و به همین دلیل، تقریبا هیچ‌جا رعایت نمی‌شوند. به گفته او، قبل از شیوع ویروس کرونا هم مبالغ دریافتی پرستاران خانگی بالاتر از این مصوبه‌ها بوده است؛ این پرستاران برای هر ۲۴ ساعت نگهداری از بیمار و بسته به شرایط او، از ۷۰۰ هزار تا یک و نیم میلیون تومان دریافت می‌کردند و پس از آمدن ویروس کشنده، این قیمت‌ها، دو تا دو و نیم برابر شد: «الان عددی که بیمارستانها می‌گیرند و پرستار اعزام می‌کنند، نزدیک شبی دو میلیون تومان است که به وضع بیمار بستگی دارد؛ اگر بیمار هوشیار و از دهان قرص مصرف کند، حدود شبی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.» نوروزی این را هم می‌گوید که شرکت‌ها و نرم‌افزارهایی هم که پرستار و پزشک اعزام می‌کنند، قیمت‌های مصوب خودشان را دارند: «مثلا پرستار یک سرم می‌زند ۳۰۰ هزار تومان، آمپول توی آن می‌زند ۵۰ هزار تومان، رگ می‌گیرد ۸۰ هزار تومان. اینها را جدا محاسبه می‌کنند؛ یعنی نه برای ماندن پرستار در خانه، بلکه برای یک ویزیت معمولی از بیمار کرونایی از حدود ۷۰۰ هزار تا یک میلیون تومان خرج برمی‌دارد. یک سری ویزیت پزشک هم داخل منزل داریم، مثلا برای پزشک عمومی ۳۰۰ هزار تومان و متخصص از ۶۰۰ هزار تومان شروع می‌شود.»

در میان سخنان مسئولان وزارت بهداشت و دیگر نهادها، کمتر حرفی از این موضوع وجود دارد. یک ماه پیش حنان حاجی محمودی، مدیرکل دفتر مدیریت خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران، گفته است ارائه خدمات درمانی در منزل توسط بخش خصوصی میزان ۵۱ هزار و ۳۰۰ تومان برای سال ۹۹ علاوه بر تعرفه خدمات است؛ موضوعی که با آنچه در واقعیت هست، تفاوت دارد.

کارگر به جای پرستار

در مصوبه‌ها و آیین‌نامه‌های داخلی مراکز ارائه خدمات پرستاری در خانه، هزینه‌های دریافتی برای پرستاران حرفه‌ای، کمک‌بهیارها و مراقبان متفاوت است. بر این اساس، کمک‌بهیارها و مراقبان نمی‌توانند بعضی مراقبت‌ها را مثل «گاواژ» که به معنای تغذیه و واردکردن مایعات غذایی از راه لوله به معده است انجام دهند اما آنطور که منابع مختلف می‌گویند، در روزهای شلوغ و پردردسر کرونایی به ویژه در تهران و با کم آمدن پرستارحرفه‌ای، این افراد با همکاری دلالان، خود را به جای پرستاران می‌زنند و در نبودن هیچ نظارتی، به خانه‌های بیماران مبتلا به کرونا می‌روند.

«محمود عمیدی»، عضو شورای مرکزی خانه پرستار، این موضوع را به دلیل رانت‌های می‌داند که بعضی افراد با استفاده از آن‌ها توانسته‌اند مراکز مراقبت در منزل ایجاد، بدون هیچ نظارتی، هرکار می‌خواهند بکنند و باتوجه به ارتباطشان با بیمارستان‌ها، حتی از آن‌ها پرستار بگیرند و به خانه‌ها بفرستند: «قیمت معمول هر شبانه‌روز مراقبت ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان است اما الان چون تخت بیمارستانی برای مبتلایان به کرونا پیدا نمی شود، به  شبی دو تا سه میلیون تومان هم رسیده است.»

«محمد شریفی‌مقدم»، دبیرکل خانه پرستار که تا یک سال پیش سالها در سازمان نظام پرستاری فعالیت می‌کرد هم می‌گوید از دهه ۷۰ که او پیشنهاد فعالیت رسمی مراکز مراقبت در خانه را به محمدرضا خاتمی، معاون وقت وزیر بهداشت داده است تا به حال، این فعالیت‌های غیرقانونی وجود داشته اما پس از شیوع کرونا، انواع این فعالیت‌ها گسترده‌تر شده است: «آن زمان گفتم در تهران ۳۵ مرکز غیرقانونی داریم که کمک بهیار و کارگر و … جای پرستار به خانه‌ها می‌فرستند. یادم می‌آید آن زمان یک بهیار به خانه‌ای در شهرزیبا رفته بود، برای یک بیمار کبدی خواسته بود سیروز را خالی کند و همین موجب مرگ بیمار شد؛ این کار یک فوق تخصص بود نه بهیار. بدنه پز‌شک‌سالار وزارت بهداشت از دهه ۷۰ تاکنون مخالف توسعه مراکز مراقبت در خانه است و وقتی دولت زمینه را فراهم نکند، کار به صورت زیرزمینی پیش می رود و این واسطه گری‌ها بیشتر می‌شود. ما مواردی را داشته‌ایم که کارگر بیمارستان یا کمک‌بهیار که توان پزشکی و پرستاری نداشته به خانه‌های مردم رفته‌اند و مسائلی مانند سرقت، مسائل اخلاقی یا حتی قتل اتفاق افتاده است.» دبیرکل خانه پرستار می‌گوید روز مراکز مجاز، نظارت وجود دارد اما چون تعرفه‌شان کم است، واسطه ها زیاد شده، این مراکز تعطیل و خدمات غیراستاندارد شده‌اند: «می‌بینیم که بهیار جای پرستار و پرستار به جای پزشک می‌رود و مردم دچار خسارت می‌شوند. نظارتی هم روی این آدمهای غیرمجاز وجود ندارد. دولت در این بخش باید به طور ویژه وارد شود. در قانون اساسی هم گفته شده که تامین سلامت مردم حتی نمی‌شود چندان دست بخش خصوصی باشد چه برسد به واسطه‌ها.» در روزهای کمبود پرستار، که به گفته شریفی مقدم، یکی از دلایل افزایش مرگ مبتلایان به کرونا است، امیر نوروزی، پرستار هم خبر دارد که غیر از وجود داشتن بعضی افراد غیرمتخصص در بیمارستان‌ها به جای پرستاران، دلالان، کمک‌بهیارها و غیرمتخصص‌ها را با قیمت‌های بالا به جای پرستاران حرفه‌ای به خانه‌ها می‌فرستند و این موضوع، موجب آسیب‌هایی به بیماران شده است: «من یادم است در یکی از بیمارستانهای خصوصی درجه یک تهران، مهندس برق داشت پرستاری می‌کرد. الان استعلامات از دانشگاه‌ها بیشتر شده اما همین روند تا شش ماه طول می‌کشد و در این مدت طرف از بیمارستان حقوق می‌گیرد بدون آنکه پرستار باشد. این افراد از نظر قانونی هم هیچ پشتیبانی ندارند. حتی برای پرستار هم پشتیبانی وجود ندارد چه برسد به کسی که مدرک دانشگاهی هم ندارد. در بیمارستان بر اساس قانون، پرستاران وکیل بیمارند و اگر مثلا بیماری از تختش بیفتد و آسیبی ببیند، دیه اش برای پرستار بریده می‌شود.» پرستارنوروزی بارها دیده است که دلالان با بیماران قرار می‌بندند و به جای پرستار، مراقب می‌فرستند، آن هم بالای سر بیمار مورد آی‌سی‌یو. به گفته او، بعضی واسطه‌ها، برای هر ۲۴ ساعت سه میلیون تومان قرارداد می‌بندند که کمتر از یک میلیون آن، هزینه دستگاه تنفسی می‌شود، حدود ۶۰۰ هزار تومان به مراقب غیرمتخصص می‌رسد و بقیه سهم خودش است.

دلالی تخت

«بابک» همین هفته گذشته فهمید که مادربزرگش به کرونا مبتلا شده و پزشک توصیه کرد که او را به بیمارستان ببرند اما هیچ تخت خالی پیدا نشد. او وقتی دنبال تخت در بیمارستان می‌گشت با دو دلال آشنا شد که یکی از آنها با چند تماس، به او گفت در بیمارستان ۵۰۱ تختخوابی که متعلق به ارتش است، یک تخت پیدا کرده است. این واسطه، این را هم گفت که می‌تواند پس از مرخص شدن بیمار، پزشک و پرستار به خانه او بفرستد، با قیمت حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان. این تجربه برای «سعیده» هم مشابه بود؛ وقتی نتوانست برای مادر مبتلا به ویروس و بدحالش تختی پیدا کند، با راهنمایی یک راننده آمبولانس به یک واسطه رسید که گفت می‌تواند در ازای شبی سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، بیمارستان را به خانه آن‌ها ببرد؛ بیمارستانی مجهز به دستگاه اکسیژن‌ساز و ونتیلاتور.

م. ح، راننده یک آمبولانس خصوصی در تهران است. او یک دلال تخت بیمارستان‌های خصوصی است و در یک تماس تلفنی می‌گوید برای جور کردن یک تخت، باید از سن، میزان اکسیژن خون و وضع اسکن ریه بیمار مبتلا به کرونا و البته وضع مالی او باخبر باشد. این راننده می‌گوید فقط می‌تواند در بیمارستانهای خصوصی، تخت خالی پیدا کند و بیمارستان از خانواده بیمار، از ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان ودیعه برای مجوز ورود و از شبی سه تا چهار میلیون تا ۱۰ میلیون تومان دریافت می‌کند. او از رقم دقیقی که خودش از این میزان پول برمی‌دارد، حرفی نمی‌زند اما می‌گوید سهمش از آن، کمتر از ۱۰ درصد نیست که آن را یا از بیمارستان می‌گیرد همراه بیمار.

یک پرستار که سال‌ها در بیمارستان‌های دولتی کار کرده و نمی‌خواهد نامش در گزارش بیاید هم این روزها نیروها و به ویژه چند سوپروایزر رامی‌شناسد که کارت زرد بستری آی سی یو در جیبشان است؛ قیمت این کارتها به ۱۶ میلیون تومان رسیده و خانواده‌های بیماران حاضرند به طور پنهانی به این افراد این مبلغ را بدهند تا مجبور نباشند برای بستر بیمارشان در بخش آی‌سی‌یوی بیمارستانی خصوصی، شبی ۵ تا ۱۰ میلیون تومان بدهد: «من فردی را می‌شناسم که در دانشگاه تدریس می‌کند، خیلی محل رجوع است و در تلویزیون هم به عنوان صحبت می‌کند؛ زمانی که ما با این استاد درس داشتیم می دیدیم که همیشه چندتا کارت زرد در جیبش داشت. اگر دانشگاه ماهی تا ۲۰ میلیون تومان حقوق برایش واریز می کرد، در بیمارستان، روزانه ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان درآمد داشت.» این پرستار، از بیمارستانی خصوصی نام می‌برد که آنقدر توانسته با استفاده از واسطه‌ها، بیمار جذب کند که از زمان آغاز شیوع کرونا تا به حال توانسته یک ساختمان جدید کنار ساختمان اصلی بسازد. بر این اساس و از طرف دیگر تعدادی از مراکز اورژانس با بیمارستانهای خصوصی در ارتباطند. مثلا اگر بیماری حالش بد شود، به‌ویژه اگر تروما باشد مثل تصادفات و شکستگی و … با بیمارستان خصوصی تماس می‌گیرند و بیمار هنوز وارد بیمارستان نشده، مسئولان بیمارستان یکی دو میلیون تومان به حساب مامور اورژانس واریز می‌کنند. الان در دوران کرونا هم به همین شکل است چون پولی که بیمارستان‌های خصوصی الان از بیمار می‌گیرند، ماهانه حدود ۳۰۰ میلیون تومان است و دلال از بیمارستان پولش را دریافت می‌کند. «در شرایط کنونی که رسانه‌ها هم مدام اعلام می‌کنند تخت خالی موجود نیست، قیمت تخت‌های بیمارستانی تا ۱۰ میلیون تومان هم رفته است که دلال سهمش را از آن بر می‌دارد.»

به گفته منابع آگاه بیمارستانی، اکنون دلالی چرخه درمان به یک کار گروهی تبدیل شده است؛ از بعضی پزشکان و سهامداران بیمارستان‌ها تا کسانی که از سیستم درمان سر درمی‌آورند اما درآمد آنچنانی ندارند. عمیدی، عضو شورای مرکزی خانه پرستار در این‌باره می‌گوید از قدیم بعضی دلالان با مسئولان بیمارستان یا پزشک خاصی در ارتباطند، بیمار را مستقیم داخل سرویس آن‌ها می‌خوابانند و پورسانت می گیرند: «از سال‌های قبل افراد درون‌بیمارستانی به دلالان می گفتند اگر یک مریض به ما بدهی، ۱۰ درصد میدهیم. آن زمان تخت آی‌سی‌یو ۵ میلیون تومان بود اما حالا با شیوع کرونا، قیمت‌ها بالا رفته و  ۱۰ درصد ۶۰ میلیون تومان در بیمارستان خصوصی می‌شود شش میلیون تومان.» به گفته او، این افراد درصدشان را اغلب از بعضی پزشکان یا سهامداران بیمارستان‌ها می‌گیرند.