skip to Main Content
جامعه زیراسلایدر

دیوان عالی کشور پس از پنج سال، شرایط «قسامه» پرونده نوجوان ۱۶ ساله را رد کرد

نقض حکم قصاص صالح شریعتی

دیوان عالی کشور پس از گذشت پنج سال از صدور حکم قصاص صالح شریعتی که در ۱۶ سالگی با قسامه به اعدام محکوم شده بود، وی را بی‌گناه تشخیص داده و حکم قصاص را نقض کرده است.

حکم قصاص «صالح شریعتی»، زندانی جوانی که به اتهام قتل همکارش از ۱۶ سالگی در زندان بود، در دیوان عالی کشور نقض شد. این خبری است که «ابراهیم جعفری»، وکیل دادگستری به «میدان» می‌دهد. جعفری یک سال و نیم است که همراه با «مسعود احمدیان»، وکالت صالح شریعتی را به عهده گرفته و حالا می‌گوید دیوان عالی کشور که پیش از این، حکم قصاص صالح را تایید کرده و منتظر استیذان یا اجازه گرفتن از رئیس قوه قضاییه برای اجرای آن بود، به تازگی بر اساس ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، این حکم را نقض کرده است. شعبه سوم دادگاه کیفری یک استان فارس در اسفند ۱۳۹۴ صالح را بر اساس قسامه به اعدام محکوم کرده و پرونده او با اعاده دادرسی وکیل آن زمانش، به دیوان عالی کشور رفته بود. شرایط برگزاری قسامه که تعداد افراد دخیل در آن در این پرونده ۵۷ نفر از بستگان نسبی و سببی مقتول بود، موجب سر و صدای زیادی شد و بعضی نهادهای حقوق بشری به روند پرونده اعتراض کردند.

صالح بدون یک روز مرخصی، هفت سال گذشته را در زندان گذرانده است

صالح شریعتی، نوجوانی ۱۶ ساله بود که به اتهام قتل «رسول بهرامیان» به زندان افتاد. او در زمان حادثه ۱۵ و رسول ۳۰ ساله بود. آنها پیش از این در مزرعه ای در منطقه چاه مبارک در استان بوشهر کارگری می کردند و در فروردین ۱۳۹۱، جنازه رسول بهرامیان در چاهی عمیق پیدا شد. صالح شریعتی که در زمان مرگ همراه او بود، دلیل این اتفاق را ایمن نبودن چاه و سقوط رسول در آن اعلام کرد و تا ۱۶ ماه بعد شاکی خصوصی نداشت؛ خانواده رسول از صاحب مزرعه به این دلیل که شرایط ایمنی کارگران را فراهم نکرده، شاکی بودند اما بعد از آن خانواده رسول که شنیده بودند صالح و رسول، یک ساعت قبل از حادثه، بر سر استفاده از لیوان اشتراکی آب، دعوایشان شده، علیه او شکایت کردند. بعد از این شکایت، او را به اداره آگاهی فسا بردند، آنجا به قتل اقرار کرد، بعد به دادسرا رفت و قرار بازداشت صادر شد. صالح  پس از اینکه به زندان رفت، گفت اقرارش به قتل به دلیل فشار بوده و هیچ وقت دیگر هم در این باره اعترافی نکرد. از او چند سال بعد چنین اظهارنظری منتشر شد: «پنج سال است داخل زندان از من حرف می‌کشند. اگر من مرتکب جرمی شده بودم، ۱۶ ماه در آن محل زندگی نکرده و فرار می‌کردم. دیگر نمی‌توانم تحمل کنم، حتما باید بلایی سر خودم بیاورم؟» صالح و پدرش کارگر بودند، اهل استان فارس؛ پدرش سال ۹۶ درباره پرونده او و وضع خانواده‌اش گفته بود: «به عنوان کارگر، ما درآمد زیادی نداریم که بتوانیم برای پیگیری این پرونده خرج کنیم. ما کارگران فصلی هستیم. بعضی وقت‌ها ۱۵ روز از ماه و گاهی وقت‌ها تمام ماه را بیکاریم. علاوه بر مخارج خانواده پنج نفریمان، باید برای صالح هم پول بفرستیم تا برای خود غذا بخرد، چون غذای زندان خیلی بد است. ما حتی نمی‌توانیم بیش از یک یا دو بار در سال به ملاقات صالح برویم. چه‌طور می‌توانیم پول وکیل بدهیم یا برای پیگیری پرونده و صحبت با مقامات قضایی به شهر دیگری مسافرت کنیم؟»

صالح در سال ۹۴ براساس قسم۵۷ مرد به قصاص محکوم شد اما دیوان عالی کشور شرایط اجرای قسامه را رد کرد

بعد از بررسی پرونده، قاضی به این نتیجه رسید که دلایل کافی برای محکوم کردن وجود ندارد اما ظن این را دارد که صالح قاتل است. به همین دلیل از خانواده رسول بهرامیان که شاکیان پرونده بودند، خواست شاهدان قسامه را بیاورند. قسامه، یکی از  روش‌های اثبات وقوع جرم است که در مواد ۳۱۲ تا ۳۴۶ قانون مجازات اسلامی مطرح شده است. اجرای قسامه مشروط به وجود «لوث» است؛ به این معنا که با وجود کافی نبودن مدارک برای اثبات وقوع جرم، درباره درست بودن آن، شک وجود داشته باشد.  برای اجرای قسامه، سوگند یاد کردن ۵۰ نفر از بستگان مرد پدری مدعی وقوع جرم، لازم است. قسم خوردن این افراد مبنی بر اطمینان آن‌ها از وقوع جرم برای اثبات آن کافی است و به حاضر بودن در محل وقوع جرم یا دیدن و شنیدن آن، نیازی نیست. در پرونده صالح شریعتی، ۵۷ نفر از بستگان نسبی و سببی مقتول به وقوع قتل به دست صالح قسم خوردند و او حکم قصاص گرفت؛ این قسامه اما ایرادی داشت که بعدها دستاویز حقوقی وکلای صالح شد: بر اساس آیین‌نامه قانونی در آن زمان، در روند قسامه باید ۵۰ نفر از بستگان نسبی قسم می خوردند اما چون تعداد بستگان نسبی به این اندازه نرسید، از بستگان سببی هم استفاده شده بود و وکلای صالح به این بخش ماجرا ایراد گرفتند: «پدر صالح وقتی که حکم قطعی شد، پرونده را به کمیسیون حقوق بشر استان فارس ارجاع کرد که در آنجا به عنوان آخرین امید بتواند کاری کند. از طریق این کمیسیون، پرونده به ما ارجاع شد و در دو جلسه در شهرستان فسا پرونده را مطالعه کردیم به این نکات پی بردیم و لایحه دفاعیه تنظیم کردیم. استدلال کردیم که قانون زمان قتل باید اجرا شود و تفسیر باید به نفع متهم باشد. خوشبختانه دیوان این استدلال را پذیرفت. استدلال ما نحوه اجرای قسامه و به ویژه به حد نصاب نرسیدن بستگان نسبی بود، در این قسامه بیشتر افرادی که قسم خورده بودند، بستگان سببی بودند.» این قانون البته بعدا عوض شد و بستگان سببی هم به شاهدان قسامه اضافه شد. جعفری، وکیل صالح شریعتی می‌گوید اگر همان زمان پرونده، به طور دقیق بررسی و بازسازی صحنه می‌شد، مشخص می‌شد که چنین اتفاقی امکان‌پذیر نیست: «اگر صالح می‌خواست او را هل بدهد داخل چاه، چون هر دو روی تخته بودند، خودش هم پرت می‌شد.»

وکیل او می‌گوید پیش از این در تماس‌های صالح از زندان عادل آباد شیراز، از او شنیده که هرشب خواب می‌بیند کسی او را بیدار می‌کند و به سمت چوبه دار می‌برد

حالا دیوان عالی کشور بر اساس ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، این حکم را نقض کرده است. بر اساس این ماده، در صورتی که رئیس قوه قضائیه رای قطعی صادره از هریک از مراجع قضایی را خلاف شرع بَیِن تشخیص دهد، با تجویز اعاده دادرسی، پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود تا در شعبی خاص که توسط رئیس قوه قضائیه برای این امر تخصیص شده، رسیدگی و رای قطعی صادر شود. این شعب، رای قطعی قبلی را نقض و دوباره، موضوع را از نظر شکلی و ماهوی رسیدگی می کنند. بر اساس تبصره ۳ این ماده، در صورتی که رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس سازمان قضائی نیروهای مسلح یا رئیس کل دادگستری استان در انجام وظایف قانونی خود، رای قطعی اعم از حقوقی یا کیفری را خلاف شرع بین تشخیص دهند، می‌توانند با ذکر مستندات از رئیس قوه قضاییه درخواست تجویز اعاده دادرسی کنند.

همچنین بخوانید:  تیر ۱۳۶۰: «شادمانی مردم بعد از اعلام رای مجلس»

پرونده صالح شریعتی در شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور در حال بررسی است و او که در هفت سال گذشته، یک روز هم به مرخصی نرفته، تا لحظه تنظیم گزارش، از نقض حکم قصاصش خبر ندارد. جعفری، وکیل او می‌گوید پیش از این در تماس‌های صالح از زندان عادل آباد شیراز، از او شنیده که هرشب خواب می‌بیند کسی او را بیدار می‌کند و به سمت چوبه دار می‌برد: «۲۵ روز پیش حکم نقض شده است. ما هم خبردار نبودیم و تازه متوجه شدیم. امیدوارم حکم طوری صادر شود که این نوجوان که الان به جوان تبدیل شده است بتواند بیاید بیرون و زندگی کند. به هرحال این اتفاق ساده‌ای نیست که یک نفر هفت سال در زندان باشد و همیشه منتظر  که بخواهند مجازاتش کنند. برایش خیلی دردناک بوده است. امثال صالح زیادند که  در زندانند و منتظرند که قصاص شوند. من صالح را دو بار دیدم. معمولا ماهی یکی دو بار با من تماس می‌گیرد. روحیه‌اش خوب است ولی به هرحال به او سخت گذشته است. به پدرش هم که بیمار سخت کرونایی و در بیمارستان بستری است، خبر دادم. او نمی‌توانست خوب صحبت کند، من به او فهماندم و امیدوارم این خبر روی سلامتی او تاثیر بگذارد.»

Back To Top
🌗