سانسور اینترنت و درگیری‌های فرامنطقه‌ای خاورمیانه
بالا گرفتن درگیری‌های ژئوپولیتیک کشورها در غرب آسیا و شمال آفریقا باعث گسترش وسعت فیلتر کردن رسانه‌ها از سوی دولت‌ها شده است. دومین شماره از مجموعه اینترنت نامرئی به نتایج یک پژوهش درباره سانسور دولتی اینترنت در خاورمیانه می‌پردازد.
میدان: یک ضرب‌المثل اینترنتی می‌گوید وقتی منتظر باز شدن صفحه ایمیل خود هستیم، برای کمتر از چند ثانیه نفس را در سینه حبس می‌کنیم. این وقفه زمانی، احساسی را در بدن بوجود می‌آورد که تجربه آن هر بار برای ما جدید بنظر می‌رسد. در نگاه اول، این احساس جایی بین شگفتی و ترس قرار می‌گیرد. اما در اصل اثر ساده فضای مجازی بر دنیای واقعی دربرگیرنده بدن خود را تجربه کرده‌ایم. در پرونده اینترنت نامرئی می‌خواهیم به تجربه جمعی اتصال به اینترنت بپردازیم. موضوعی که با شخصی‌سازی اطلاعات و زیر هجوم تبلیغاتی که انسان را وادار به خودشناسی اینترنتی می‌کنند، پیچیدگی و حوصله خاص خودش را می‌طلبد.
تاثیرات پیشرفت اینترنت به همراه تغییرات سرعت دسترسی به آن، یک یا چندین نیاز اساسی روزمره ما را شکل داده و باعث شده جام نامتناهی جریان‌های اینترنتی روز به روز دست نیافتنی‌تر شود. گویی اینترنت در ابتدا آینه تمام نمای اتفاقات دنیای واقعی بوده که فرصت برابر دسترسی به دانش عمومی را فراهم می‌کرد. شبکه‌های اجتماعی با طراحی فضاهایی سرشار از اعتماد بنفس، می‌خواهند امکان بیان افکار و ابراز احساسات درباره هر موضوعی را در دستان ما قرار دهند. اما حالا این روند در حال بازگشت است. تشخیص اطلاعات غلط و درست ممکن است چندین روز به درازا بیانجامد و تا روده راست را در شکم اینترنت پیدا کنیم، اثر واقعی و مخرب اطلاعات غلط از جلوی چشم‌مان می‌گذرد. سختی پیدا کردن حقیقت آنقدر ملموس شده که حاضریم ساعت‌ها به صفحه الکترونیکی خیره بمانیم و بجای کسانی که حرف دل ما را می‌زنند، سکوت کنیم.
فضاهایی که در آنها مجبور به سکوت می‌شویم نیازی به تجسم ندارند. همانطور که ذخیره شدن اطلاعات و به خاطر سپردن عادات به مدلی از معماری ذهنی تشبیه می‌شوند، آیا تشنج یا اضطراب ناشی از جهانی که در آن بسر می‌بریم هم مدلی از شبکه‌های اینترنتی دارد؟ در اینترنت نامرئی می خواهیم ماشین‌های پردازنده اینترنت را دست بیندازیم و توانایی آنها برای جواب دادن به سوالات‌مان را بسنجیم. هر قسمت این پرونده را یکشنبه هر هفته منتشر خواهیم کرد.
سانسور خاورمیانه درگیر اینترنت هم شده است
سندی که سال گذشته در بخش سایبری دانشگاه هاروارد منتشر شده است، فیلتر کردن اینترنت و درگیری‌های ژئوپولتیک درون مناطق غرب آسیا و شمال آفریقا را آشکار می‌کند. این گزارش به انواع روش‌های مختلف سانسور اینترنت از جهت رقابت شدید بین کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا می‌پردازد.
فیلتر کردن اینترنت کشور به کشور یک امر طبیعی جدید تلقی می‌شود، و نشان دهنده مرحله‌ای از جبهه‌های خصمانه و چندگانه سیاسی در خاورمیانه است. محتواهایی که سانسور می‌شوند حاوی فرم‌های مخالف از منابع رقیب هستند که پتانسیل آگاهی بخشی بحث‌ها و مخالفان داخلی را دارند. فیلتر کردن ژئوپلیتیک در منطقه به دلیل درگیری‌های سیاسی و نظامی بین کشورها رو به افزایش بوده است.
کشورهایی که در این گزارش مورد تحقیق بوده‌اند شامل : ایران، عربستان سعودی، یمن، لبنان، بحرین، امارات متحده عربی، اردن، قطر، کویت، مصر، ترکیه، سودان، سوریه، رژیم آپارتاید اسرائیل، و ایالات متحده آمریکا هستند. در این تحقیق لیست آدرس URL وبسایت‌هایی که نشان دهنده محتوا از هر کدام از این کشورها هستند، به همراه محتواهایی که درباره موضوعات بحث برانگیز ذیل هستند مورد آزمایش قرار گرفتند: اخوان‌المسلمین، حزب‌الله، کوردها، رسانه‌های مورد حمایت مالی آمریکا، و وبسایتهای محلی که گزارش‌های انتقادی پان عرب (اتحاد کشورهای عرب) منتشر می‌کنند. هرچند لیست آدرس وبسایت‌ها شامل همه وبسایتهای مرتبط نیست. تعدادی از وبسایت‌هایی که فیلتر شده بودند، در طول مدت این تحقیق از دسترس خارج شدند. فیلتر شدن این وبسایت‌ها از طرف کشورهای مورد هدف و از دست دادن ترافیک بازدید منجر به از بین رفتن وبسایت‌ها شده است.
این تحقیق وسعت فیلتر کردن دولتی وبسایت‌ها را که ناشی از درگیری‌های ژئوپلتیک در برابر دیگر کشور‌هاست بررسی می‌کند. روش بررسی این تحقیق در مرحله خدمات‌دهندگان اینترنت ISP به مصرف‌کننده‌هاست که در سایه روابط خصمانه جاری بین کشورهای مختلف شکل گرفته است. لیست آدرس وبسایت‌هایی با تمرکز بر کشورها و موضوعات مورد بحث تشکیل شده و سپس از درون هر کشور نامبرده در این تحقیق مورد آزمایش قرار گرفتند.
بنظر می‌رسد مقابله با فرم‌های مخالف، امری مشترک برای همه وبسایتهای مسدود شده است. این وبسایت‌ها خشونت ژئوپلتیک و محکومیت‌های غیر خشونت‌آمیزی را نمایان می‌کنند که بر اساس معیار دولت‌ها، وابستگی سیاسی یا نهادی یا حتی بدون مغایرت با آنها بوجود آمده‌اند. همچنین، رسانه‌های مرتبط با دولت‌ها برای از بین بردن موانع زبانی موجود تلاش می‌کنند و محتواهایی با زبان‌های مردم دولت‌های رقیب تولید می‌کنند. به عنوان مثال آژانس خبری دولت عربستان نسخه‌ای به زبان فارسی دارد، و آژانس خبری ایران هم نسخه‌ای به زبان عربی دارد. در اصل، این تحقیق نه تنها به این مسئله می‌پردازد که چه کسی چه چیزی را بر سر کدام نزاع فیلتر کرده است، بلکه میزان تحمل دولت‌های رقیب بر محتوا و فرم‌های مخالف از رقیبان را مورد آزمایش قرار می‌دهد.
علاوه بر وبسایتهای متمرکز بر کشورها، دولت‌ها وبسایتهای خبری محلی را که درباره تحولات سیاسی و درگیری‌های این منطقه گزارش تهیه می‌کنند، مسدود می‌کنند. برای مثال، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر وبسایتهای خبری عرب ۲۱، وطن السرب، أسرار عربیا، القدس، نون پست، و العربی را فیلتر کرده‌اند. اردن هم وبسایت وطن السرب را فیلتر کرده است.
مثال‌های معدودی از فیلتر کردن وبسایتهای خبری با تمرکز بر کشورها وجود دارد که بنظر می‌رسد درون هیچ درگیری جای ندارند. مثلا امارات متحده عربی وبسایت خبری سودانی الشرق و اردنی خبر گراسا را فیلتر کرده است.
جمع بندی
وسعت سانسور ژئوپلتیک اینترنت نشان‌دهنده جاذبه کلیت خصومت بین دولت‌ها در منطقه است. سانسور ژئوپلتیک اینترنت محصول درگیری‌های منطقه‌ای و نشان دهنده اعتلاف‌های سیاسی و رفتارهای مشترک فرامنطقه‌ای است. برای مثال، ایران، حوثی‌های یمن و دولت سوریه وبسایتهای شکل گرفته از عربستان را مسدود می‌کنند. همان کشورها کد آدرس رژیم آپارتاید اسرائیل is. را مسدود کرده‌اند.
از سوی دیگر ماجرا، عربستان، امارات متحده عربی، بحرین و مصر وبسایتهای مرتبط یا شکل گرفته از ایران و قطر را مسدود می‌کنند. همچنین، برخی از دولت‌های خلیجی که حزب‌الله را به عنوان یک گروه تروریستی می‌خوانند، محتوای آنلاین آن را مسدود می‌کنند. در سطح محلی، مصر، عربستان و امارات متحده عربی وبسایتهای مرتبط با اخوان‌المسلمین را مسدود کرده‌اند، همانطور که ایران و سوریه این کار را می‌کنند. همچنین، سوریه و حوثی‌های یمن وبسایتهای خبری ترکیه را مسدود کرده‌اند، همانطور که عربستان و مصر این کار را می‌کنند.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که در برخی موارد نیز ناسازگاری بین روابط سیاسی و روش‌های سانسور اینترنت وجود دارد. مثلا همه دولت‌هایی که عضو ائتلاف نظامی به رهبری عربستان بر علیه حوثی‌ها هستند، وبسایتهای مرتبط با حوثی‌ها را مسدود نکرده‌اند. اگرچه محتوای اینترنتی حوثی‌ها در عربستان و امارات فیلتر شده است، در سودان و مصر در دسترس باقی مانده است.
سانسور ژئوپلتیک اینترنت از محتوای سیاسی فراتر می‌رود و به عنوان ابزاری برای جلوگیری از منافع تجاری مخالفان و محدود کردن دسترسی آنها به بازارهای محلی استفاده می شود. یک مشاهده حالب توجه در این باره عربستان است که وب سایت دانشگاه قطر و ورزش‌های بی‌این BEIN، یک شبکه مبتنی بر خرید اشتراک که برای پخش فوتبال با فیفا همکاری می‌کند و متعلق به یک بازرگان قطری است را فیلتر کرده است. همچنین، عربستان و امارات وبسایت خط هوایی ملی قطر Qatar Airways را فیلتر کرده‌اند.
بازیگران سیاسی برای بزرگ کردن محتواهای وبسایتهای مسدود شده، از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، و این امر سانسور را به چالش می‌کشد. سانسور کنندگان باید بین مسدودکردن کلی یک شبکه اجتماعی یا اجازه دسترسی به آن انتخاب کنند، زیرا راه ساده‌ای برای مسدودکردن حساب‌های شخصی وجود ندارد.
جریان آزاد اخبار و اطلاعات محرک دیگری برای درگیری‌های جاری در منطقه خاورمیانه است. سانسور اینترنت در این منطقه فقط در حال سخت شدن و گسترش پیدا کردن توسط رقبای منطقه‌ای است. بنظر می‌رسد سانسور حول تنش‌های ژئوپلتیکی در آینده افزایش می‌یابد، مخصوصا وقتی محتوای مورد اعتراض به مخالفت و بحث‌هایی درباره درگیری‌های محلی آگاهی ببخشد.
این ترجمه با تخلیص از متن اصلی انجام شده است. برای خواندن کل گزارش و جزئیات آن می‌توانید به اینجا مراجعه کنید.