بیماری‌هایی که با سیل می‌آیند
بر اساس آن چه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، بیماری‌هایی مانند تب تیفوئید یا حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A که منشأ آبی دارند، از جمله بیماری‌هایی است که پس از وقوع سیل در این مناطق شیوع پیدا می‌کند.
شاید سیل ویرانگری که در نوروز ۹۸ شاهد آن بودیم تا روزها و هفته‌های آینده به پایان برسد اما تبعات آن تا ماه‌های آینده گریبان‌گیر این مناطق خواهد بود. بر اساس آنچه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، بیماری‌هایی مانند تب تیفوئید یا حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A که منشأ آبی دارند، از جمله بیماری‌هایی است که پس از وقوع سیل در این مناطق شیوع پیدا می‌کند. در عین حال بعد از وقوع سیل احتمال بروز بیماری‌های انگلی و باکتریایی نیز وجود دارد که می‌توانند مواردی مانند مالاریا، تب دنگی و تب هموراژیک دنگی، تب زرد و تب نیل غربی باشند.
سیل که آمد دلواپسی‌های زیادی را همراه خود آورد. یکی از این موارد بروز و شیوع بیماری‌های شایع پس از این حادثه طبیعی است که موجب شد وزیر بهداشت نیز در روزهای گذشته برای بررسی سلامت مردم به این مناطق سفر کند. هر چند او در این سفر اظهار کرد خوشبختانه تاکنون با توجه به گستردگی سیل در کل کشور، یک مورد بیماری حاد عفونی نداشته‌ایم، اگر چه آنچه در حال حاضر در استان‌های سیل‌زده ایران به شدت تحت کنترل است، وضعیت آب آشامیدنی است که بنا به گفته مسعود نمکی، وزیر بهداشت، به طور لحظه‌ای رصد می‌شود اما با توجه به تجربیات گذشته در زلزله کرمانشاه و تجربه دیگر کشورها پس از وقوع سیل باز هم باید مراقب بود.
مسعود مردانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و فوق تخصص بیماری‌های عفونی، درباره شیوع بیماری‌ها در مناطق سیل‌زده به «شرق» می‌گوید: «بیماری‌های واگیردار معمولاً چند روز پس از وقوع سیل و بلایای طبیعی در مناطق ایجاد می‌شود و بروز بسیاری از این بیماری‌ها به دلیل نبود دسترسی آسیب‌دیدگان به آب آشامیدنی پاکیزه و مواد غذایی سالم است. تجربه در دنیا نشان می‌دهد که پس از وقوع سیل میان افراد آسیب‌دیده بیماری‌های حاد عفونی از جمله عفونت‌های روده‌ای، انگلی و بیماری وبا شیوع پیدا می‌کند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در این شرایط برای جلوگیری از ایجاد این نوع بیماری‌ها باید در نظر گرفت، در دسترس قراردادن آب آشامیدنی سالم در اختیار مردم آسیب‌دیده است که با توزیع آب‌های بسته‌بندی‌شده و قراردادن دستگاه‌های تصفیه آب ممکن است که خوشبختانه کشورهای اروپایی چند دستگاه تصفیه آب به سیل‌زدگان اهدا کردند که در این شرایط می‌تواند بسیار مفید باشد. همچنین در این شرایط باید آموزش‌های لازم به مردم داده شود.»
به گفته این متخصص اگر آسیب‌دیدگان به هر دلیل به آب پاک دسترسی نداشتند، توصیه می‌شود حداقل آب آشامیدنی را قبل از مصرف بجوشانند و چند دقیقه‌ای بگذارند سرد شود و بعد آن را مصرف کنند، چون جوشاندن آب بسیاری از عوامل بیماری‌زا را از بین می‌برد. او در ادامه با بیان اینکه دومین مسئله‌ای که بسیار حائز اهمیت است، دسترسی به مواد شوینده مانند صابون و توالت‌های استاندارد است، می‌گوید: «به دلیل اینکه پس از وقوع بلایای طبیعی بسیاری از زیرساخت‌ها از بین می‌رود و ممکن است بسیاری از آسیب‌دیده‌ها به دستشویی استاندارد دسترسی نداشته باشند، حتی نتوانند پس از اجابت مزاج دست خود را با آب و صابون بشویند. در این شرایط اپیدمی‌های بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری حصبه و شبه‌حصبه گزارش شده است که بیشتر آنها به دلیل استفاده از آب آلوده ایجاد می‌شود.»
مردانی اظهار کرد: «خوشبختانه در حال‌حاضر دمای هوا در این مناطق چندان بالا نیست اما اگر این مناطق گرم شوند، بیماری‌ای که می‌تواند گریبان‌گیر سیل‌زده‌ها شود، بیماری وباست. در سیل‌هایی که در جنوب آسیا به‌ویژه در جاکارتا، اندونزی، هند و چین اتفاق افتاده است، موارد ابتلاء به بیماری وبا بسیار گزارش شده است. البته با توجه به برودت هوا در مناطق سیل‌زده کمتر احتمال بروز آن وجود دارد. با این حال نباید به این دلیل از آن غافل شویم.»
این استاد دانشگاه افزود: «عفونت‌های دستگاه‌های تنفسی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی نیز در این شرایط از جمله بیماری‌های شایع است. نکته بعدی مصرف مواد غذایی آلوده است که می‌تواند باعث انواع مسمومیت‌های غذایی شود، به‌ویژه اگر از سلامت غذاها، میوه و سبزیجاتی که به دست آسیب‌دیده می‌رسد، اطلاع نداشته باشیم. مصرف این مواد اگر سالم نباشند، علاوه بر مسمومیت باعث عفونت دستگاه گوارشی مانند اسهال‌های حاد، حصبه و تب تیفوئید می‌شود که تنها راه جلوگیری از آن اطمینان از سلامت مواد غذایی است. بنابراین میوه و سبزیجات را قبل از مصرف حتماً با آب پاکیزه شست‌وشو دهند. در صورت وجود آب پاکیزه حتماً دستشان را به خوبی شست‌وشوی دهند چون تحقیقات نشان داده است شست وشوی مکرر دست‌ها می‌تواند باعث قطع زنجیره انتقال عفونت‌های دستگاه گوارشی از جمله عفونت‌های انگلی و میکروبی روده شود. اگر آب در دسترس آنها نبود از ژل‌های حاوی الکل که به صورت هدایای کمکی به مناطق ارسال می‌شود، استفاده کنند.»
مردانی در بخش دیگری از سخنانش درباره گزیدگی با جانوران سمی گفت: «نکته دیگری که اهمیت دارد سرگردانی مارها و جانورهای گزنده در مناطق است که می‌تواند مشکلاتی را در منطقه ایجاد کند. اگر به هر دلیلی در این مناطق فردی دچار گزیدگی شد، باید سریعاً به اولین مرکز درمانی مراجعه کند و از مکیدن محل گزیدگی خودداری کنند و با پارچه یا هر چیزی که در دسترس دارند، بالای محل گزیدگی را ببندند تا توکسین بالا نرود. البته نباید به قدری هم محکم محل گزیدگی را ببندند که خون‌رسانی به اندام گزیده‌شده دچار مشکل شود همچنین آنها می‌توانند محل گزیدگی را با آب و صابون بشویند و بلافاصله به مراکز درمانی رجوع کنند.»
هر چند شواهد نشان داده است بروز بیماری‌های عفونی پس از وقوع بلایای طبیعی شایع است، با این حال مسئولان وزارت بهداشت معتقدند اوضاع تحت کنترل است و امیدوارند شاهد شیوع بیماری‌های عفونی در این مناطق نباشند. ایرج حریرچی، قائم مقاوم وزیر بهداشت، در این زمینه به «شرق» گفت: «معمولا انتظار می‌رود پس از وقوع بلایایی طبیعی مانند سیل به دلیل آلوده‌شدن آب‌های آشامیدنی، ورود فاضلاب به آب‌های پاک و ازبین‌رفتن زیرساخت‌ها در مناطق آسیب‌دیده، دسترسی به آب سالم کم شود، به همین دلیل وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌ها برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها با شروع سیل در این مناطق به طور مداوم آب این مناطق را بررسی و کلرزنی کردند و همچنین به مردم آموزش‌های لازم در این زمینه داده شد. خوشبختانه تا کنون نیز شاهد حتی یک بیماری عفونی ناشی از حوادث جبری در این مناطق نبودیم و امیدواریم با ادامه این اقدامات از این پس نیز شاهد هیچ بیمار عفونی ناشی از سیل نباشیم.»
محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، نیز با بیان اینکه آمادگی‌های لازم را برای مقابله با خطر هر نوع احتمال شیوع بیماری در این مناطق در مراکز ایجاد کرده‌ایم، ادامه داد: همکاران ما آماده هستند تا چنانچه طغیانی از یک بیماری در این مناطق ایجاد شد بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین پیشگیری‌های لازم در این مدت از سوی مراکز بهداشت و درمان در مناطق سیل‌زده انجام شده است. کنترل آب آشامیدنی برای ما بسیار اهمیت دارد و به دقت از سوی همکاران ما در سطح روستاها و شهرهایی که درگیر سیل بودند، انجام می‌شود.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه برخورد با سیل را باید به چند دوره تقسیم کنیم، گفت: مرحله اول هنگام بروز حادثه است اما باید در میان‌مدت و بلندمدت پیش‌بینی‌های لازم را برای جلوگیری از بروز بیماری‌ها در این مناطق نیز داشته باشیم، قطعاً با شروع گرما بیماری‌هایی که از طریق حشرات انتقال پیدا می‌کنند، در این مناطق شایع خواهند شد. از همین رو ما اقدامات لازم را در این زمینه در نظر گرفته‌ایم.
او با بیان اینکه مناطقی مانند پایین‌دست رودخانه کرخه از مناطقی است که سالک از گذشته نیز در آنجا شایع بوده، خاطرنشان کرد: ما تمهیدات زیادی را به کار گرفتیم تا اجازه ندهیم چنین بیماری‌هایی در شرایط فعلی در این مناطق شایع شوند. ما برای مقابله با بیماری سالک کنترل حشرات ناقل را در دستور کار قرار داده‌ایم و اقداماتی برای از بین بردن این حشرات انجام خواهیم داد.
گویا به مارگزیدگی و عقرب‌گزیدگی در مناطق سیل‌زده اشاره کرد و گفت: در استان‌های لرستان و خوزستان تمهیدات لازم را برای جلوگیری از عقرب‌گزیدگی و مارگزیدگی انجام داده‌ایم و به اندازه کافی سرم ضد مار و عقرب به منطقه اعزام کرده‌ایم. در این زمینه نگرانی در این مناطق وجود ندارد و چنانچه موردی مشاهده شود حتماً اقدامات لازم انجام خواهد شد، حدود ۲۰۰ نفر در استان گلستان دچار حیوان‌گزیدگی شده بودند که اقدامات لازم برای همه آنها انجام شده است. ما همه امکانات را در اختیار داریم؛ از جمله واکسن ضد هاری و سرم ضد هاری که در اختیار مراکز در این مناطق قرار داده‌ایم تا در صورت لزوم استفاده شود. تاکنون نیز افرادی که دچار حیوان‌گزیدگی شده‌اند، اقدامات لازم برای آنها انجام شده است.»