اخراج دانش‌آموز افغان این‌بار در پاکدشت
چهار روز است که محمد را به مدرسه راه نداده‌اند. او افغان است و دانش‌آموز سوم راهنمایی یکی از مدارس پاکدشت. خانواده‌اش از 230 هزار تومان هزینه شهریه، فقط توان پرداخت صد هزار تومان را داشته‌اند. «پسرم را کتک زدند. گفتند تا باقی پول را نیاوردی مدرسه نیا. به خدا نداشتیم...» بغض در گلوی مادر می‌شکند و جمله‌اش با هق هق تمام می‌شود.
می‌گوید شوهر کارگرش سه ماه است که بیکار و خانه نشین شده. شش فرزند دارد که سه تایشان دانش‌آموزند. بی قرار است. با هزار خون دل بچه‌ها را به مدرسه فرستاده. ۲۶۰هزارتومان هزینه تحصیل پسر دبیرستانی‌اش را قرض کرده، یکی دبستانی است و مدیر با هزینه کمی راضی‌شده و هیچ نگفته اما مدیر مدرسه محمد که هر روز پا پی هزینه ثبت‌نام می‌شد، سر آخر از مدرسه بیرونش کرد و گفت: «تا باقی هزینه را ندهی، ثبت‌نامت نمی کنیم.» والدین محمد هر روز به مدرسه رفته و با خواهش و تمنا خواسته‌اند، محمد را به مدرسه راه بدهند اما مسئولان مدرسه راضی نشده‌اند.
به فارسی چندان مسلط نیست. سواد ندارد و نام مدرسه را سخت پیدا می‌کند: «مدرسه…» آدرس می‌دهد: «مدرسه بالاتر از…» آدرس آشناست. نزدیک مدرسه‌ای که سال گذشته تنبیه عجیب چهار کودک افغان در آن سر و صدا به پا کرد. معلم را تبعید کرده بودند اما سروصداها نخوابید و سرانجام ماجرا از اساس تکذیب شد. هق‌هق مادر محمد لحظه‌ای خاموش نمی‌شود.
آموزش و پرورش: پیگیری می‌کنیم
تماس های مدام با مسئولان وزارت آموزش و پرورش راه به جایی نمی برد. ماجرای تنبیه و اخراج دانش‌آموز افغان بین مسئولان وزارت کشور و وزارت آموزش و پرورش پاس کاری می‌شود. سرانجام مسئول امور تحصیلی اتباع وزارت آموزش و پرورش می‌گوید پیگیری می‌کند. درباره تفاوت اخراج و راه ندادن به مدرسه حرف می‌زند و در تماس بعدی می‌گوید: «اصلا مدرسه‌ای به این نام در پاکدشت وجود ندارد.» پیگیری‌ها به هیچ می‌انجامد. محمد را هنوز به مدرسه راه نداده‌اند.
دانش‌آموز از مدرسه اخراج شد، مدیر تکذیب کرد
دو روز گذشته، خبری مشابه ماجرای محمد، در فضای مجازی منتشر شد. در خبر آمده بود که یک دبستان در حاشیه شهر کرج (منطقه پیش آهنگی گلدشت) به دلیل نداشتن توان پرداخت شهریه، یک دانش‌آموز را تمام روز(دوشنبه ۲۸ دی) در هوای سرد زمستان در حیاط مدرسه نگه داشتند و امروز از مدرسه اخراجش کردند. گفته شد، پدر این دانش‌آموز، دست‌فروش است و از پس هزینه تحصیل پسرش برنیامده. صبح دیروز تابناک در گزارشی دراین‌باره نوشت: «مسئولان دبستان پسرانه «لقمان حکیم» در محله پیش آهنگی در مرز شهر کرج و کمالشهر در استان البرز، پس از آنکه متوجه شدند، یکی از دانش‌آموزان شهریه ۱۴۵ هزار تومانی مدرسه را نپرداخته، تصمیم به تنبیه این دانش‌آموز گرفته و سپس وی را از مدرسه اخراج کردند.»
در این گزارش از زبان مادر این دانش‌آموز گفته شده: «اولیای مدرسه از همان روز ثبت‌نام، براساس روال جاری برای ثبت‌نام اتباع دیگر کشور‌ها، از ما شهریه می‌خواستند اما از ایشان خواستم تا پیدا‌شدن شغلی برای شوهرم، به ما مهلت دهند، چون شوهرم بیکار است و با اینکه هر روز برای کارگری به میدان می‌رود، بیکار است و اموراتمان نمی‌گذرد. با این شرط، پسرمان را در مدرسه ثبت‌نام کردیم اما تا امروز نتوانسته‌ایم شهریه مدرسه را فراهم کرده و پرداخت کنیم. چند نوبت به دانش‌آموزمان بابت پرداخت‌نشدن شهریه تذکر داده بودند تا اینکه روز دوشنبه، مانع از حضور پسرم در کلاس درس‌شده و او را تمام مدت در حیاط مدرسه نگه داشتند و پس از آن اخراجش کردند. البته با مراجعه شوهرم به مدرسه و درخواست از مسئولان مدرسه که بگذارند پسرمان در کلاس حضور داشته باشد، چند روز دیگر به ما مهلت دادند.»
بااین‌وجود چند ساعت بعد تکذیبیه این خبر از سوی آموزش و پرورش روی خروجی خبرگزاری‌ها منتشر شد. اداره روابط عمومی آموزش و پرورش استان البرز اعلام کرد: خبر اخراج دانش‌آموز از مدرسه به دلیل ناتوانی در پرداخت شهریه صحت ندارد و موضوع در دست پیگیری است، اگرچه شهریه مدارس دولتی برای دانش‌آموزان افغانستانی اجباری است. علی طاهری خلوص، رئیس این اداره، ضمن اعلام پیگیری این موضوع خبر داد: مدیر آموزش و پرورش ناحیه ۴ کرج با مدیر مدرسه مربوطه صحبت کرده و مدیر مدرسه خبر اخراج دانش‌آموز را رد و اعلام کرده است هیچ دانش‌آموزی از مدرسه اخراج نشده است. او گفت: دانش‌آموز از مدرسه اخراج نشده و هم‌اکنون در کلاس درس حاضر است: «برای روشن‌شدن ابعاد مختلف موضوع و صحت یا کذب آن در حال بررسی هستیم و نتیجه نهایی را به رسانه‌ها اعلام خواهیم کرد.»
اخراج دانش‌آموز خلاف قانون است
سابق بر این، به دستور رهبر انقلاب، ثبت نام همه کودکان افغانستانی در مدارس دولتی کشور، «چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی حضور در ایران را ندارد.» الزامی شده بود. مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش هم در اطلاعیه‌ای به همه مدیران مدارس سراسر کشور اعلام کرد: دانش‌آموزان اتباع خارجی را در مدارس خود ثبت‌نام کنند. براساس بند ۲ این اطلاعیه «هیچ دانش‌آموز اتباع خارجی به واسطه مشارکت‌نکردن در طرح خودیاری نباید، حتی برای یک ساعت از حضور در مدرسه منع شود.»
این تأکیدها و دستورالعمل‌ها، اگرچه حضور دانش‌آموزان مهاجر افغانستانی را در مدارس افزارش داد و مرز بین کودکان اتباع قانونی و غیرقانونی را شکست و درحالی‌که از مجاز یا غیرمجاز‌بودن اتباع برای تحصیل چشم‌پوشی شده تا فرصت آموزش بدون تبعیض برای همه فراهم شود اما باز عامل دیگری سد راه دانش‌آموزان شده و آنها را از حضور در کلاس‌های درس محروم می کند. «طرح خودیاری» که در اطلاعیه مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش از آن صحبت به میان آمده، همان سدی است که راه بسیاری از دانش‌آموزان افغانستانی که عموما ساکن مناطق حاشیه‌ای پایتخت هستند را بسته است. دریافت شهریه دانش‌آموزی از اتباع در آغاز، در سال ۱۳۸۳ با تصویب «آیین‌نامه نحوه آموزش اتباع خارجی» قانونی شد. تصویب این قانون هم‌زمان با خروج طالبان و در راستای سیاست‌های مشوقانه برای بازگشت پناهندگان به افغانستان صورت گرفت. براساس این آیین‌نامه به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده شد تا بخشی از یارانه از اتباع دریافت شود. این قانون فتح بابی بود تا به اعتبار آن عدد و رقمی برای شهریه تحصیلی تعیین شود. براین‌اساس مدارس علاوه‌بر شهریه‌ای که به حساب اداره آموزش و پرورش واریز می شود، بر حسب نیاز هزینه‌ای جداگانه با عنوان «طرح خودیاری» از دانش‌آموزان دریافت می‌کنند، این هزینه از ایرانیان هم طلب می شود. علاوه‌بر‌این مصوبه قانونی، خبر اخراج این دو دانش‌آموز به دلیل ناتوان‌بودن در پرداخت شهریه درحالی رسانه‌ای شد که امسال در بخش‌نامه‌ای صراحتا به مدارس دولتی عنوان شد، حق اخراج دانش‌آموزان را ندارند. از‌سوی‌دیگر درحالی‌که اخراج دانش‌آموزان خلاف قانون است، مسئولان مدارس ناچارند تحت هر شرایطی شهریه و هزینه خودیاری را دریافت کنند.