حمله «دولتمردان» به لباس تیم ملی فوتبال زنان
تیم ملی فوتبال زنان ایران توانست برای اولین بار به جام ملتهای آسیا صعود کند. صعودی که در چهار دوره مسابقات مقدماتی امکان پذیر نشده بود و حالا تیم زنان ایران با سرگروه شدن در گروه خود راهی تورنمت هند میشود.
تیم فوتبال زنان ایران قبلا هم در چارچوب مقدماتی المپیک ۲۰۱۲ لندن، در کشور اردن به مصاف تیم ملی اردن رفته بود. داور بحرینی آن زمان اجازه شروع بازی را به خاطر «حجاب» بازیکنان نداد و این مسئله باعث حذف تیم ملی فوتبال زنان از مسابقات مقدماتی المپیک شد.
این بار ولی پوشش زنان تیم ملی فوتبال ایران با محدودیتها و واکنش از سوی مردان مسئول در داخل کشور مواجه شد. چند روز پیش از بازی ایران با اردن، احمد راستینه رئیس کمیته تربیت بدنی کمیسیون فرهنگی مجلس در انتقاد به لباس تیم ملی فوتبال زنان اعزامی به مسابقات مقدماتی قهرمانی آسیا گفته بود «آنچه اتفاق افتاده نه قابل توجیه است و نه قابل چشمپوشی. کسانی که کوتاهی کردهاند حتما باید طبق قانون با آنها برخورد شود.»
خبرگزاری فارس هم با انتشار عکسهای زنان فوتبالیست نوشت، لباس رسمی اعزام این تیم، برخلاف «عرف فرهنگی و اجتماعی» کشور بوده است. این خبرگزاری لباس زنان را خارج از «عرف بینالملل» توصیف کرد و نوشت «فدراسیون فوتبال به یک باره مبادرت به تهیه کت و شلوارهایی کرده که بیشتر مردانه بوده تا جهت لباس رسمی بانوان ملی پوش.»
در رسانههای رسمی و صدا و سیما بازنمایی تصویر زن عمدتا محدود به آشپزخانه یا مشغول تربیت کودکان است و ورزش زنان که میتواند در شکسته شدن تصاویر کلیشهای و محدود از زنان نقش خوبی بازی کند، از طرف هیچ رسانه رسمی پخش نمیشود. در رسانههای مجازی ویدئویی از مادر و خانواده زهره کودایی منتشر شد که با تلفن همراه و از شبکهای عربی بازی را تماشا میکردند. زهره کودایی، دروازبان تیم ملی فوتبال زنان است و خارج از دنیای فوتبال شغل نجاری دارد که با عملکرد موفق او در مهار ضربه پنالتی دوم و چهارم تیم اردن، ایران توانست صعود کند.
زنان ورزشکار در تمامی جهان با مشکلات مختلفی روبهرو هستند و حرکتهایی برای برابری دستمزدهای زنان با مردان شکل گرفته است. اما در ایران زنان ورزشکار با محدودیتها و تبعیضهای مضاعفی در زمینه پوشش، رشته ورزشی، تخصیص بودجه و امکانات مواجه هستند. در عصر ارتباطات که بیش از هر دورهای، تصویر در شکلگیری هویت و موجودیت پیدا کردن اهمیت دارد، رسانههای رسمی از ثبت تصویر واقعی زنان ورزشکار ایران سرباز میزنند. بیراه نیست که در تجربه فعلی تیم ملی فوتبال زنان ایران هم شاهد هستیم، بیشتر از آنکه صعود این تیم به چشم «دولتمردان» آمده باشد، لباس این زنان برایشان «مساله» شد، با این استدلال کنترلگرانه که لباس ورزشکاران زن نباید از «عرف» تعریف شده آنان خارج میشد.
البته کارنامه انتخاب لباس ورزشکاران ایران در عرصه بینالمللی نشان میدهد، سلیقه ایدئولوژیک فقط یک سوی ماجراست و منافع اقتصادی هم اهمیت زیادی دارد. براساس حواشی انتخاب لباس المپیک ۲۰۱۶ و ۲۰۲۱ میتوان این گمانه را مطرح کرد که پشت پرده مخالفتها، ممکن است دلسوزی برای منافع اقتصادی «خودی ها» نیز در جریان باشد. برای انتخاب لباس ورزشکاران در المپیک توکیو۲۰۲۱ و المپیک ۲۰۱۶ در میان رقابتها، یک مزون خیاطی که نامش بین طراحان نبوده، به ناگاه به عنوان برنده انتخاب شده تا لباس کاروان المپیک ایران را طراحی کند؛ لباسی که در بین جامعه به بدسلیقگی طراحان مشهور شد و واکنشهای زیادی به همراه داشت.