شاید زهره میزبان حیات باشد

گروهی از دانشمندان در مقاله‌ای که دیروز در ژورنال «نیچر آسترونومی» منتشر کرده‌اند، خبر از کشف فسفین در جو زهره داده‌اند. فسفین گازی سمی است که بر اثر پروسه‌های زیستی تولید می‌شود و بوی بسیار بدی مثل بوی ماهی گندیده دارد. هیچ پروسه طبیعی غیرزیستی برای تولید فسفین شناخته‌شده نیست و کشف آن می‌تواند نشانه‌ای قابل توجه از وجود حیات باشد.

دانشمندان در دو مرحله در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹میلادی با استفاده از تلسکوپ نور مرئی و تلسکوپ‌های رادیویی به بررسی ترکیبات جو زهره پرداخته و ردپای وجود فسفین را در این سیاره کشف کردند. مشاهدات این گروه نشان می‌دهد غلظت فسفین در جو زهره هزار تا یک‌میلیون‌برابر غلظت آن در جو زمین است. دانشمندان برای کشف ترکیبات موجود در جو سیارات و ستارگان از طیف‌سنجی استفاده می‌کنند. هر اتم و ملوکول با جذب بخش‌هایی از طیف نور، ردپایی از حضور خود در نوری که به تلسکوپ می‌رسد، باقی می‌گذارد. این ردپا به صورت خطوطی تیره در میان نواری از رنگ‌های مختلف (طول‌موج‌های مختلف نور) دیده می‌شود که با تحلیل آن می‌توان مواد موجود در جو سیاره یا ستاره را شناسایی کرد.

تصور وجود حیات روی سطح زهره بسیار سخت است. سیاره‌ای که جوی مسوم از اسید سولفوریک دارد و ۹۶درصد جو آن از گاز گلخانه‌ای کربن‌دی‌اکسید است و دمایش به بیش از ۴۵۰سانتی‌گراد می‌رسد. بادهایی با سرعت ۴۰۰کیلومتر در ساعت در آن می‌وزند و با اینکه شواهدی از وجود یک اقیانوس برای چند میلیارد سال دارد، اکنون سهم بخار آب در جو آن کمتر از ۱درصد است. در چنین شرایطی کمتر کسی توقع داشت بتوان نشانه‌ای از ردپای حیات در آن پیدا کرد.

پیشتر هم در سال ۱۹۶۰میلادی، دانشمندان متوجه شدند که مقدار تابش فرابنفشی که جو زهره به بیرون بازتاب می‌دهد، کمتر از چیزی است که باید باشد که به ایده‌پردازی درباره حیات میکروبی در جو زهره دامن زد. حیاتی که بتواند از طریق فتوسنتز تابش‌های فرابنفش تغذیه کند. اما در دوره طلایی اکتشافات فضایی ماموریت‌های پی‌درپی به زهره، شرایط سخت آن را برای حیات آشکار کردند و ایده احتمال وجود حیات روی زهره کمرنگ شد.

گروهی از دانشمندان که فسفین را در جو زهره کشف کرده‌اند احتمال خطای رصدی را با توجه به تایید نتایج توسط دو تلسکوپ بسیار بعید می‌دانند. دانشمندان تمام تلاش خود را خواهند کرد که روشی غیرزیستی برای تولید فسفین پیدا کنند اما اگر تلاشمان برای پیدا کردن شیوه غیرزیستی تولید فسفین به نتیجه نرسد، می‌توانیم به این هم فکر کنیم که شاید میکروب‌های زنده در جو زهره این گاز را تولید کرده باشند.