
افشاگری از تجاوز و آزار در شبکههای مجازی
در روزهای گذشته برخی قربانیان تجاوز و خشونت جنسی* در فضای مجازی خصوصا توییتر فارسی به افشاگری و روایت تجربیات خود از تجاوز و آزار پرداختند. در این افشاگریها نمونههای مختلفی اعم از تجاوز و یا آزار در کودکی از سوی معلمهای مدرسه، سواستفاده و تجاوز از سوی بازیگران سینما و تئاتر و نیز اساتید و دانشجویان دانشگاهها (عموما تهران) با جزئیات بیان شده است.
گفتنیاست که اغلب این روایات مربوط به افرادی میشود که بیش از یک مورد تجاوز و آزار در سابقه رفتاری خود داشته و بابت آن هرگز پاسخگو نشدهاند. در برخی از موارد، کاربران در ابتدا اقدام به روایتی بینام از تجاوز و بیان برخی مشخصات از متجاوز کرده بودند و پس از بازخورد دیگر کاربران شبکههای اجتماعی متوجه شدند که فرد مورد نظر سابقه تعدی و تجاوز در موارد متعددی دارد و از همینرو مشخصات و نام وی را آشکار کردند.
آشکار شدن این روایتها در همان حال که موجی از همدلی و حمایتگری را در شبکههای مجازی به همراه داشته، مورد برخی هجمهها درمورد صحت روایات و یا متهم کردن فرد بزهدیده نیز قرار گرفته است. برای مثال برخی، کسانی که مورد تجاوز قرار گرفتند را بابت حضور یافتن در خانه فرد متجاوز سرزنش کردهاند. این درحالیست که یکی از اصول اولیه همراهی با بزهدیدگان تجاوز، پرهیز از سرزنش کردن آنها است.
در ایران دشواری سخن گفتن از مسئله آزار و تجاوز به دلیل محدودیتها و پیشفرضهای اجتماعی دوچندان است و به همینترتیب «رقم سیاهه» تجاوز، یعنی تفاوت بین رقم واقعی تجاوز و موارد اعلام جرم و شکایت، بسیار بالاست. راویان اخیر نیز از ترس از قضاوتشدن از سوی اطرافیان، ترس از باور نشدن، و ترس از تهدید و آسیب بیشتر از سوی متجاوز و ترس از عدم اثبات ادعایشان نوشتهاند. برخی از زنان گفتهاند که به دلیل محدودیتهای خانوادگی قادر به بیان روایت روابطی که منجر به تجاوز شده نبودهاند. برخی به دلیل سن پایین تا سالها قادر به فهم و درک آنچه بر آنها رفته نبوده و خود را مقصر میدانستهاند. مردان نیز گاه به دلیل کلیشههای جنسیتی دشواری مضاعفی در افشای تجربیات خود داشتهاند. از سوی دیگر نهادهای قانونی در بسیاری مواقع سدهای بزرگی پیش روی افراد میگذارند که آنها را از پیگیری قانونی ناامید میکند.
در این میان، فقدان نهادهای متمرکز مدنی برای حمایت از آسیبدیدگان تجاوز و نیز درمان و اصلاح متجاوزان به شدت احساس میشود. علاوه بر جنبهی حمایتی و درمانی، دشواریهای اثبات قانونی وقوع تجاوز از سوی بزهدیده نیز میتواند با ورود گروهها و نهادهای متمرکز مدنی، پیگیری و اثبات تجاوز تسهیل شود. یکی از موانع شکایت از فرد متجاوز ترس بزهدیده از علنی شدن هویت است و ورود این نهادهای مدنی میتواند به محافظت از هویت فرد کمک کند. به تازگی در پی برخی افشاگریهای مربوط به تجاوز در مصر، قانونی برای پنهان ماندن هویت افشاگران تجاوز تصویب شد که میتواند تجربهای برای سایر کشورها باشد.
*به هر اقدام، تهدید یا تلاش بر انجام عملی جنسی بدون رضایت فرد خشونت جنسی گفته میشود. این تعریف شامل گسترهای از اعمال بوده و شامل تجاوز، تعرض، تماس ناخواسته، تعقیب، عورتنمایی، چشمچرانی، متلکپرانی است. در این میان، تجاوز به معنای دخول بدون رضایت یکی از طرفین به واژن، مقعد، و یا دهان گفته میشود. وقوع تجاوز به نوع ارتباط میان افراد ارتباطی ندارد.