آنچه باید از ویروس کرونا (کووید-۱۹) بدانیم

ویروس کرونا (کووید-۱۹) عضوی از خانواده ویروس‌های کرونا است. این ویروس‌ها باعث بروز طیفی از سرماخوردگی‌های معمولی و بیماری‌های شدیدتری چون سندروم تنفسی خاورمیانه [۱] و سندروم تنفسی حاد یا همان سارس [۲] می‌شوند. این ویروس‌ها بین حیوانات مهره‌دار و انسان قابل انتقال هستند و به همین علت در دسته بیماری‌هایی با منشاء مشترک انسان و دام (زُئونوز) طبقه‌بندی می‌شوند.

شایع‌ترین علائم ابتلا به خانواده ویروس‌های کرونا عبارتند از: مشکلات تنفسی، تب، سرفه و کوتاهی و تنگی نفس. در موارد شدیدتر، عفونت ناشی از ویروس‌های این خانواده موجب التهاب ریه، سندروم تنفسی حاد، نارسایی کلیه و حتی مرگ می‌شود. کووید-۱۹جدیدترین عضو خانواده ویروس‌های کرونا است که برای اولین‌بار در شهر ووهان چین مشاهده و گزارش شد.

توصیه‌های استاندارد برای پیشگیری از گسترش کووید-۱۹ عبارتند از: شستن منظم دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه و پختن کامل گوشت و تخم‌مرغ؛ عدم تماس نزدیک با افرادی که علائم بیماری‌های تنفسی چون سرفه و عطسه دارند نیز ضروری است. در ادامه این مطلب به جزئیات بیشتری اشاره می‌شود.

 

کووید-۱۹ چقدر خطرناک است؟

همانند همه بیماری‌های تنفسی دیگر، ابتلا به ویروس کووید-۱۹ منجر به بروز علائم خفیفی چون آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و تب می‌شود. میزان شدت اثر این ویروس در افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند منجر به ذات‌الریه یا مشکلات تنفسی شود. در موارد نادر، ابتلا به این ویروس می‌تواند منجر به مرگ شود. به نظر می‌رسد افراد مسن و همچنین افراد دارای بیمارهای زمینه‌ای چون ناراحتی‌های قلبی و دیابت در برابر این ویروس آسیب پذیری بیشتری داشته باشند.

 

علایم ابتلا به کووید-۱۹

·         مشکلات تنفسی

·         تب

·         سرفه

·         کوتاهی و تنگی نفس

در موارد شدیدتر، عفونت ناشی از ویروس‌های این خانواده می‌تواند موجب بروز موارد زیر شود:

·         التهاب ریه

·         سندروم تنفسی حاد

·         نارسایی کلیه

·         (در موارد نادر) مرگ

نباید فراموش کرد که تشخیص نهایی ابتلا به کووید-۱۹ با کیت‌های آزمایشگاهی خاص امکان‌پذیر است و داشتن این علائم به معنی ابتلای حتمی فرد به این ویروس نیست. بلکه فردی که دارای این علائم است باید خود را به مراکز درمانی رسانده تا مراحل نهایی تشخیص انجام شود. همچنین فردی که دارای این علائم است باید تمام اقدامات پیشگیرانه احتیاطی (که در ادامه توضیح داده شده است) را رعایت کند تا در صورت مثبت بودن جواب آزمایش افراد دیگر را آلوده نکرده باشد.

 

چگونگی شیوع کووید-۱۹

شناخت فعلی ما از چگونگی گسترش کووید-۱۹عمدتاً مبتنی‌بر شناخت ما از دیگر ویروس‌های هم خانواده این ویروس است. شیوع این ویروس به دو روش صورت می‌گیرد:

الف) شیوع انسان به انسان

گمان می‌رود کووید-۱۹ غالبا از طریق انسان و به یکی از روش‌های زیر شیوع پیدا کند:

۱- ارتباط نزدیک (حدود دو متر) بین افراد

۲- ذرات کوچک موجود در سرفه یا عطسه فرد مبتلا

ب) شیوع از طریق تماس با اشیاء یا سطوح آلوده 

ممکن است دست به سطح آلوده یا شیء حامل کووید-۱۹ تماس پیدا کند و سپس با تماس دست با دهان، بینی و چشم، فرد به ویروس مبتلا گردد؛ این روش جزو راه‌های اصلی شیوع کووید-۱۹ نیست.

 

خطرناک‌ترین مرحله سرایت چه زمانی است؟

خطر سرایت ویروس از فرد مبتلا به افراد دیگر در بحرانی‌ترین (حادترین) مرحله بیماری بیش از هر زمان دیگری است.

البته ممکن است سرایت قبل از بروز علائم بیماری در فرد مبتلا نیز اتفاق بیفتد. اگرچه گزارش‌هایی از این نوع سرایت دریافت شده است، اما این روش جزو راه‌های اصلی شیوع نیست.

 

پیشگیری از شیوع کووید-۱۹

در حال حاضر واکسنی برای پیشگیری از ویروس کرونا تولید نشده است. بنابراین، بهترین راه پیشگیری قرارنگرفتن در معرض این ویروس و آلوده نشدن به آن است. با این وجود، برای جلوگیری از گسترش بیمارهای تنفسی و به توصیه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا، رعایت نکات زیر برای پیشگیری از شیوع کووید-۱۹ الزامی است:

۱- از تماس نزدیک با بیماران خودداری کنیم.

۲- از دست‌زدن به چشم، بینی و دهان خودداری کنیم.

۳- در صورت ابتلا در خانه بمانیم.

۴- هنگام عطسه یا سرفه از دستمال استفاده کنیم و بعد از استفاده آن را دور بیندازیم.

۵- با استفاده از محلول ضد عفونی کننده خانگی یا دستمال اجسام و سطوحی را که با آن تماس داشته‌ایم به‌صورت منظم ضدعفونی کنیم.

۶- توصیه نمی‌شود افراد سالم برای مراقبت از خود در برابر بیمارهای تنفسی ماسک بزنند.

۷- لازم است افرادی که علائم ابتلا به کووید-۱۹ را دارند برای جلوگیری از پخش آن از ماسک استفاده کنند. همچنین استفاده از ماسک برای کارکنان حوزه بهداشت و افرادی که از مبتلایان در فضاهای بسته، چه در خانه چه در مراکز بهداشتی، پرستاری می‌کنند ضروری است.

۸- دستان خود را به صورت منظم و حداقل به مدت بیست ثانیه با آب و صابون، به‌ویژه پیش از تناول هرگونه خوراکی، پس از سرفه، عطسه و فین کردن شست‌وشو دهیم. (روش صحیح شستشوی دستان در پایان این گفتار توضیح داده شده است).

۹- در صورت عدم دسترسی به آب و صابون، از محلول ضد عفونی کننده با غلظت الکل بالای شصت درصد استفاده کنیم. در صورت مشخص‌بودن کثیفی روی دست، همیشه از آب و صابون استفاده کنیم.

۱۰- از مصرف فرآورده‌های دامی خام و یا نیم پز خودداری کنیم. در جابجایی گوشت خام و شیر و تماس با آنها احتیاط لازم را بعمل آوریم.

۱۱- هنگام مراجعه به جایگاه‌های عرضه دام زنده، از تماس مستقیم با دام و نیز سطوحی که دام به آن در تماس بوده است خودداری کنیم.

 

راه‌های پیشگیری در صورت ابتلا به کووید-۱۹

در صورت ابتلا یا مشکوک‌بودن به ابتلا به به ویروس کووید-۱۹و جهت جلوگیری از شیوع میان اعضای خانواده و اطرافیان اقدامات زیر را انجام دهید:

خارج‌نشدن از خانه جز برای دریافت خدمات درمانی: لازم است فرد مبتلا فعالیت‌های خارج از خانه را محدود به دریافت خدمات درمانی کند. فرد مبتلا نباید در محل کار، مدرسه یا اماکن عمومی حضور یابد. به‌هیچ‌وجه از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده نکنیم و از نشستن با افراد دیگر در یک خودرو خودداری کنیم.

خود را از حیوانات خانگی و اعضای خانواده جدا کنیم: در صورت امکان در یک اتاق مجزا و دور از دیگر اعضای خانواده بمانیم. همچنین، در صورت امکان، از سرویس بهداشتی و حمام مجزا استفاده کنیم‌. از تماس با حیوانات خانگی و غیرخانگی خودداری کنیم.

پیش از مراجعه به پزشک او را در جریان وضعیت خود قرار دهیم: در صورتی‌که نوبت دکتر داریم، از طریق تلفن ابتلا یا مشکوک‌بودن به ابتلا را به پزشک و کادر درمانی اطلاع دهیم.

از ماسک استفاده کنیم: در صورتی‌که افراد یا حیوانات خانگی در نزدیکی ما قرار دارند از ماسک استفاده کنیم (افراد در یک اتاق یا یک خودرو). همچنین قبل از ورود به مراکز درمانی ماسک بزنیم. در صورتی‌که قادر به استفاده از ماسک نیستیم (مثلاً در مواردی که ماسک نفس کشیدن را سخت می‌کند)، نباید فردی در نزدیکی ما باشد. در صورت ورود افراد دیگر به اتاق، باید فرد بازدیدکننده از ماسک استفاده کند‌.

هنگام عطسه و سرفه بینی و دهان خود را بپوشانیم: هنگام عطسه یا سرفه دهان و بینی خود را با یک دستمال بپوشانیم. دستمال‌های آلوده را در سطل آشغال پلاستیک‌دار بیندازیم. بلافاصله دستان خود را به مدت حداقل بیست ثانیه با آب و صابون شسته یا با محلول ضدعفونی‌کننده پایه الکلی (با غلظت بین شصت تا نود و پنج درصد) تمیز کنیم. در صورت استفاده از محلول ضدعفونی‌کننده، دست خود را تا زمان خشک‌شدن کامل مایع به هم بمالیم. در صورتیکه که کثیفی دست قابل مشاهده است بهتر است از آب و صابون استفاده کنیم. در صورتی‌که دستان خود را نشُسته‌ایم از تماس با دهان، بینی و چشم پرهیز کنیم.

از وسایل خانگی مشترک استفاده نکنیم: ظروف غذاخوری خود را، مانند بشقاب، قاشق و لیوان، جدا کنیم. در تختخواب مشترک نخوابیم. در صورت استفاده از موارد مذکور، باید شست‌وشوی کامل با آب و صابون انجام شود.

سطوح پرکاربرد را به‌صورت منظم تمیز کنیم: سطوح پرکاربرد شامل میز ناهارخوری، پیشخوان‌، دستگیره در، شیرآلات سرویس بهداشتی، توالت، تلفن و صفحه کلید رایانه است. همچنین در صورت مشاهده خون، مدفوع، یا مایعات خارج‌شده از بدن بر این سطوح، آنها را بر طرف و پاک کنیم.

در صورت حادترشدن مریضی فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنیم: حتماً، قبل از مراجعه، به کادر درمانی وضعیت خود را اطلاع دهیم. قبل از ورود به مراکز درمانی از ماسک استفاده کنیم.

 

نحوه درست شستن دستان

شستن منظم دستان با آب و صابون از بهترین رفتارهای بهداشتی است که در پیشگیری از ابتلا به کووید-۱۹و شیوع آن نیز نقش بسزایی بازی می کند. در قسمت زیر، نحوه صحیح شستن دستان با آب و صابون شرح داده شده است. لازم است این عمل را حداقل در ده مورد زیر رعایت کرد:

·         قبل، حین و بعد از تهیه غذا

·         قبل از صرف غذا

·         قبل و بعد از مراقبت از فرد بیماری که اسهال و استفراغ دارد

·         قبل و بعد از تماس با خراش یا زخم

·         بعد از استفاده از سرویس بهداشتی

·         بعد از عوض کردن پوشک بچه و تمیز کردن بچه ای که از سرویس بهداشتی استفاده کرده است

·         بعد از فین کردن (یا تماس با مخاط بینی)، سرفه کردن و عطسه کردن

·         بعد از تماس با حیوانات، خوراک دام و فضولات حیوانی

·         بعد از غذا دادن به حیوانات خانگی

·         بعد از تماس با زباله

 

در قسمت زیر شستن صحیح دست نمایش و توضیح داده شده است.

مرحله اول: پس از خیس کردن دستان و استفاده از صابون،  کف دو دستتان را به هم بمالید. (فرتور شماره یک)

مرحله دوم: کف دست راستتان را بر پشت دست چپتان حرکت داده و انگشتانتان را لا به لای یکدیگر قرار دهید. این عمل را این بار با دست سمت چپ و بر پشت دست چپ انجام دهید. (فرتور شماره دو)

مرحله سوم: در حالی که انگشتان خود را لا به لای یکدیگر قرار داده اید کف دست هایتان را به هم بمالید. (فرتور شماره سه)

مرحله چهارم: پشت انگشتان خود را به کف دست مخالف بمالید و انگشتان خود را لا به لای یکدیگر ببرید. (فرتور شماره چهار)

مرحله پنجم: با کف یک دست انگشت شست دست دیگر رابه صورت چرخشی کاملاً سائیده شود و بالعکس. (فرتور شماره پنج)

مرحله ششم: نوک انگشتان یک دست را در کف دست دیگر فشرده و با حرکت چرخشی کاملاً شستشو و تمیز شود و بالعکس. (فرتور شماره شش)

باید توجه داشت که استفاده از محلول‌های ضدعفونی کننده با پایه الکلی نمی‌تواند جایگزین شستشوی دست‌ها با آب و صابون شود. با وجود اینکه محلول‌های ضدعفونی کننده باعث کاهش تعداد میکروب روی دست می‌شوند اما باید در نظر داشت که محلول‌های ضدعفونی‌کننده الف) همه انواع میکروب‌ها را نمی‌کشند، ب) در صورت چرب بودن و یا قابل مشاهده بودن کثیفی روی دست به اندازه آب و صابون خاصیت ندارند و پ) توانایی برطرف کردن مواد شیمیای و فلزات سنگین را ندارند. بنابراین، اولویت در همه شرایط استفاده از آب و صابون است.

 

[۱] Middle East respiratory syndrome (MERS)

[۲] Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)