خانه‌ی تدفین؛ یک تراژیکمدی خانوادگی
Fun Home: A Family Tragicomic | Alison Bechdel
این روزها شاهد اقبال عمومی دوباره به داستان‌های مصور هستیم، که احتمالا فرنچایزهای مارول در این میان بی‌تاثیر نیستند، اما همانطور که صحنه‌ی جریان اصلی کتاب‌های کمیک در دست ابرقهرمان‌هاست، ژانرغالب کمیک‌های مستقل، خودزندگینامه است. پرسپولیس مرجان ساتراپی نمونه‌ای از این ژانر است که به‌خاطر فیلم شدنش برایمان آشنایی بیشتری دارد. Fun home هم از شناخته‌شده‌ترین‌های این ژانر است، کمیکی که اتفاقا خیلی‌ها روند روایتش را با پرسپولیس مقایسه کرده‌اند. کتاب خاطرات آلیسون بکدل را روایت می‌کند، کارتونیست آمریکایی که اگر هم خودش را نشناسید احتمالا اسمش به واسطه‌ی تست بکدل به گوش‌تان خورده. تستی برگرفته از یکی از کمیک‌های آلیسون بکدل که در آن یکی از شخصیت‌ها به دیگری می‌گوید برای دیدن هر فیلم چند شرط دارد، یکی اینکه فیلم حداقل دو شخصیت زن داشته باشد دوم اینکه این دو شخصیت با هم گفت‌وگو کنند و سوم اینکه موضوع صحبت‌شان مردها نباشد. بعید است با این تست آشنا باشید و وسوسه نشوید که هربار فیلمی می‌بینید یا داستانی می‌خوانید در ذهنتان اجرایش کنید.
همین می‌تواند اصرار بکدل به صدا دادن به زنان و بازنمایی‌شان، خصوصا زنان به حاشیه‌رانده‌شده و کوییر مانند خودش را نشان دهد. او در Fun home در رفت‌وبرگشتی بین روزهای کودکی و روزهای پس از مرگ پدرش، همزمان با تصویر کردن خانواده‌اش، روند آگاه شدن از علاقه‌اش به هنر و کوییر بودنش و رابطه‌اش با پدری که خود کوییری تا مدت‌ها مخفی بوده را به تصویر می‌کشد. عنوان کتاب، Fun home درواقع بازی با کلمه‌یfuneral home است، جایی که خدمات مربوط به مراسم خاکسپاری ارائه می‌شود و شغل خانوادگی پدر بوده، و همزمان کنایه‌ای به خانه‌ی نه چندان فرح‌بخش و مرگ‌زده‌‌ای‌ست که آلیسون کودکی‌اش را در آن گذرانده. داستان با صفحه‌های پرمتن و تصویرگری‌های چشم‌گیرش خیلی زود خواننده را به دل داستان خانواده‌ی روشنفکری هنرمند و ادیب در شهر کوچکی در پنسیلوانیا می‌کشاند، وما هم با راوی در نظیریابی‌های و کندوکاوهای ادبی‌اش و یافتن خط‌وربط آن‌ها با زندگی‌اش همراه می‌شویم. بروس بکدل، پدر آلیسون معلم ادبیات بوده و همین باعث می‌شود آلیسون از همان کودکی با ادبیات درگیر باشد و خواندن هر نویسنده‌ی تازه و هر کتابی که پدرش به او می‌دهد گوشه‌های تاریکی از شخصیت خودش و خانواده‌اش را برای او و ما روشن می‌کند. کولت، کیت میلت، پروست، جویس و اسطورهای یونانی بر خاطرات شاد و غمگین خانواده‌ای روان‌رنجور (یا به قول خود بکدل اوتیستیک) سایه می‌اندازند، خاطراتی که البته با لحن طنزآمیز بکدل روایت می‌شوند و مزه‌ای تلخ و شیرین پیدا می‌کنند. ما شاهد جزئیات تاریخچه‌ای خانوادگی هستیم که شکاف‌هایش را با تصویر پر می‌کند، به‌مرور پیش چشم‌مان پازلش را می‌سازد و راوی هم‌قدم با خواننده ازش رازگشایی می‌کند.
بکدل کتاب را در چهل سالگی نوشته، سال‌ها بعد از مرگ پدرش، و به گفته‌ی خودش این راهی بوده برای اینکه بالاخره با تعلق خاطر پدرش به هنر روبه‌رو شود و سلطه‌ی انتقادی او بر خودش را کنار بزند. کتاب که به‌نظر قرار است زندگی و مرگ پدر، بروس بکدل، کوییری مخفی، معلم ادبیات، کارمند مراسم تدفین، با علاقه‌ی وسواس‌گونه‌اش به بازسازی و حفظ دکور خانه‌ی ویکتوریایی‌شان که در چهل و چهارسالگی خودکشی کرده را بازنمایی کند، درواقع داستان واقعی خودشناسی و هنرمند شدن آلیسون بکدل را بازگو می‌کند. درست است که آلیسون اوایل به سراغ خواندن کتاب‌های پدرش می‌رود، موقع کشتی گرفتن با اولیس، کتاب محبوب پدر، خودش و او را جای بلوم و استیون می‌گذارد اما در نهایت کتاب را نیمه‌کاره رها می‌کند و سراغ کتاب‌هایی می‌رود که قرار است به شخصیت تازه و مستقلش شکل بدهند. جالب اینجاست که بکدل قاب‌های کتاب را از روی عکس‌هایی که خودش در آن‌ها مدل می‌شده کار کرده و همین به نوعی معنای تازه‌ای به این رویارویی و مرور خاطرات می‌دهد.
کودکی خیلی از ما با معدود کمیک‌های پرطرفدار مثل تن‌تن و آستریکس گره خورده، لذتی که شاید به‌خاطر بازار کم‌جان کتاب‌های تصویری در بزرگسالی رفته‌‌رفته خود را از آن محروم کرده‌ایم، خواندن کتابی کوتاه که نهایتا دو،سه ساعت وقت می‌برد و در عین حال با غنای روایی و تصویری‌اش درگیرمان می‌کند. کمیک و رمان‌های مصور با نحو و ساختار به کل متفاوت‌شان جهانی‌اند که امکان‌هایش را چه به عنوان مخاطب و چه تولیدکننده هنوز به خوبی رصد نکرده‌ایم.
Fun Home: A Family Tragicomic | Alison Bechdel | 232 Pages | 2006
کتاب را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.Alison_Bechdel_Fun_Home__A_Family