دلالی در پزشکی
عصر هنگام بود، «کاک بوار» از سلیمانیه زنگ زد و از وضعیت خواهرزاده‌اش گفت؛ گفت که تک و تنها برای مداوای درد ستون فقرات به تهران آمده است؛ تاکید کرد که خواهرزاده‌اش جایی را نمی‌شناسد اما همراه یک «مترجم» به چند دکتر سرزده، ولی گویا پزشک‌ها برای عمل مهره دوم و سومش ۴ هزار دلار درخواست کرده‌اند. شماره «ژیار» را از «کاک بوار» گرفتم و ماوقع را از زبان خواهرزاده جویا شدم. صبح روز بعد به دنبالش در یکی از هتل‌های نزدیک میدان فردوسی رفتم و به‌همراه او به یک بیمارستان خصوصی سر زدیم. ابتدا پزشکی ۶۰ ساله نگاهی به عکس ام‌آر‌آی انداخت و او هم تایید کرد که نیاز به عمل دارد اما گفت من بیمار خارجی عمل نمی‌کنم. دلیلش را پرسیدم، جواب داد، مترجمی؟ گفتم نه، دوست هستیم. دکتر با قیافه‌ای جدی اینگونه پاسخم را داد که از مترجم‌ها خوشش نمی‌آید! قدری مشوش شدم، اما شامه‌ی خبرنگاریم تیز شد و احساس کردم این قضییه می‌تواند سوژه خوبی برای یک گزارش تحقیقی باشد. از او خداحافظی کردیم و منتظر پزشک متخصص دیگری در کلینیک بیمارستان شدیم. پزشک آمد و معاینه کرد و بعد از بررسی عکس‌ها گفت، بیمار نیاز به عمل دارد. پزشک رو به من گفت: مترجمی؟ من که به دنبال فرصتی برای پیگیری این سوژه بودم، اینبار جواب دادم، بله مترجم هستم. پرسید، اینجا ندیدمت. گفتم تازه مشغول شده‌ام.
دکتر رو به من به نحویی که بیمار متوجه نشود گفت «به بیمار بگو ۴ هزار دلار می‌شه، نهایتا بخوام کم کنم تا ۳۵۰۰ دلار نمی‌تونم پایین‌تر بیام. ۲۰ درصدم سهم توست. پول بیمارستان و اتاق عمل و بیهوشی رو خودم حساب می‌کنم، تو مبلغو یا به دلار به من بده یا چنج کن و به حسابم بریز، من خودم ترتیب بقیه کارها رو می‌دم!»
اما مسئله‌ای که از لحاظ حقوقی دارای الزاماتی است، چگونگی تعرفه و حقوق میان پزشک و بیمار است. در چند سال اخیر موضوع «بازرگانی پزشکی» ومعامله پزشکان با بیماران و دلالان چه در قالب زیرمیزی و چه در قالب توریسم درمانی در اذهان عمومی سوال‌های بی‌جوابی ایجاد کرده است. سوال‌هایی از جمله اینکه آیا پزشکی که سوگند یاد کرده به وظایفش در قبال آموزشی که دیده عمل کند، می‌تواند معامله‌گر شود؟ حوزه سلامت دارای کمبودهایی است. کمبودهایی از جمله عدم برنامه‌ریزی منظم برای جذب توریسم درمانی و همچنین سواستفاده برخی دلالان از وضعیت بیماران خارجی. اغلب بیماران خارجی در برخورد با بیمارستان‌های کشور با یک رقم و تعرفه مشخص روبرو نیستند و قیمت‌های متفاوتی به آن‌ها داده می‌شود. کامران حاج نبی عضو هیأت مدیره انجمن اقتصاد سلامت ایران در مصاحبه‌ای با فارس گفت «در بسیاری از مواقع تعرفه درمانی بیماران خارجی مشخص نیست و مراکز درمانی در این زمینه سلیقه‌ای عمل می‌کنند.»
اغلب بیماران خارجی در برخورد با بیمارستان‌های کشور با یک رقم و تعرفه مشخص روبرو نیستند و قیمت‌های متفاوتی به آن‌ها داده می‌شود.البته بخشی از این قضیه، به عدم یک سیستم مدیریت سلامت در حوزه بین‌الملل و همچنین نظارت سلیقه‌ای نهادهای درمانی-بهداشتی مسئول در کشور برمی‌گردد. در همین رابطه وزیر پیشین بهداشت و درمان در همایش گردشگری سلامت در جمع روسای بیمارستان‌های دارای واحد پذیرش بیماران بین‌المللی می‌گوید «تعیین تعرفه خدمات پزشکی برای بیماران خارجی می‌تواند به عهده بیمارستان‌های ارائه‌کننده خدمات باشد. یعنی بیمارستان‌ها و پزشکان خودشان می‌توانند قیمت به مشتری‌های خارجی ارائه کنند.»
از دکتر خداحافظی کردیم و از طریق یکی از دوستان، شماره یکی از پزشکان جراح ستون فقرات در کرمانشاه را پیدا کردم. می‌خواستم تفاوت قیمت هزینه عمل تهران با شهرستان و این دکتر تا آن دکتر را درآورم. از طریق واتساپ عکس‌های (MRI) را برایش فرستادم. پس از بررسی او هم تشخیصش عمل بود، منتهی با ۱۵۰۰ دلار کمتر. یعنی پزشک کرمانشاهی درخواست ۲۵۰۰ دلار داشت، در صورتی که برخی از پزشکان تهرانی روی ۴ هزار دلار تمرکز کرده بودند.
باز هم به دنبال جای دیگر و پزشکی دیگر بودم. پزشکی میان‌سالی در یکی از بیمارستان‌های خصوصی را ملاقات کردم. عکس‌ها را دید و گفت، هزینه این عمل با گرانی امروز ۲ هزار دلار است و نه بیشتر و اگر کسی بیشتر درخواست کرد، یقینا از این بی‌نظارتی سواستفاده می‌کند. از او تشکر کردیم و قرار شد عمل را پیش او انجام دهیم. در این میان موضوعی که نظرم را جلب کرد پیامک بانک پس از تسویه مالی پیش از عمل بود، چیزی که برخی پزشکان به آن عمل نمی‌کردند و ورای آن دکانی برای خود باز کرده‌اند. در این پیامک بانک آمده بود «ضمن خیر مقدم و تشکر از انتخاب بیمارستان……:دقت فرمایید کلیه هزینه‌های درمانی فقط بصورت حضوری و توسط صندوق بیمارستان دریافت می‌گردد. لطفا از هرپرداخت دیگری از جمله انتقال کارت به کارت خودداری نمایید.»
اما در دولت نهم بود که وزیر بهداشت در راستای سیاستهای کلی سلامت ابلاغی، به منظور جلوگیری از وقوع تخلفات در بخش سلامت و رسیدگی به شکایات از عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در بخش سلامت کشور، «شیوه‌نامه اجرایی بسته نظارتی اجرای کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت» را ابلاغ کرد. بر اساس این شیوه‌نامه هرگونه دریافتی بالاتر از سقف تعرفه خدمات سلامت مصوب هیئت وزیران به هر طریقی از جمله قید خدمات ارائه نشده در صورت حساب بیمار، دریافت هرگونه وجه بدون ارائه رسید رسمی هرگونه دریافتی خارج از بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود بابت ارائه خدمات در این موسسات، عقد هرگونه قرارداد یا پرداخت بالاتر از تعرفه‌های مصوب هیئت وزیران توسط سازمان‌های بیمه‌گر پایه و تکمیلی و سایر نهادهای حمایتی و سایر سازمان‌های دولتی و غیردولتی خریدار خدمات سلامت و هرگونه تبانی مالی بین موسسات و مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت به ضررگیرندگان خدمات تخلف محسوب می‌شود. بر اساس این شیوه‌نامه در صورت وقوع تخلف در هر یک از مراکز خصوصی و خیریه و عمومی غیردولتی، مراکز دولتی وابسته به دانشگاه یا دانشکده‌های علوم پزشکی و نیز تخلف پزشکان شاغل در بخش خصوصی و خیریه و عمومی غیردولتی، مجازات‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است.
تعریف تخلفات:
منظور از تخلف در این شیوه‌نامه موارد ذیل است:
۱- هرگونه دریافتی بالاتر از سقف تعرفه خدمات سلامت مصوب هیئت محترم وزیران به هر طریقی از جمله قید خدمات ارائه نشده در صورت حساب بیمار
۲- دریافت هرگونه وجه بدون ارائه رسید رسمی
۳- هرگونه دریافتی خارج از بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود بابت ارائه خدمات در این موسسات
۴- عقد هرگونه قرارداد یا پرداخت بالاتر از تعرفه‌های مصوب هیئت محترم وزیران توسط سازمان‌های بیمه‌گر پایه و تکمیلی و سایر نهادهای حمایتی و سایر سازمان‌های دولتی و غیردولتی خریدار خدمات سلامت
۵- هرگونه تبانی مالی بین موسسات و مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت به ضرر گیرندگان خدمات
ژیار لباس‌هایش را پوشید و به سمت آسانسور آمدیم، درب آسانسور باز شد. در داخل آسانسور دکتری شیک‌پوش با کت شلوار مشکی و کراوتی آبی ایستاده بود. سوار شدیم به طبقه همکف آمدیم. مرد کت‌شلواری رفت. رو به ژیار کردم و گفتم، شناختی؟ گفت همان دکتر چند روز پیش نبود؟ جواب دادم چرا، همان دکتر ۴ هزار دلاری بود.