شکستی برای کرۀ زمین
کنفرانس‌های محیط زیستی که سال‌هاست در سراسر جهان و با حضور رهبران کشورها برگزار می‌شود، در عمل چه نتایجی برای کره زمین دارد؟ این متن به بررسی آن‌ها می‌پردازد.
کنفرانس اقلیمی سازمان ملل متحد در دسامبر سال گذشته به مدت دو هفته برگزار شد. این کنفرانس، با شرکت حدود ۲۰۰ کشور جهان، قرار بود دستور کاری برای بهتر و اجرایی کردن مفاد عهدنامه سال ۲۰۱۵ پاریس جهت مهار افزایش دمای کرۀ زمین در محدودۀ ۵/۱درجه سانتی گراد تهیه و تصویب کند. اما، به مصداق سالی که نکوست از بهارش پیداست، این کنفرانس در شهر کوچک کتوویتزا در کشور لهستان برگزار شد. طنز تلخ آن که لهستان ۷۸ در صد از انرژی مورد نیاز خود را از سوخت ذغال سنگ تهیه می‌کند و نهمین تولید‌کنندۀ بزرگ ذغال سنگ در جهان است. می‌دانیم که ذغال‌سنگ آلوده‌کننده‌ترین سوخت فسیلی است. این کشور بنا به اعلام بانک جهانی در میان کشورهای اتحادیه اروپا کمترین بازدهی اقتصادی را به ازای مصرف سوخت کربنی دارد.
البته لهستان پیش از کنفرانس اخیر اعلام کرده بود برنامه‌ای دارد تا رقم ۷۸ درصد را تا سال ۲۰۳۰ به ۶۰ درصد برساند. اما، بنا بر برآوردها، آلاینده‌های کربنی جهان باید تا سال ۲۰۳۰ تا ۴۵ درصد و پس از آن با شیب تندتری کاهش یابند تا بتوان گرمایش زمین را در محدودۀ ۵/۱درجه سانتیگراد نگاه داشت. گرمایش بالاتر از آن به معنای سکونت ناپذیری جزایر کوچک، از بین رفتن مرجان‌ها و پدید آمدن امواج شدیدتر گرما در بخش‌هایی از کرۀ خاکی خواهد بود. از این‌رو، چنان کاهشی ره به جایی نخواهد برد.
از سوی دیگر، نگاهی به فهرست حامیان کنفرانس کتوویتزا روی دیگری از این طنز تلخ را نمایان می‌کند:
۱. با دعوت دولت لهستان سه تولید‌کنندۀ دولتی ذغال‌سنگ لهستان، همچنین غول نفتی اروپای شرقی، اورلن، در کنفرانس حضور داشتند. (لابد با توهم کنفرانس برای تولید ذغال‌سنگ پاک!)
۲. در حالی که دولت آمریکا موافقت‌نامه پاریس را ترک کرده است، هیئتی از اتاق تجارت آمریکا برای پیشبرد سیاست‌های شرکت‌های نفتی آمریکایی در نفی تغییرات اقلیمی در کنفرانس شرکت کردند.
۳. «انجمن بین‌المللی تجارت کربن» به نمایندگی از شرکت‌های بزرگ آلایندۀ زمین مانند بی پی، شِـوران، شل و همچنین بانک آمریکا با حضور در کنفرانس بر تصمیم‌ها و مصوبه‌های آن اثر گذاشتند.
به خوبی پیداست کنفرانسی با حضور چنین مجموعه‌هایی، حتی در چارچوب‌های اصلاح‌طلبانه، تا کجا کارایی داشته و چه دستاوردهایی می‌تواند داشته باشد. اما مرور کنفرانس‌های گذشته سازمان ملل برای تغییرات اقلیمی، از نخستین کنفرانس یعنی همایش سران در ریودوژانیرویِ برزیل در سال ۱۹۹۲ تا همایش سران در ژوهانسبورگِ آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۲ و تا پس از آن، می‌تواند درک روشنتری از تاریخ و نتایج این نشست‌ها را در اختیار خواننده بگذارد. همایش‌ها و کنفرانس‌ها، اگر چه با آماجی موجه و امیدوار‌کننده آغاز به کار کردند، اما هرگز نتوانستند در چارچوب نظام کنونی جهان کارآیی داشته و در رویاروی با شرکت‌های بزرگ و دولت‌های ثروتمند سرمایه‌داری دستاورد مناسبی داشته باشند.
برای مرور تاریخ این همایش‌ها و کنفرانس‌ها فصلی از کتاب «انقلاب زیست محیطی» نوشته جان بلامی فاستر، نویسندۀ برجستۀ آمریکایی را ترجمه کرده‌ام که می‌توانید در فایل پی‌دی‌اف زیر بخوانید.