فوتبال ترکیه؛ بعد دیگری از تبعیض علیه کردها

تبعیض علیه کردها در ترکیه پدیدۀ جدیدی نیست. مردم ترکیه و دست کم کشورهای همسایه‌اش به یاد دارند که زمانی نه چندان دور زبان کردی، لباس کردی، موسیقی کردی و هر آنچه به کردها و کرد بودن ارتباط داشت، در ترکیه ممنوع بود و هر گونه اشاره به واژه یا مفهوم کرد، ضرب و شتم پلیس یا پیگرد قضایی به دنبال داشت. امروزه دیگر خبری از این ممنوعیت‌ها (به شدت گذشته) نیست، اما به شهادت سازمان‌های حقوق بشری و رسانه‌های بین‌المللی، تبعیض همچنان ادامه دارد و دامنۀ آن از حق حیات و آزادی، تا اقتصاد و خدمت‌رسانی، تا زبان و فرهنگ و حتی تا فوتبال گسترده است.

باشگاه فوتبال «بلدیه اسپور کلان شهر دیاربکر» در سال ۱۹۹۰ در شهر کردنشین دیاربکر ترکیه تأسیس شد. این باشگاه که متعلق به شهرداری کلان شهر دیاربکر است، در اواخر سال ۲۰۱۴ نام خود را به «آمد اسپور» تغییر داد تا نام کردی و باستانی شهر دیاربکر (آمد) شناسه و شناسندۀ این باشگاه باشد. اما این تغییر نام سرآغاز مشکلات و دشواری‌هایی شد که این باشگاه، مدیران آن و هوادارانش در چند سال اخیر تجربه کرده‌اند.

این اقدام خشم ملی‌گرایان ترک را برانگیخت و موجب بروز واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی شد. ملی‌گرایان ادعا می‌کردند تغییر نام این تیم «اهانت و حمله به وحدت ملت ترک» است.

اما واکنش‌ها تنها به شبکه‌های اجتماعی محدود نماند. اگر چه این تغییر نام، به گفتۀ احسان اوجی مدیرعامل وقت باشگاه، با هماهنگی سازمان انجمن‌های دیاربکر صورت گرفته بود، اما فدراسیون فوتبال ترکیه به خاطر این که باشگاه نام خود را «بدون تأییدیۀ رسمی فدراسیون تغییر داده است»، آن را جریمه کرد.

رمضان توگای مدیر باشگاه هواداران آمد اسپور می‌گوید: «نام آمد اسپور به هزاران سال پیش باز می‌گردد. این یک اسم سیاسی نیست. باشگاه عثمانلی اسپور نیز تأسیس شده است. چرا آنها جریمه نمی‌شوند؟»

فاروق بالکچی روزنامه‌نگار کرد اهل دیاربکر می گوید پس از شکست مذاکرات صلح در سال ۲۰۱۵ که به تغییر موضع حکومت ترکیه در قبال کردها و تقویت گفتمان ملی‌گرایانه انجامید، باشگاه آمد اسپور مورد تبعیض و هدف مجازات‌های فدراسیون فوتبال ترکیه قرار گرفت؛ به طوری که این باشگاه در سه فصل گذشته ۶۳ بار و هوادارنش ۳۷ بار جریمه شده‌اند. این تیم باید ۶۳ بازی خارج از خانه را بدون تماشاگر برگزار کند.

اوایل فوریۀ ۲۰۱۶ نیروهای پلیس ترکیه به ساختمان مدیریت باشگاه آمد اسپور حمله کردند و پس از ۴۰ دقیقه بازرسی تعدادی کامپیوتر متعلق به ادارۀ باشگاه را ضبط کردند. سوران میزرک سخنگوی باشگاه در این باره گفت پلیس با حکم دادگاه وارد ساختمان شد و علت آن یک پیام توئیتری جعلی به نام این باشگاه بود. میزرک ضمن رد هر گونه ارتباط باشگاه با توئیت مذکور، گفت پلیس می‌تواند مسئول این اقدام را از طریق IP شناسایی کند و «انجام عملیات برای بازرسی ساختمان باشگاه تنها برای ارعاب اعضای آن است.»

دنیز ناکی بازیکن و کاپیتان کرد، نمونۀ گویای حملات ملی‌گرایانه علیه این تیم است. ناکی سه بار توسط فدراسیون فوتبال ترکیه از شرکت در بازی‌های این تیم محروم شد؛ بار اول ۱۲ بازی، بار دوم ۴ بازی و بار سوم ۶ بازی. علاوه بر این وی به خاطر آنچه فدراسیون «تبلیغات ایدئولوژیک» نامید، به پرداخت ۲۷۳ هزار لیر (معادل ۶۵ هزار دلار) جریمه محکوم شد، به اتهام حمایت از حزب کارگران کردستان (PKK) مورد تعقیب قضایی قرار گرفت و سرانجام برای همیشه از حضور در فوتبال ترکیه محروم گردید. ناکی که مخالفت خود را با حملۀ ارتش ترکیه به منطقۀ کردنشین عفرین در شمال غربی سوریه اعلام کرده بود، بارها از سوی ملی‌گرایان افراطی ترک به مرگ تهدید شد و ناچار شد ترکیه را ترک کند. او حتی در آلمان هدف یک سوء قصد نافرجام قرار گرفت؛ رویدادی که پلیس آلمان آن را «اقدام به قتل» توصیف کرد.

در ماه نوامبر ۲۰۱۷ امام تاشچیر نمایندۀ دیاربکر از حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) خطاب به پارلمان ترکیه گفت تیم آمد اسپور مرتباً هدف حملۀ اراذل و اوباش، جریمه، ممنوعیت و تبعیض مقامات قرار می‌گیرد. او گفت: «هم اینک ۳۲ هوادار آمد اسپور در دادگاه‌های جرایم سنگین ترکیه تحت محاکمه هستند.»

تاشچیر در مصاحبه با کردستان ۲۴ گفت: «هواداران آمد اسپور در استان‌های مختلف از ورود به ورزشگاه‌ها منع می‌شوند. استانداران می‌گویند نمی‌توانند امنیت آنها را تأمین کنند. من معتقدم آنها نمی‌خواهند امنیت هواداران این تیم را تأمین کنند. اراذل و اوباش آمد اسپور را تیم PKK می‌خوانند.»

نمایندۀ دیاربکر در پارلمان ترکیه مقامات این کشور را به اتخاذ یک سیاست نژادپرستانه علیه تیم‌ها و ورزشکاران کُرد متهم کرد.

این برخوردهای سیاسی و تبعیض‌آمیز علیه تیم آمد اسپور همچنان ادامه دارد و باعث خشم هواداران آن شده است. ماه اوت سال گذشته این تیم برای برگزاری جشنی به مناسبت آغاز فصل ۲۰۱۸-۲۰۱۹ برنامه‌ریزی کرده بود، اما وزارت ورزش ترکیه اجازه نداد این مراسم برگزار شود. مسئول دایرۀ ورزش منطقۀ دیاربکر اعلام کرد زمین بازی به علت تعمیر لوله‌های آب برای برگزاری مراسم آماده نیست. اما مقامات تیم این ادعا را بی‌اساس خواندند و گفتند هیچ گونه عملیات تعمیر و مرمتی در جریان نیست.

سبحان توتماز یکی از هوادران آمد اسپور به بالکچی گفت: «من فکر می‌کنم جریمۀ تیم به این خاطر است که ما کرد هستیم. همیشه می‌توانید ببینید که هواداران [تیم های دیگر] پرچم‌های ترکیه را در دست دارند و مدام شعارهای نژادپرستانه سر می‌دهند. اما تا کنون مشکلی برای آنها پیش نیامده و کارشان قابل قبول است.»

در این که ورزش، و به ویژه فوتبال، از هر گونه انگیزه و ارزیابی سیاسی عاری نیست، تردیدی نیست. بر اساس آنچه امروزه در دنیای ورزش مشاهده می‌کنیم، زمین فوتبال تنها صحنۀ رقابت دو تیم نیست؛ بسته به سطح مسابقه به عنوان رقابت دو قاره، دو کشور، دو دین، دو ایدئولوژی، دو ملت، دو قوم، دو شهر و حتی دو محله دیده می‌شود. حالت آرمانی این است که دو طرف مسابقه، به جای دشمنی، در یک زمین بازی به رقابتی سالم و جوانمردانه بپردازند. اما امروزه زمین مسابقه عرصۀ مخاصمه است و گاه طرف‌های درگیر تلاش می‌کنند با دست‌اندازی‌های غیرورزشی نتیجه را به سود خود رقم بزنند؛ از جنگ روانی رسانه‌ها، تا ایجاد حواشی برای بازیکنان، مربیان و مدیران تیم حریف و حتی تا جریمه و محرومیت و تخریب یک تیم با دخالت متنفذین، احزاب و حکومت‌ها.

وقتی، چنان که مهول سیرواستاوا در سال ۲۰۱۶ در فایننشال تایمز نوشت، دیدار آمد اسپور از شهر کردنشین دیاربکر با فنر باغچه استانبول که ثروتمندترین تیم ترکیه است و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هوادار آن است، به مثابه صحنۀ تسویه حساب چندین دهه خصومت کرد و ترک دیده می‌شود، دور از انتظار نیست که حکومت برای پرهیز از پیامدهای تبلیغاتی و سیاسی شکست، فراتر از آنچه اخلاق ورزشی اجازه می‌دهد، دست به دخالت بزند، به ویژه اگر این دخالت برای هوادارن حزبیش خوشایند باشد.

ورزش فوتبال ظرفیت آن را دارد که باعث ایجاد دوستی میان گروه‌های مختلف شود، اما دست کم در ترکیه به خاطر انگیزه‌های سیاسی به عامل تفرقه‌افکنی میان اقوام و ابزار اِعمالِ بُعد دیگری از تبعیض علیه کردهای این کشور تبدیل شده است.