گزارش نخستین کنفرانس بین‌المللی کودکان دارای معلولیت ۲۹-۲۸ آبان ۱۳۹۷
نخستین کنفرانس بین المللی کودکان دارای معلولیت توسط سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمان یونیسف ۲۸ و ۲۹ آبان امسال در تهران برگزار شد. هدف کنفرانس ارتقاء همگرایی، هم‌افزایی و اثربخشی اقدامات مرتبط با کودکان دارای معلولیت با مشارکت دستگاهها و نهادهای فعال در این حوزه بود.
نخستین کنفرانس بین المللی کودکان دارای معلولیت توسط سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمان یونیسف ۲۸ و ۲۹ آبان امسال در تهران برگزار شد. هدف کنفرانس ارتقاء همگرایی، هم‌افزایی و اثربخشی اقدامات مرتبط با کودکان دارای معلولیت با مشارکت دستگاهها و نهادهای فعال در این حوزه بود. این هدف در ۴ محور ارائه شد:
۱) دسترسی عادلانه به خدمات سلامت کودکان دارای معلولیت؛
۲) فراگیرسازی آموزشی برای کودکان و دانش آموزان دارای معلولیت؛
۳) کودکان دارای معلولیت در بستر قوانین
۴) مشارکت اجتماعی کودکان دارای معلولیت.
در بخش اول کنفرانس دکتر صفاری فرد، دبیر ستاد برگزاری، دکتر قدمی، رئیس آموزش و پرورش استثنائی، دکتر محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی، دکتر بطحائی، وزیر آموزش و پرورش و دکتر شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی سخنرانی کردند.
خلاصۀ سخنرانیها
دکتر قدمی لغت افراد «با نیازهای ویژه» را به جای افراد «دارای معلولیت» لغت مناسب‌تری دانست. طبق آمارهای ارائه شده از سوی ایشان بیش از ۱۵۶۰ مدرسه تحت پوشش آموزش و پرورش استثنائی کشور وجود دارد که ۱۴۸ هزار نفر دانش‌آموز در این مدرسه‌ها مشغول به تحصیل هستند. بیش از ۷۰ هزار دانش‌آموز در مدارس با رویکرد «تلفیقی» تحصیل می‌کنند. همچنین، دکتر قدمی بیان کرد که معلولیت مشکل فرد نیست بلکه مشکل جامعه است. نباید فرد دارای معلولیت را از جامعه و در مدارس جدا کرد بلکه آنها باید در کنار بچه های «عادی» قرار بگیرند. اگر هدف این است که بچه‌ها را برای زندگی در جامعه آماده کنیم نمی‌توانیم آنها را در فضای گلخانه‌ای تربیت کنیم. سیستم فراگیر بهترین روش آموزشی است که البته به طور کامل در ایران اجرا نشده است. وی از برنامه‌های در دست اجرا به آموزش خانواده برای والدین دارای فرزند معلول اشاره کرد. همچنین سنجش کودکان در زمان تولد با همکاری بهزیستی در برنامه‌های آتی عنوان شد. از خدمات ارائه شده نیز به توانبخشی دانش‌آموزان دارای معلولیت با اعطای رایگان سمعک، ویلچر، دارو و… اشاره کرد. در حال حاضر بیش از ۲۰۰۰ نفر در حال دریافت خدمات هستند.
دکتر محسنی بندپی در سخنرانی خود اشاره داشت که به تناسب سیاستگذاری‌های مربوط به پیشگیری می‌توان شدت و تعداد معلولان را کاهش داد. بهزیستی، تخصصی‌ترین نهاد پیشگیری از معلولیت در بسیاری از برنامه هایش موفق بوده است. به گفتۀ ایشان، سالانه حدود ۳۰ هزار کودک معلول در ایران متولد می‌شود. نیمی از آنها به دلیل مسائل ژنتیکی است که با پیشگیری از آن می توان به راحتی تعداد معلولان را کاهش داد. از جمله برنامه‌های پیشگیری، مشاورۀ ازدواج زوجین و مشاورۀ ژنتیک است. ۳۰ مرکز ژنتیک وجود دارد که طبق آخرین دستاوردهای علمی برای پیشگیری از معلولیت‌ها تلاش می‌کنند.
دکتر بندپی همچنین به همکاری با سازمانهای بین‌المللی که زندگی اجتماعی کودکان را به صورت علمی بررسی می‌کنند، اشاره کرد. او اضافه کرد که ناشنوایان با دسترسی به زبان اشاره تفاوتی با سایر افراد ندارند. و همچنین نابینایان با دسترسی به خط بریل و سایر تکنولوژی‌ها. او اظهارات دکتر قدمی مبنی بر وجود ۱۴۸ هزار کودک معلول مشغول تحصیل را تصحیح کرده و گفت ما ۲۴۰ هزار کودک معلول داریم.
در محور اول این کنفرانس با موضوع دسترسی عادلانه به خدمات سلامت کودکان دارای معلولیت، پروفسور مک‌کانکی (McConkey) متخصص اختلال رشد و تکامل، از دانشگاه اولستر ایرلند سخنرانی کرد. عنوان سخنرانی او بهبود زندگی کودکان دارای معلولیت در جهان بود. او به بومی سازی تجربیات جهانی برای تامین زندگی بهتر برای کودکانی که با معلولیت زندگی می‌کنند پرداخت.
دکتر صمدی متخصص اختلالات هوشی و رشدی نیز به بررسی سلامت کودکان دارای معلولیت‌های ذهنی پرداخت و در رابطه با طبقه‌بندی ICF در ابعاد سلامت سخنرانی کرد.
دکتر برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت به اهمیت شناسایی و مداخلات به هنگام در رشد و تکامل همه جانبه کودکان خردسال دارای معلولیت در ایران پرداخت.
دکتر ترکان، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نیز دربارۀ نقش فعالیت بدنی و ورزش در توانمندسازی جسمانی کودکان دارای معلولیت سخنرانی کرد.
در پنل دسترسی عادلانه به خدمات سلامت، عمدۀ مطالب ارائه شده در رابطه با غربالگری، تشخیص و مداخلات بهنگام بود.
محور دوم این کنفرانس نیز با موضوع فراگیرسازی آموزشی برای کودکان و دانش‌آموزان دارای معلولیت با سخنرانی آقای دکتر پوشنه، استاد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز در رابطه با راهبردهای تعامل خانواده با کودکان و دانش‌آموزان دارای معلولیت در افزایش استقلال اجتماعی آغاز شد. دکتر فورلین (Forlin) استاد دانشگاه و متخصص در زمینۀ سیاستگذاری‌های عادلانه و فراگیر به تجربیات جهانی در مورد آموزش فراگیر پرداخت. پس از آن آقای دکتر شرف‌الدین، متخصص سیاست‌های اجتماعی فراگیر و آموزش فراگیر به نقش ارتباطات و تکنولوژی در مشارکت اجتماعی کودکان پرداخت. همچنین دکتر سعیدی، عضو هیئت علمی پژوهشکدۀ کودکان استثنائی دربارۀ چالشهای پیش روی فراگیرسازی آموزشی سخنرانی کرد. ایشان از عملکرد آموزش و پرورش در فراگیرسازی انتقاد کرد.
محور سوم این کنفرانس در رابطه با کودکان دارای معلولیت در بستر قوانین به بررسی کنوانسیون حقوق کودکان، قوانین موجود در کشور برای دفاع از حقوق کودکان و کدهای فقهی و اخلاقی در حمایت از این کودکان پرداخت.
در محور چهارم نیز به مشارکت اجتماعی کودکان دارای معلولیت پرداخته شد. سخنرانان در رابطه با نقش هنر، نقش ورزش و خانواده در افزایش مشارکت اجتماعی کودکان دارای معلولیت سخنانی ارائه کردند و دکتر کامران عاروان نیز به سیر تحولی جایگاه اجتماعی کودکان در ایران معاصر پرداخت.
در انتهای برنامه نیز بیانیه کنفرانس با شعار «کودکان توانایی‌های متفاوت دارند» قرائت شد.
تفاوت رویکردها و کاستی‌ها
در بررسی‌های دکتر عاروان در سیر تحولات خدمات و اقدامات برای معلولان، تغییرات اولویت ارائه خدمات در طول زمان بسیار جالب بود. این تغییر به شکل تمرکز در ارائه خدمات به دورانی که فرد با معلولیت زندگی می کند به تمرکز در پیشگیری و انحام مداخلات در زمان بدو تولد رسیده است. در اقع به نظر می‌رسد وزنۀ خدمات پیشگیری در ایران معاصر بسیار سنگین‌تر از وزنۀ ارائۀ خدمات دیگر شده است.
در سخنان دکتر قدمی بارها از عبارت کودک عادی درمقابل کودک معلول استفاده شد که به نظر می‌رسد نشان دهندۀ رویکردی است که همچنان تلاش دارد بر غیرعادی بودن معلولیت تأکید کند. همچنین از مشکلات و عدم کارآمدی روشهای آموزش تلفیقی برای ناشنوایان سخنی به میان نیامد و تنها به مزایای آموزش تلفیقی پرداخته شد.
با این که عنوان پنل اول دسترسی عادلانه به خدمات بود، اما به وضعیت فعلی سلامت کودکان دارای معلولیت و تأثیر عادلانه بودن پوشش خدمات سلامت پرداخته نشد. سلامت دارای ابعاد متعددی است که در این کنفرانس عمدتاً به جنبۀ پزشکی آن یعنی مداخلات پرداخته شد. از دیگر ابعاد مهم سلامت، دانش سلامت یا سطح سواد سلامت، سلامت روحی و سلامت اجتماعی است که در این کنفرانس چندان به آنها پرداخته نشد. مثلاً در جمعیت ناشنوایان بدلیل عدم دسترسی به منابع اطلاعات بهداشتی و عدم دسترسی به خدمات پزشکی از جنبه‌های مختلفی موضوع سلامت در وضعیت مطلوبی نیست. در واقع ارتباط‌گیری و ارتباط‌سازی میان سازمانهای مرتبط و ناشنوایان بسیار ضعیف است که متاسفانه در این کنفرانس به هیچ عنوان به این موضوع اشاره نشد. عمدۀ معلولیت هایی که در این کنفرانس مورد بحث و گفتگو قرار گرفت، اوتیسم و معلولیت‌های ذهنی و جسمی بود. بحث ناشنوایان در این کنفرانس به کل وجود نداشت.
در طول کنفرانس مترجم زبان اشاره در بعضی از سخنرانیها وجود داشت ولی بارها بدلیل تصور عدم حضور ناشنوایان در این کنفرانس به ترجمۀ بعضی سخنرانیها نپرداختند.
در این کنفرانس فرصتی دست داد تا با دکتر قدمی، رییس آموزش و پرورش استتثنایی کشور در رابطه با ناکارآمدی روش آموزشی برای ناشنوایان صحبتی رودررو کنم. به او در رابطه با آخرین یافته‌ها در خصوص روشهای آموزشی به ناشنوایان، یعنی شیوۀ آموزش دو زبانه صحبت کردم. اما ایشان اصرار داشتند که روش لبخوانی به همراه زبان اشاره بهترین روش است. پاسخ بنده مبنی بر چرایی ضعف ناشنوایان در ساختار زبان فارسی در ناشنوایان بی پاسخ ماند.
در رابطه با پنل مشارکت اجتماعی، بسیاری از حاضران به قرار دادن این موضوع در انتهای کنفرانس با توجه به اهمیت بالای آن اعتراض داشتند.
نکتۀ پایانی و شاید حاشیه‌ای دربارۀ برگزاری این کنفرانس، مصرف بیش از اندازۀ پلاستیک برای صرف غذا و پذیرایی بود که مایۀ نگرانی و تأسف است.