داغ باغ‌ها
تنها در ١٠سال گذشته بیش از ٤هزار هكتار از باغ‌های تهران نابود شده است. بنیاد مستضعفان مالک بسیاری از باغ‌های تهران است که یا آنها را می‌فروشد یا با مضویه برج-باغ در آنها ساخت و ساز می‌کند. آخرین مورد فروش یک باغ ۱۴هزار متری به قیمت ۴۰میلیارد تومان است.
دهمین روز خرداد امسال مسئولان بنیاد مستضعفان پاکت‌هایی را که برای شرکت در مزایده فروش یکی دیگر از باغ‌های تهران به دفتر این نهاد آمده بود، باز کردند. برای آنها معلوم شد که چه کسی باید در ازای آن باغ مجاور باغ مستوفی در جنوب شهرک آتی‌ساز تهران حداقل ۴۰میلیارد و ۱۰۷میلیون تومان پول پرداخت کند؛ آن هم به صورت اقساط بلند‌مدت و بدون کارمزد. هنوز معلوم نیست چه کسی برنده این مزایده شده و چه بر سر این ملک که ۱۴هزار و ۶۵۲ مترمربع مساحت دارد، خواهد آمد؟ اما این مزایده باز هم داغِ باغ‌های به تاراج رفته تهران را تازه می‌کند که تا همین حالا هیچ نهادی به طور جدی برای نگهداری از آن احساس مسئولیت نکرده است.
تنها در ۱۰سال بیش از ۴هزار هکتار از باغ‌های تهران نابود شده است و بعضی مثل پیروز حناچی، معاون شهرسازی وزارت راه‌و‌شهرسازی هم گفته‌اند که تهران رکورددار تخریب باغ است. خیلی‌ها هم سرنوشت باغ‌های تهران را عجیب توصیف کرده‌اند و محمد حقانی، رئیس سابق کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران یکی از آنهاست که در بیست‌وسومین روز خرداد امسال یک‌بار دیگر درباره فروش باغ‌های تهران تذکر داد. بعد از آن همه ماجرایی که بهمن سال گذشته درباره قطع شبانه درختان باغ محله فرشته معروف به «باغ سبز» دهان به دهان چرخید، خرداد امسال هم بنیاد مستضعفان دست روی زمین مشجر دیگری گذاشت و آن را در مزایده‌ای فروخت. اردیبهشت امسال هم مشخص شد که شهرداری تهران برای مالک باغ فرشته (بنیاد مستضعفان) پروانه ساخت یک برج در باغ را صادر کرده است و بر همین اساس هم بیش از ۲۲۷ اصله درخت این باغ قطع شد. در همان زمان هم رئیس بنیاد مستضعفان اعلام کرد که هیچ درختی قطع نشده است اما به گواه نامه سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران به شهرداری منطقه یک تهران مالک تنها در فاصله ۶ ماه، ۱۷۱ اصله درخت و درمجموع ۲۲۷ اصله درخت را در این باغ سرسبز از بین برده بود.
بنیادهای مختلف نسبت به نگهداری باغ‌ها در شهر تهران همتی نداشته‌اند … حداقل باید ترتیبی اتخاذ شود تا شهرداری تهران این باغ‌ها را خریداری کرده و در اختیار مردم قرار دهد.
در همان روزهای اردیبهشت امسال بود که بنیاد مستضعفان به جای درخواست مجوز برج-باغ از شهرداری، دو ملک دیگر را به مزایده گذاشت؛ یکی با کاربری r۱۲۲ (مسکونی) و دیگریg۳۱۱ (باغسار تفرجی). در آگهی بنیاد که در روزنامه رسمی منتشر شد، آمده بود: «سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در نظر دارد تعدادی از املاک مشروحه ذیل را در تهران و سایر استان‌ها از طریق مزایده عمومی با شرایط ویژه (به‌صورت اقساط بلند‌مدت و بدون کارمزد) واگذار کند.» زمان بازگشایی پاکت‌های مزایده هم چهارشنبه، ۱۰خرداد قید شده بود. در این آگهی دو ملک با کاربری‌های «باغ-ویلا پهنه r۱۲۲ مسکونی با تراکم متوسط» و «زمین- پهنه g۳۱۱ – رود دره‌ها- باغسار- تفرجی» و قیمت پایه «۴۵۰ میلیارد» و «۴۰۱میلیارد و ۷۷میلیون» ریال عرضه شده است. یکی از این دو ملک در بزرگراه چمران، ضلع جنوبی شهرک آتی‌ساز، مجاور باغ مستوفی قرار دارد و ملک دیگر در نیاوران.
حقانی چند روز بعد از برگزاری مزایده در صحن شورای چهارم شهر در این‌باره حرف زد و البته روی صحبت او هم بنیاد مستضعفان بود و هم مسئولان شهرداری تهران: «از بنیاد مستضعفان می‌خواهیم که باغ‌ها را نگهداری کنند و در تعاملاتی که با شهرداری دارند، این باغ‌ها به شهرداری واگذار و برای ایجاد فضای سبز استفاده شود.» رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر بعد هم به قانون حفظ و گسترش باغ‌ّها اشاره کرد که از ابتدای انقلاب به تصویب رسید؛ اما هیچ‌‌وقت آنطور که باید اجرایی نشد در حالی که باغ‌های تهران بیشتر برای افراد ثروتمند بوده است که از کشور رفته‌اند و امروز اختیار آن به دست نهادهایی ازجمله بنیاد مستضعفان افتاده: «بنیادهای مختلف نسبت به نگهداری باغ‌ها در شهر تهران همتی نداشته‌اند و در حال‌حاضر هم تعداد زیادی از باغ‌ها را یکی از بنیادها برای فروش به مزایده گذاشته است. حداقل باید ترتیبی اتخاذ شود تا شهرداری تهران این باغ‌ها را خریداری کرده و در اختیار مردم قرار دهد.» مهدی چمران، رئیس سابق شورای شهر تهران هم البته گفت که این زمین‌ها باغ است و کسی فکر نکند این باغ‌ها با قیمت پایین خریداری می‌شود و بعد در آن برج می‌سازند: «اینها جزو پهنه فضای سبز است که طبق پهنه خود مورد استفاده قرار می‌گیرند.» اما با تمام این حرف‌ها شاید هیچ اعتمادی به خط و نشان‌ها نباشد. کم نبوده‌اند باغ‌هایی که در دهه گذشته توسط صاحبان آن خشک شدند و بعد هم برج‌ها و آسمانخراش‌ها به جای آن سر در آوردند.
بنیاد مستضعفان پاسخگو نیست
بنیاد مستضعفان که از زمان پیروزی انقلاب باغ‌های زیادی را در اختیار داشته است، خیلی اهل جواب‌دادن به رسانه‌ها نیست. محمدی، مسئول روابط‌عمومی این بنیاد بر این باور پافشاری دارد که نگهداری آنها از باغ سیب کرج نشان‌دهنده توجه آنها به باغ‌ها است. او اعتقاد دارد که قانون هیچ وظیفه‌ای برای حفظ باغ‌ّها تعریف نکرده است و آنها املاک بنیاد را می‌توانند بفروشند؛ بنابراین با این پاسخ‌ها راه برای پیگیری ماجرا از طرف بنیاد بسته می‌شود. البته براساس قانون، مالک موظف به حفظ باغ است نکته‌ای که محمد حقانی، عضو سابق کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم از آن حرف می‌زند: «هیچ باغی نباید از بین برود. اگر باغی سهوا و عمدا از بین رفت باید براساس قانون، حکم محاکم قضائی در اختیار شهرداری‌ها قرار گیرد و مصادره شود.» او می‌گوید بنیاد مستضعفان بیش از ۳۰سال است که باغ‌ها را می‌فروشد: «البته ملکش است و براساس قانون هم این کار را انجام می‌دهد؛ دستگاهی که اجاز ساخت‌وساز در باغ‌ها را می‌دهد، مقصر است. کسی که قانون حفظ و گسترش فضای سبز را رعایت نمی‌کند.»
قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها که در سال ۸۸ بعد از تصویب در مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی مجلس برای اجرا به دولت ابلاغ شد. براساس ماده یک این قانون، به منظور حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان، قطع هر نوع درخت یا نابود‌کردن آن به هر طریق در معابر، میادین، بزرگراه‌ها، پارک‌ها، بوستان‌ها، باغ‌ها و نیز محل‌هایی که به تشخیص شورای شهر، باغ شناخته شوند در محدوده و حریم شهرها بدون اجازه شهرداری و رعایت ضوابط مربوط ممنوع است.
باغ‌هایی که به قیمت پایین فروخته می‌شوند
به گفته حقانی، این باغات اغلب با قیمت پایینی به فروش می‌رسند: «اصولا رقمی که به فروش می‌رود، کمتر از رقم واقعی است. قطعا بسازوبفروش‌ها با ارتباطاتی که دارند، این باغات را با رقم ارزان‌تری خریداری میکنند تا اقدام به ساخت‌وساز کنند بنابراین آخرین ریه‌های شهر تهران که اینقدر مورد توجه نظام و رهبری هم هست، با این اقدامات از بین می‌رود.»
عضو سابق کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران باز هم به مسئولیت دستگاه‌های مختلف درباره باغات تهران و بودجه‌ای که برای حفظ آن مطرح بوده است، اشاره می‌کند: «چند ماه قبل بنیاد مستضعفان برای مزایده چند باغ آگهی داده بود. همان زمان ما در شورا پیشنهاد کردیم که شهرداری باغ‌ها را خریداری کند اما متاسفانه از سوی مدیریت شهری سابق اقدامی برای آن صورت نگرفت.»
بیش از ۱۵۰۰ باغ بزرگ در تهران داریم
اینجا باز هم پای مصوبه برج باغ‌ها پیش کشیده می‌شود و حقانی نقض آن را به‌عنوان یکی از مهمترین اقدامات شورای پنجم نام می‌برد: «ما که در شورای چهارم زورمان نرسید، اگر چه همین حالا هم باغی در تهران نمانده است که بخواهیم از تخریب آن جلوگیری کنیم اما به هرترتیب کسانی که در آینده هم قصد خرید باغات را به قصد برج‌سازی دارند، بدانند مدیریت شهری جدید اجازه ساخت برج به آنها نخواهد داد.» در سال‌های گذشته به مدد وجود مصوبه برج- باغ‌ها بیش از ۴هزار هکتار از باغات تهران از بین رفت. اعضای کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در دوره چهارم طرح حفاظت از باغات تهران را به‌عنوان جایگزین مصوبه برج- باغ در شورا مطرح کردند؛ طرحی که در روزهای پایانی شورای چهارم برای سومین‌بار به صحن آمد اما باز هم برای بررسی‌های بیشتر به کمیسیون‌ها بازگشت داده شد. اما با وجود تمام نگرانی‌هایی که درباره تخریب باغات تهران وجود دارد، هنوز هم باغ‌های به هم‌پیوسته‌ای در تهران هست که محمد حقانی درباره آمار آن می‌گوید: «شهرداری بیش از ۱۵۰۰ باغ بزرگ و ۶هزار باغ متوسط را شناسایی کرده است و در چند منطقه تهران ازجمله باغات کن، سوهانک و غیره باغ‌های به هم‌پیوسته‌ای هم داریم. شورای چهارم در سال ۹۴ حدود ۵۰۰میلیارد تومان در تبصره‌های بودجه برای باغات تهران بودجه گذاشت اما یک ریال از آن را هزینه نکردند. سال ۹۵ هم حدود ۱۵۰میلیارد تومان در نظر گرفتیم که آن را به ۱۲۰میلیارد تومان کاهش دادند و در نهایت هم نگفتند که چقدر از آن محقق نشد.» او معتقد است که اگر مدیریت شهری نگاه زیست‌محیطی به شهر نداشته باشد، حتی اگر ۱۰۰هزار میلیارد هم بودجه برای باغات درنظر گرفته شود، باز هم اتفاقی نخواهد افتاد: «آنها بزرگراه صدر و این همه پل را ساختند که ضدمحیط‌زیست بود اما کاری که باید برای توسعه پایدار تهران انجام می‌شد را پشت گوش انداختند. مدام از کمربند سبز تهران حرف زدند اما حرف ما این بود که کمربند سبز نمی‌خواهیم، درختکاری نمی‌خواهیم همین باغات باقیمانده را حفظ کنید.»
بنیاد مستضعفان که از زمان پیروزی انقلاب باغ‌های زیادی را در اختیار داشته است، خیلی اهل جواب‌دادن به رسانه‌ها نیست. محمدی، مسئول روابط‌عمومی این بنیاد بر این باور پافشاری دارد که نگهداری آنها از باغ سیب کرج نشان‌دهنده توجه آنها به باغ‌ها است.
در زمانی که اعضای شورای شهر چهارم مستقر بودند، چندین‌بار کمیسیون سلامت و محیط‌زیست گزارش تملک باغات توسط شهرداری از مجموعه‌های مختلف مدیریت شهری خواسته می‌شود اما مسئولان این کمیسیون پاسخ درستی نمی‌گیرند: «مسأله بین حوزه خدمات شهری، سازمان املاک شهرداری و اداره کل بودجه شهرداری پاسکاری شد.» حقانی در تکمیل این جمله‌اش می‌گوید: «بودجه باغات محقق شده است اما احتمالا در جای دیگر خرج شده است و شهرداری که این اطلاعات را در دست دارد، باید گزارش آن را ارایه دهد.»
مالکان باغ‌ها حاضر به توافق با قیمت عادلانه نیستند
مسئولان شهرداری تهران تا همین‌جا به همراه بسازوبفروش‌ها متهم ردیف یک پرونده تخریب باغ‌های تهران هستند. حالا البته چند روزی است که محمدباقر قالیباف، شهردار تهران از طبقه آخر ساختمان خیابان بهشت کوچ کرده است و با وجود استعفای دونفر از معاونان او، هنوز هم بدنه مدیریتی شهرداری بر پایه خود باقی مانده است. محمد مختاری که مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران از دوره قالیباف است، سوالات «شهروند» درباره خرید باغات از سوی مدیریت شهری را به صورت کتبی پاسخ می دهد. او می‌گوید که تملک باغات قدیمی و تبدیل آن به بوستان عمومی از اولویت‌های دهه اخیر شهرداری بوده است: «درطول این مدت بیش از ۶۰ قطعه از باغات خصوصی تملک و تبدیل به بوستان عمومی شده یا در دست اقدام بوده که می‌توان به تعدادی از آنها ازجمله بوستان‌های وزیری، امیرسلیمانی، آقابزرگی، ملک ۱ و ۲، انجیری، محلوجی، بابک، نیایش، خسروشاهی، کامران، آصف، نظر در منطقه یک، بوستان‌های مهندس علی‌محمد مختاری، ساسانی و ارغوان در منطقه ۳، بوستان جوانمردان و تعدادی از باغات کن در منطقه ۵، بوستان دقت در منطقه ۷، باغ حکیم، اعتماد، خانواده، نظر در منطقه ۱۰، دامپزشکی در منطقه ۱۱، باغ گیوی در منطقه ۱۴، باغ سبزی و صالحان در منطقه ۱۷ اشاره کرد، درحالی که بیش از نیمی از باغات تملک‌شده در منطقه یک شهرداری تهران قرار دارد.» او در پاسخ به این سوال که «به طور شفاف بگویید جزییات بودجه و خرید باغات به تفکیک از سال ۹۴ و ۹۵ چه میزان بوده است؟» هم گفت: «در طول سال‌های ۹۴ و ۹۵ شهرداری تهران نسبت به تملک باغاتی همچون باغ نظر در منطقه یک، باغ دامپزشکی در منطقه ۱۱، باغ محله بریانک در منطقه ۱۰ و همچنین تعدادی از باغات محدوده کن اقدام کرده است و هم‌اکنون مذاکراتی هم با مالکان چند باغ در مناطق ۲۰-۱۷ و ۱۴ شروع شده تا پس از تملک به بوستان عمومی تبدیل شود.» او درباره فروش باغات توسط بنیادها هم به اختیار مالک برای فروش اراضی اشاره کرد: «با آن‌که نوعیت زمین با تغییر مالک عوض نخواهد شد. با توجه به تهیه شناسنامه باغات شهر تهران که در دست تکمیل است، درصورت هرگونه نقل و انتقالات هم مالک جدید اجازه نابودی باغ را نداشته و درصورت اقدام خلاف در جهت نابودی باغ موضوع توسط شهرداری تهران رصد شده و ضمن برخورد قانونی، پیگیری حقوقی از طریق مراجع قضائی خواهد شد.» او در مورد تملک باغات این را هم گفت که شرط اجرای آن رضایت مالکان و توافق بر سر قیمت تملک باغ است: «بسیاری از مالکان حاضر به توافق با قیمت عادلانه که توسط کارشناس رسمی تعیین می‌شود، نیستند. ضمن آن‌که تملک این باغات بودجه بسیار هنگفتی را طلب می‌کند که تأمین آن بسیار مشکل خواهد بود.»
شورای پنجم حتما به مصوبه برج- باغ‌ها می‌پردازد
اعضای شورای پنجم شهر تهران که به تازگی مراسم تحلیف را پشت‌سر گذاشته‌اند، هنوز به مسائل و مشکلات تخصصی شهر تهران ورود نکرده‌اند، اما آنها پیش از ورود به شورا نگاه مثبتی به مصوبه برج باغ‌ها نداشتند اما حالا پس از گذشت نزدیک به دوهفته از آغاز رسمی شورا حرف‌های دیگری دارند. مثلا زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورا درباره لغو مصوبه برج باغ‌ها گفته است که باید بررسی‌های بیشتری درباره آن انجام شود: «این موضوع سه‌بار در دستور کار شورای چهارم قرار گرفته و هر سه‌بار با آن مخالفت شده است، باید همه ابعاد را درنظر بگیریم. علت مخالفت سه‌باره در شورای گذشته قابل تأمل است. بنابراین به جای عجله و این‌که بگوییم با سرعت باید این امر اتفاق بیفتد، باید کارشناسی شود.» او البته این را قبول دارد که وضع باغات تهران خوب نیست، برای همین هم معتقد است که حتما به این مصوبه پرداخته می‌شود و با جمع‌بندی انجام‌شده پیشنهاد به صحن ارایه خواهد شد تا دیگر جای مخالفت با آن نباشد.
به جهنم. اینقدر برج بسازند به جای باغ ها که تهران بشود جنگل سیمان و آهن. (که شده است)
آدمها پا دارند و مهاجرت میکنند.
مخصوصن ما که خانه به دوشیم.
علی می‌مونه و حوضش.