خودکشی در مرام سردار نیست

بعضی از مردم و اعضای شورای شهر تهران چیزهای عجیبی از شهردار تهران می‌خواهند. آنها از محمدباقر قالیباف می‌خواهند خودکشی کند، آن هم در روز روشن و جلوی چشم میلیون‌ها نفر. خب باید به قالیباف حق داد که این خواسته «غیرمنطقی» را نپذیرد. استعفا یا حتی عذرخواهی برای یکی از جاه‌طلب‌ترین و بلندپروازترین سیاستمداران ایران دست کمی از خودکشی ندارد. عذرخواهی یا استعفا یعنی پذیرفتن اشتباه در حادثه پلاسکو، یعنی پذیرفتن ناکارآمدی مدیریت، یعنی پذیرفتن پرداخت‌نکردن به موقع اعتبار مورد نیاز آتش‌نشانی و در نهایت پذیرفتن خداحافظی با رویای ریاست‌جمهوری.

قالیباف در تمام ۱۲ سالی که تهران را مدیریت کرده هرگز به علت حوادثی که رخ داده عذرخواهی نکرده است. از بخت بد و اقبال تیره دکتر، حادثه هم در این سال‌ها کم نبوده. ورود سیلاب به مترو وخسارت ده‌ها میلیارد تومانی به خط ۳، حمله به کارواش، کشته‌شدن دستفروش به وسیله ماموران شهرداری، حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری و حالا هم حادثه پلاسکو. قالیباف در هیچ‌کدام از این موارد نه تنها مسئولیت حادثه را نپذیرفته بلکه تلاش کرده از آنها وجهه‌ای برای لیاقت و کیاست خود در «جمع و جور کردن» بحران ایجاد کند.

روزی که بند کارگاه ساخت ایستگاه مترو شکست و سیل وارد خط ۳ مترو شد، قالیباف در قامت یک متخصص سد بحران را مدیریت کرد، وقتی هواپیما میان شهر سقوط کرد هم او یک متخصص امداد و نجات بود و در پلاسکو هم در روزهای اول به فرمانده آواربرداری تبدیل شده بود. همین امروز در شورای شهر گفته «من شخصاً به سرعت در آتش از آوار بالا رفتم تا پشت را نگاه کنم که اگر امکان دارد کسی را بفرستیم اما وقتی میزان‌ آتش را دیدم به این نتیجه نرسیدم چرا که آن محل ۲۰۰ تا ۳۰۰ درجه حرارت داشت.» همین حضور او در قامت همیشگی «فرمانده» در صحنه است که باعث شده هزاران عکس و فیلم از او با چهره‌ای برافروخته، لباس خاکی و دست‌های سیاه‌شده و فریادهای پرابهت و مستحکم از او ثبت شود. عکس‌ها و فیلم‌هایی که بعدتر فیلم گزارش حادثه به مجلس و شورای شهر می‌شوند و حتی بعدتر پوستر تبلیغات انتخاباتی.

شهردار تهران تکنیک دیگری هم دارد: «من تنها نیستم.» او همیشه به منتقدانش در جناح‌های سیاسی دیگر یادآوری می‌کند «ما همه در این آشوب سهم داریم.» او در گزارشش درباره پلاسکو هم این موضوع را یادآوری کرده.

شهردار تهران برای مدیریت بحران انتقادها پس از بحران هم راهکار ساده‌ای دارد: آمار، آمار، آمار.  او این روش را بعد از هر حادثه‌ای به کار برده است. فقط کافی است به مدیریت او کوچکترین انتقادی وارد شود. سیل آمار کارهای انجام شده در هر حوزه‌ای از هر طرف روان می‌شود و شنونده را در یک محذوریت اخلاقی قرار می‌دهد: «چطور با این همه فعالیت می‌توان مدیریت او را ضعیف دانست؟» این همان روشی است که قالیباف همین امروز در گزارش به شورای شهر هم از آن استفاده کرد، همانطور که چند روز پیش در مجلس از آن استفاده کرده بود. او امروز ناگهان در میان گزارشش درباره پلاسکو گفته چند صد کیلومتر کانال برای آب‌های سطحی ایجاد شده و در گذشته در هر بارندگی بیش از ۷۰۰ نقطه شهر دچار آب گرفتگی می‌شد که در حال حاضر این رقم به پایین‌تر از ۱۵۰ نقطه رسیده است. او در گزارش به مجلس هم فهرستی از حوادثی مرگبار در کشور ردیف کرد تا نشان دهد حادثه فقط مختص تهران نیست.

شهردار تهران تکنیک دیگری هم دارد: «من تنها نیستم.» او همیشه به منتقدانش در جناح‌های سیاسی دیگر یادآوری می‌کند «ما همه در این آشوب سهم داریم.» او در گزارشش درباره پلاسکو هم این موضوع را یادآوری کرده. در فهرست قالیباف وزارت کار، ساختار ناکارآمد مدیریت بحران، قوانین ناکارآمد، نظام مهندسی، مالک و در نهایت مردمی که برای تماشای آتش‌سوزی تجمع کرده بودند هم به اندازه شهرداری مقصرند. به گفته او سال ۶۹ قانونگذار نکاتی را در مورد بازرسی و تعقیب متخلفان به وزارت کار ارجاع داده، همچنین در ماده ۱۰۵ به تشخیص بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای اگر احتمال وقوع خطر در کارگاه باشد مراتب باید کتبی به کارفرما و دستگاه ذیصلاح گزارش شود، قوه‌قضاییه برای پلمب ساختمان‌ها همکاری نمی‌کند و نظام مهندسی هم کارش را درست انجام نمی‌دهد.

قالیباف همین چندماه پیش و در  اعتراض به انتقاد رئیس دولت درباره تراکم‌فروشی گفته بود «خوب نیست ما به عنوان مسئول در نقش اپوزیسیون حرف بزنیم و ما باید در نقش پاسخگویی حرف بزنیم و بگوییم چه کردیم.» اما شهردار تهران در یک دهه گذشته خود از منتقدان وضع موجود بوده و حالا هم برای رهایی از بار سنگین پلاسکو، انتقاد از وضع موجود یکی از راه‌های رهایی است. او به اعضای شورای شهر گفته در جایگاه مدیر بحران شهر تهران باید بگوید که «مدیریت بحران دچار بحران است» و اگر باید عذرخواهی شود به خاطر این ناکارآمدی‌ها است و نه به خاطر حادثه پلاسکو.

او بقیه انتقادها را هم با استدلال‌هایی که در دورترین فاصله با ضعف مدیریت در شهرداری ایستاده‌اند پاسخ داده است. در پاسخ به پرداخت‌نشدن بودجه تامین تجهیزات آتش‌نشانی گفته در سال ۸۴ ، شهر تهران تنها ۷۲ ایستگاه آتش‌نشانی داشت اما امروز ۱۲۳ ایستگاه آتش‌نشانی در شهر تهران داریم و منابع عمرانی نقدی آتش‌نشانی در سال ۸۴ نزدیک ۱۷ میلیارد تومان بوده که این رقم در سال ۹۴ به ۱۴۰ میلیارد تومان رسیده است. در پاسخ به نبود هلیکوپتر آتش‌نشانی گفته «در حادثه پلاسکو اصلا نیازی به هلیکوپتر نبوده» و با اینکه در مجموع هلیکوپتر آتش‌نشان لازم است اما «نباید در شهرداری این کار را انجام دهیم» چون استفاده از این هلیکوپتر در چنین شرایطی خلبان ویژه می‌خواهد و خلبان باید حداقل شش هزار ساعت تجربه پرواز داشته باشد و رسیدگی به این شرایط یک سازمان می‌خواهد که «بهترین سازمان برای این کار هلال احمر است.» در پاسخ به انتقاد از غیرمتخصص‌بودن مدیرعامل آتش‌نشانی هم گفته او دارای مدرک کارشناسی مهندسی صنایع و کارشناسی ارشد مدیریت استراتژیک است و بیش از ۷۵ ماه سابقه فرماندهی در جبهه و شرایط بحران در حوزه عملیاتی و مهندسی دارد و شبیه‌ترین سازمان به سازمان‌های نظامی آتش‌نشانی است. همچنین مدیرعامل آتش‌نشانی به گفته قالیباف از ورزشکاران رزمی شناخته شده است.

قالیباف بارها نشان داده که خود را مدیری فراتر از پاسخگویی به شورای شهر تهران می‌داند و با حمایت حامیانش در شورا می‌تواند بدون دردسر به مدیریت خود ادامه دهد.

در این میان نظر اعضای منتقد شورای شهر تهران هم چندان اهمیتی ندارد. قالیباف بارها نشان داده که خود را مدیری فراتر از پاسخگویی به شورای شهر تهران می‌داند و با حمایت حامیانش در شورا می‌تواند بدون دردسر به مدیریت خود ادامه دهد. در جلسه امروز شورای شهر محمدمهدی تندگویان خطاب به قالیباف گفته می‌توان کوله باری از قوانین پیدا کرد که اعلام کنیم مسئولیتی در رابطه با حوادث نداریم. به اعتقاد او اینکه روی لباس آتش‌نشان‌ها جی‌پی‌اس نصب نشده و اینکه برخی از آتش‌نشانان با خود بیسیم به همراه نداشته‌اند، نشان می‌دهد که تجهیزات آنان استاندارد نیست. او از قالیباف خواسته موضع خود را روشن‌کند که «آیا استعفا می‌دهد یا عذرخواهی می‌کند؟»

رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر و از منتقدان قالیباف به او یادآوری کرده که در افزایش بودجه آتش‌نشانی، «املاک خریداری شده برای این سازمان هم لحاظ شده است» این در حالی است که نباید چنین باشد و در حالیکه شورای شهر برای تجهیز آتش‌نشانی بعد از حادثه خیابان جمهوری در سه سال پیش بودجه اختصاص داده بود «در حادثه پلاسکو شهرداری تهران تجهیزاتی را از سایر نهادها گرفت.» او همچنین از قالیباف پرسیده چرا لایحه آتش‌نشانی هوایی بعد از یک سال و نیم هنوز به شورا نیامده است؟ و در نهایت از شهردار تهران خواسته از مردم عذرخواهی کند.

حتی برخی اعضای شورای شهر تهران می‌گویند باید شهردار تهران را به علت این حادثه استیضاح کرد، هرچند این را هم اضافه می‌کنند که اکثریت شورا حامی اوست و این کار احتمالا با شکست مواجه می‌شود. این اعضا که رحمت‌الله حافظی و غلامرضا انصاری جزو آنها هستند می‌گویند این کار آغاز شده و تذکر به قالیباف درباره علت پرداخت‌نشدن بودجه تجهیزات آتش‌نشانی شروع این کار است.

شهردار تهران: قضاوت و داوری در این‌باره در صلاحیت هیچ‌کس نیست و براساس قانون تنها دستگاه قضایی می‌تواند قضاوت کند

اما قالیباف مردی نیست که با این تذکرها و انتقادها پاپس بگذارد. او در همین شورای شهر و در مقابل چشمان همین اعضایی که موظف به نظارت بر کار او هستند تکلیف را روشن کرد و گفت: «قضاوت و داوری در این‌باره در صلاحیت هیچ‌کس نیست و براساس قانون تنها دستگاه قضایی می‌تواند قضاوت کند و ما به دنبال نتیجه‌گیری، اصلاح روندها، پیشگیری از حوادث و کسب تجربه‌ایم.»

تجربه‌ای که قالیباف از آن می‌گوید به قیمت جان ۱۶ آتش‌نشان و تعداد نامشخصی شهروند عادی در حادثه پلاسکو تمام شد، تجربه‌ای که سه سال پیش در همین خیابان جمهوری و با آتش‌گرفتن یک ساختمان دیگر هم باید کسب می‌شد. اما شهردار تهران به راحتی در موضع ضعف قرار نمی‌گیرد. او بعد از ۱۲ سال مدیریت شهر هنوز از کسب تجربه می‌گوید. بر کسانی که تجربه کسب می‌کنند حرجی نیست و عذرخواهی و استعفا هم بر آنان واجب نیست، به ویژه اینکه  تجربه‌ای که آنها می‌اندوزند نگاه به آینده دارد، آینده‌ای که در آن انتخابات برگزار می‌شود و روزی نه فقط تهران که ایران از حاصل تجربه‌های پربار محمدباقر قالیباف استفاده خواهد کرد.