نیره خادمی

 «هر بار با زبیده می‌نشینیم، او اشک می‌ریزد؛ من اشک می‌ریزم. در حق او هم مثل بسیاری از هنرمندان ما ظلم شده و به حقش نرسیده است، پیدا کردن کسی مانند او سخت است. فکر نمی‌کنم کسی بتواند جای او را پر کند.» زبیده آزادی اغلب آوازهایی را می‌خواند که زنان در مراسم یا در هنگام کار، اجرا ‌کرده‌اند و سینه به سینه به او رسیده است. از معدود زنانی است که در سیستان‌و‌بلوچستان از مجالس موسیقی سر در آورده و محدودیت‌های زنان از سوی پدر، برادر و همسر را نداشته است. زبیده ۵۵ ساله حالا ۵ دختر و یک پسر دارد. او حتی زمانی که فرزند آخر خود را باردار بوده، برای اجرا همراه موسی بلوچ به خارج از ایران رفته است. 

دختری بود به نام لیلی که بعد از عید با نامزد خود قرار عروسی داشت ولی بعد از عید خواستگار دیگری پیدا کرد که موقعیت مالی بهتری داشت. به او گفتند ما نامزدی خواستگار قبلی را پس می‌دهیم و تو باید با خواستگار جدید ازدواج کنی. ولی او می‌گوید: «خواستگار جدید را نمی‌خواهم.» پدر و مادر به او سخت می‌گیرند و او را کتک می‌زنند. یک درخت گلابی وحشی در حیاط خانه آنها قرار داشت که گل‌های سفید داده بود؛ درختی که یک روز لیلی خود را به شاخه آن بست و مرد. بعد مامان خورشید شعر «ها‌ لیلی» را به زبان گیلکی می‌خواند.