در ستایش عنکبوت
عنکبوتها مهمترین کنترلکننده جمعیت حشرات هستند. به گفته علیرضا زمانی، پژوهشگر عنکبوتها، خیلی از حشرات در صورت کنترل نشدن تعداد میتوانند به آفت زمینهای کشاورزی تبدیل شوند و همین یکی از علل اهمیت بالای عنکبوتها در کرهزمین است. تخمینزده میشود بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تن حشره و طعمه در سال توسط عنکبوتها شکار میشوند.
علاوه بر این، زهر عنکبوتها دارای ترکیبات پروتئینی خاصی است و در فعالیتهای پژوهشی از آنها استفاده میشود. تار عنکبوتها پدیده منحصر به فردی است که در وزن یکسان ۵ برابر مقاومتر از فولاد است. یک رشته تار عنکبوت را اگر به دور کره زمین بچرخانیم وزن آن به نیم کیلوگرم هم نمیرسد. در ارتفاع ۶۷۰۰ متری از سطح دریا و در ارتفاعات هیمالیا نوعی عنکبوت وجود دارد که عنکبوت را بلندزیستترین موجود زنده دنیا میسازد.
زمانی میگوید عنکبوتها عمدتا خطرناک نیستند بلکه ما از آنها میترسیم. در حال حاضر در دنیا در حدود ۵۰ هزار گونه عنکبوت شناسایی شده است اما از این تعداد فقط حدود ۴۰۰ گونه میتواند به صورت بالقوه برای انسان خطرآفرین باشند. عنکبوتها در مواجهه با انسان معمولا فرار میکنند مگر در شرایطی باشند که امکان فرار نداشته باشند. در این حالت ممکن است فرد را دچار گزش کنند که در بسیاری موارد آسیب جدی بهدنبال نخواهد داشت.
به گفته زمانی حتی خطرناکترین عنکبوت دنیا که در استرالیا وجود دارد و زهرش در ۱۵ دقیقه میتواند انسان را بکشد، از دهه ۷۰ میلادی هیچ مورد مرگی از آن گزارش نشده. وی معتقد است علت ترس ما این است که دست و پای عنکبوتها زاویههای تند دارد و آنها میتوانند در همه جهات حرکت کنند؛ این برای انسان غیرقابل پیشبینی و گاه ترسناک است. زمانی معتقد است ترس از عنکبوتها ناشی از ناآگاهی ماست.
به گفته این پژوهشگر تخریب جنگلهای ایران و همینطور مالچپاشی در مناطق کویری موجب از بین رفتن زیستگاه گونههای مهمی از این حشرات میشود. با تخریب زیستگاه و کوچک شدن محدوده زندگی عنکبوتها به مرور شاهد انقراض گونههای آنها خواهیم بود. تهدید دیگر استفاده از آفتکشهای شیمیایی در مزارع است که باعث نابودی عنکبوتها میشود، در صورتی که زهر برخی از عنکبوتها را میتوان به عنوان یک آفتکش طبیعی استفاده کرد.
زمانی همچنین به کمبود متخصصان حشرهشناس اشاره کرده و میگوید ما تعداد عنکبوتهای ایران را در حد تخمین هم نمیدانیم. وی مهمترین گام اولیه در محافظت از عنکبوت در ایران را شناسایی گونههای موجود، میزان و محل پراکنش آنها میداند. جالب آنکه زمانی خود ۱۰۰ گونه عنکبوت، از جمله ۲۰ گونه شناسایی نشده را در ایران شناسایی کرده است. او نام یکی از این گونهها را «رامبد جوان» گذاشته تا توجه مردم به این حشرات جلب و ترسشان کم شود.