دیگر مدرسه خشتوگلی نداریم؟
«از ۴۰۰ مدرسه خشتی و گلی باقیمانده در کشور ۲۰۰ مورد آن در سیستانوبلوچستان قرار دارد، حدود ۸۰ مدرسه در اصفهان، ۸۰ مدرسه در کرمان و تعدادی هم در استانهای دیگر است.» این آماری است که رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور اردیبهشت ماه سال ۹۸ اعلام کرده بود. مهرالله رخشانیمهر، حالا و در اظهارنظری جدید عنوان کرد که در هیچ یک از مناطق کشور مدارس خشتوگلی فعال نیستند و آخرین مدرسه خشتوگلی در سیستانوبلوچستان جمعآوری شده است.
روند حذف و جایگزینی مدارس خشتی و گلی از سال ۹۷ در کشور آغاز شد. نکته قابل توجه اما درباره عنوان این طرح است، یعنی «حذف و جایگزینی». درباره واژه نخست که تکلیف روشن است. تعدادی مدرسه که بن و پایهشان را خشت و گل تشکیل داده، توسط بولدوزری با خاک یکسان میشوند. واژه دوم اما نکته حایز اهمیت است؛ همانجا که حرف از «جایگزینی» به میان میآید. درست اینجاست که پای سازمان نوسازی مدارس به وسط کشیده میشود و این مسئولیت را بر عهده میگیرد تا با استفاده از بودجههای دولتی و همچنین حمایت خیرین مدرسهساز، این مدارس را نوسازی کند. اما آنچه در عمل رخ داده ، دستکم در استان سیستانوبلوچستان و به گفته فعالین اجتماعی منطقه، این است که «کانکسها» بار اعظم این جایگزینی را بر دوش کشیدهاند و شهرها و روستاهای اندکی بودهاند که پس از تخریب مدارس خشتی و گلی، با مدرسه نو، جدید و استاندارد روبرو شده باشند.
دی ماه سال ۹۸، خبری مبنی بر ریزش سقف یک مدرسه دخترانه در شهرستان میناب استان هرمزگان منتشر شد. این حادثه تلفاتی در پی نداشت و سرپرست اداره کل نوسازی آموزش و پرورش استان هم خبر داد که علت این اتفاق نه ریزش سقف، بلکه سقوط مهتابی کلاس درس بود. اما مسئله اینجاست که حوادث این چنینی در مدارس سابقه طولانی دارند. یک سال قبل غلامرضا سالاری میری، مدیر آموزش و پرورش همین شهرستان از وجود ۹۰ مدرسه خشتیوگلی خبر داده بود. حتی محمدمهدی زاهدی، رئیس سابق کمیسیون آموزش و پرورش مجلس شورای اسلامی هم در سال ۹۸ گفته بود که هنوز کلاس کانکسی، خشتی و گلی و کپری داریم و حتی در استان مرکزی هم چنین مدارسی وجود دارد.
به همین دلایل هم هست که نه تنها تعویض و جایگزینی این مدارس، بلکه اساسا از بین رفتن کلی چنین مدارسی در مناطق کمبرخوردار کشور در آیندهای نزدیک، چندان قابل تصور نیست. چیزی شبیه به جشن برچیده شدن مدارس کپری که دو بار در دولت محمود احمدینژاد برگزار شد، اما حقیقت از استمرار فعالیت این مدارس در بسیاری از نقاط کشور خبر میدهد.