تغییرِ دائمِ زن بودن
تفاوتِ در حال تغییر | کاترین مالابو
کتاب تفاوت در حال تغییر سال ۲۰۰۹ در فرانسه منتشر و در سال ۲۰۱۱ به انگلیسی ترجمه شد. این کتاب مشتمل است بر چهار جستار فلسفی. اساس این کتاب ایدۀ شکل‌دهی/شکل‌پذیری (Plasticity) است که بر اساس آن کاترین مالابو چیستی فمینیسم و چیستی زن را تحلیل می‌کند: آیا یک گروه واقعی به نام زنان داریم یا نه؟
کاترین مالابو که اکنون استاد فلسفۀ دانشگاه کینگستون لندن است، دکترای خود را در فرانسه و تحت نظارت ژاک دریدا گرفته است. او در این کتاب دیدگاه‌های دریدا را نیز بازخوانی می‌کند. در همین مسیر، به بحث «فیلسوف زن» و چالش‌های زن بودن در فلسفه نیز می‌پردازد.
کتاب تفاوت در حال تغییر به دو مفهوم فلسفی شکل‌پذیری/شکل‌دهی ( plasiticity) و ذات‌گرایی می‌پردازد و این دو مفهوم را دربارۀ گفتمان‌های فمینیستی و چیستی جنسیت به کار می‌برد. مالابو با ارجاع به مجادله‌های نظری بر سر چیستی زن در گفتمان‌های فمینیستی مبحث جدیدی را مطرح می‌کند. مهمترین دوگانۀ گفتمان‌های فمینیستی از آغاز تا قرن بیست و یکم بحث بر سر ذاتی-بیولوژیک بودن جنسیت یا برساختۀ اجتماع بودن آن بوده است. جملۀ معروف دوبوار که «کسی زن به دنیا نمی‌آید بلکه زن می‌شود» اشاره به این دوگانه دارد. مالابو هر دو گفتمان را به چالش می‌کشد و نظریۀ خود را مبنی بر «تعدی» پیش می‌کشد.
در واقع وسواس فمینیستی که زنانگی را برساختی اجتماعی بداند و ذات زنانه را حذف کند، به نظر مالابو وسواس دقیق و مفیدی نیست. آنچه باید از آن اجتناب شود تقلیل زن به زن بودنی مشخص و ثابت است. ایدۀ شکل‌دهی/شکل‌پذیری مالابو در اینجا به معنای ارتباط یک موجودیت با فضای اطراف و موجودیت‌های دیگر است که در روند تبدیل و مبادله شکل‌های تازه می‌سازد؛ هم از خود هم از دیگری.
یکی از انتقادهای مالابو به ایدۀ ضدذات‌گرایانۀ فمینیستی قرن بیستم این است که گسترش سیاسی این ایده عواقب سیاسی اجتماعی خوبی برای زنان نداشته است: وقتی واقعی بودن زن بودن را نپذیریم، امکان مقاومت و مطالبۀ اجتماعی برای گروه بزرگ زنان سخت و ناممکن می‌شود. دیگر اینکه شعارهای ضدذات‌گرایانۀ فمینیستی به شعارهایی روشنفکرانه تقلیل داده شدند و مبارزات زنان عادی را کمرنگ جلوه دادند.
در اینجا مالابو ایدۀ تعدی را پیش می‌کشد. به نظر او هر هویتی و هر «آگاهی به بودنی» زمانی شکل می‌گیرد که به آن تعدی شود. از این روز زن زمانی متوجه هویت زن می‌شود که به جنسیت او تعدی شده باشد. تا پیش از رخ دادن تعدی بر مبنای جنسیت، هویت جنسی نیز معنایی ندارد. در واقع خشونت علیه زن بودن، به طور پدیدارشناسانه‌ای زن بودن را می‌سازد. این خشونت یا تعدی از تبعیض‌های ظریف و کوچک روزانه تا اخراج و کتک و تجاوز را شامل می‌شود. موضوع بعدی پس از تعدی موضوع مقاومت و قدرت گرفتن است و این دو نیز بخشهای دیگر هویت جنسی زنانه‌اند.
خواندن بعضی فصل‌های کتاب حوصله و دقت زیادی می‌طلبد و البته شاید برای فیلسوفان و دانشجویان فلسفه آسان‌تر از دیگران باشد. به خصوص قسمتهای بازخوانی هگل و دریدا نیاز به پیش‌زمینه مطالعات فلسفی دارند. اما مالابو از این بازخوانی‌ها استفاده کرده تا مفهوم شکل‌دهی/شکل‌پذیری ( plasiticity) را تعریف و تشریح کند. از نظر مالابو زن بودن مثل هر بودن دیگری در روند تغییر و تبدیل معنی می‌گیرد. سیالیتِ هویت چیزی است که مالابو بر آن تأکید دارد. سیالیت یا پلاستیسیته زنانگی از نظر مالابو به معنای تغییر دائمِ زن بودن در ساحت‌های فردی، اجتماعی و تاریخی است.
Changing Difference | Catherine Malabou