دی، ماه مرگ

آمارهای سازمان بهشت‌زهرا(س) و شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی میان آلودگی هوا با تعداد مرگ‌ومیرها در این شهر وجود دارد. این آمار نشان می‌دهد در هرماهی که تعداد روزهای بیشتری کیفیت هوای شهر ناسالم گزارش شود، به شکل معناداری تعداد مرگ‌ومیرهایی که در تهران به وقوع می‌پیوندد نیز بیشتر می‌شود.

بر این اساس ماه‌دی هرسال که به‌دلیل وقوع پدیده وارونگی دما یا اینورژن همیشه بیشترین روزهای آلوده سال به ثبت می‌رسد، پرکارترین ماه کارکنان سازمان بهشت‌زهرا(س) نیز است. این رابطه به شکل معکوس نیز صادق است، یعنی هرچه هوای شهر در یک‌ماه سالم‌تر باشد، امکان کاهش مرگ‌ومیر شهروندان نیز بالاتر می‌رود.

«شرق» برای بررسی جزیی‌تر موضوع، آمار دقیق تعداد مرگ‌ومیرهای ثبت‌شده در بهشت‌زهرا(س) را از ابتدای فروردین سال۹۰ تا پایان دی۹۳ به تفکیک ماه و همچنین آمار کیفیت هوای شهر تهران برای همین بازه زمانی را از این دوسازمان وابسته به شهرداری تهران دریافت و تحلیل کرده است. یافته‌های بررسی‌شده در این ۴۶ماه به وضوح حکایت از اثرات مستقیم آلودگی هوا بر میزان مرگ شهروندان در پایتخت دارد.

پیش از این بارها به‌صورت غیررسمی برخی از مسوولان از ارتباط میان دوموضوع آلودگی هوا و مرگ‌ومیر شهروندان سخن گفته‌اند با این حال هیچ‌گاه این موضوع به شکل قطعی و رسمی از سوی مراجع رسمی مانند وزارت بهداشت و دیگر نهادهای مسوول پذیرفته یا اعلام نشد.
از مجموع ۱۸۰روز پاییز و زمستان سال قبل در ۱۰۴روز هوای پایتخت ناسالم یا بسیار ناسالم ثبت شد، در همین مدت از سوی برخی از منابع آماری منتشر شد که حکایت از مرگ شهروندان به خاطر آلودگی هوا داشت. با این حال، وزارت بهداشت بلافاصله به موضوع ورود کرد و با تکذیب آن اعلام شد کسی به خاطر آلودگی هوا نمی‌میرد و آلودگی هوا تنها مسبب مرگ در برخی بیماران می‌شود.

در جدیدترین آماردهی در این زمینه، آبان‌ماه گذشته رحمت‌الله حافظی، رییس کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران با حضور در یک برنامه تلویزیونی با موضوع «آلودگی هوا» چنین آماری را اعلام کرد: «براساس آمارهای وزارت بهداشت سالانه بالغ بر دوهزارو۷۰۰مرگ در تهران بر اثر آلودگی هوا رخ می‌دهد.» حافظی همچنین در آخرین روز دی‌ماه امسال در یکصد‌وبیست‌وپنجمین جلسه علنی شورای شهر نیز اعلام کرد سالانه بیش از چهارهزارو۷۰۰نفر به علت آلودگی هوا در پایتخت فوت می‌کنند.

چندی پیش آژانس محیط‌زیست اروپا نیز با انتشار گزارشی آلودگی هوا را عامل اصلی محیط‌زیستی در افزایش خطر مرگ‌ زودرس شهروندان اعلام کرد. در این گزارش که توسط کارشناسان این آژانس تهیه و منتشر شده، آمده بود آلودگی هوا در سال به مرگ ۴۰۰هزارنفر در جهان منجر می‌شود و ضرورت دارد بیش از این، موردتوجه دولت‌ها قرار گیرد. این متخصصان با بیان اینکه آلودگی هوا سلامت قلب را هدف قرار می‌دهد، اعلام کردند: «بسیاری از انواع بیماری‌های قلبی- عروقی به کیفیت پایین و نامناسب هوا مرتبط است. همچنین آلودگی هوا نه‌تنها شدت بیماری قلبی در بیماران را تشدید می‌کند، بلکه نقش مهمی در ابتلای افراد سالم به بیماری‌های قلبی دارد. علاوه‌بر این شواهد محکمی در مورد تاثیرات مضر ذرات معلق بر سلامت وجود دارند.»

هوای آلوده از انواع گازها و ذرات مختلف و متعددی تشکیل شده که از جمله اصلی‌ترین آلاینده‌ها به لحاظ تاثیرگذاری بر سلامت می‌توان به اوزون (O۳)، دی اکسید نیتروژن (NO۲)، ترکیب‌های ارگانیک ناپایدار مانند بنزن، یا مونوکسیدکربن (CO) و دی‌اکسیدگوگرد (SO۲) اشاره کرد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز بیماری قلبی را در گروه عوامل اصلی مرگ‌ومیرهای زودرس قرار داده است. در همین حال نگاهی به آمار ثبت‌شده در سامانه آماری سازمان بهشت‌زهرا(س) نشان می‌دهد در همه ۴۶ماهی که برای تهیه این گزارش بررسی شده «ایست قبلی» اصلی‌ترین و پرتعدادترین عامل مرگ‌ومیر اهالی شهر تهران ثبت شده است.

نکته جالب‌توجه دیگر در این بررسی‌ها آنکه در این مدت- ابتدای فروردین۹۰ تا پایان دی۹۳ – بیشترین میزان مرگ‌ومیری که در سامانه آماری سازمان بهشت‌زهرا(س)ی تهران به ثبت رسید، در دی‌ماه سال۱۳۹۲ بود که در این ماه تعداد فوتی‌های تهران با ثبت پنج‌هزارو۵۱نفر رکورد همه سال‌های قبل را شکست و برای اولین‌بار در تاریخ پایتخت به بالاتر از پنج‌هزارنفر رسید. تا پیش از این تاریخ در هیچ‌ماهی در این شهر تعداد فوتی‌ها به این میزان نرسیده بود. در همین حال، آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم نشان می‌دهد در دی‌ماه سال۹۲ کیفیت هوای تهران وضعیت بسیار بدی را پشت‌سر گذاشت. در این روز برای کیفیت هوا تنها یک‌روز سالم ثبت شد اما ۲۳روز این ماه هوا برای گروه‌های حساس و شش‌روز برای همه افراد جامعه ناسالم بود.

در همین حال، دی‌ماه امسال که کیفیت هوای شهر به‌دلیل تغییر کیفیت سوخت مصرفی وضعیت به‌مراتب بهتری داشت (۱۴روز سالم، ۱۵روز ناسالم برای گروه‌های حساس و تنها یک‌روز ناسالم برای همه افراد) تعداد مرگ‌ومیر ثبت‌شده در بهشت‌زهرا با کاهشی چشمگیر به نسبت سال گذشته ۴۳۳نفر کمتر بوده است. از آن‌سو کمترین میزان مرگ‌ومیر ماهانه ثبت‌شده در سازمان بهشت‌زهرا(س) تهران در ۴۶ماه بررسی‌شده، در مردادماه سال۱۳۹۱ با سه‌هزارو۹۰۱نفر فوتی رقم خورد، در همین‌ماه آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران حکایت از آن دارد که ۲۲روز سالم و ۹روز ناسالم در پایتخت ثبت شده است.

بر همین اساس می‌توان اینگونه گفت که در هر ماهی که مسوولان مختلف، اعم از مسوولان شهرداری، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت صنایع، سازمان محیط‌زیست، وزارت بهداشت و… با اقدامات خود در زمینه بهبود کیفیت هوا یا کمترآلوده‌کردن هوای شهر تلاش بیشتر و جدی‌تری انجام دهند به همان میزان به شکل مستقیمی جان تعداد بیشتری از شهروندان را برای نیفتادن به کام مرگ نجات داده‌اند. به همین شکل مردم و شهروندان نیز به هر مقدار در این راستا تلاش کنند- با استفاده کمتر از وسایل‌نقلیه آلاینده مانند موتورسیکلت‌ها، خودروهای فرسوده یا بیرون‌نیاوردن خودروهای شخصی – در حقیقت به افزایش عمر تعداد بیشتری از همشهریانشان کمک کرده‌اند. این همشهریان ممکن است ما یا یکی از نزدیکانمان باشیم.