۱۹۷ کابوس زیر بمباران

تاریخ جنگ داخلی لبنان صحنی خون‌بار از درگیری پیچیده‌ی نیروهای مختلف است که هریک ریشه در تاریخی دور و دگر دارند. این جنگ از سال ۱۹۷۵ شروع شد و ۱۵ سال ادامه داشت. در این جنگ ۱۵ ساله دستکم ۱۲۰ هزار انسان کشته و بیش از ۷۰هزار نفر مفقودالاثر شدند. این‌ها تنها تلفات انسانی هستند. غاده‌السمان نشان می‌دهد که چگونه حیوانات نیز در جنگ رنج می‌کشند و کشته می‌شوند.
ویکیپدیای انگلیسی تاریخ شروع جنگ را اینگونه روایت می‌کند: هزاران فلسطینی پس از جنگ‌های سال‌های ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ و اشغال فلسطین در لبنان پناهنده شدند. لبنان تا آن زمان تحت نفوذ حاکمیت مارونی-مسیحی بود. بر اثر حمایت به جا مانده از دوران استعمار فرانسه، این کشور به نفع جمعیت مسیحی اداره می‌شد. بعد از ورود نیروهای فلسطینی و به خصوص قدرت گرفتن سازمان آزادی‌بخش فلسطین در این کشور، این موازنه در قدرت تغییر کرد. گروه‌های چپ‌گرا، ملی‌گرایان و مسلمانان که پیش از جنگ نیز نسبت به قدرت نامتوازن نیروی مسیحی-غرب‌گرای لبنان معترض بودند با فلسطینان ائتلاف کردند. بدین ترتیب درگیری و جنگ مسلحانه میان حاکمیت مسیحی و ائتلاف فلسطینی-لبنانی آغاز شد. در اوایل جنگ در اکتبر ۱۹۷۵، نزاعی بر سر تصرف یک هتل در مرکز شهر بیروت بالا گرفت. این شیوه جنگ با تیراندازی از روی بام و اتاق هتل‌ها انجام میشد به دیگر محله‌ها و هتل‌های شهر سرایت کرد و به «نبرد هتل‌ها» معروف شد. «نبرد هتل‌ها» دوسال ادامه داشت.
رمان «کابوس‌های بیروت» در خانه‌ای روبه‌روی هتل «هالیدی این» بیروت می‌گذرد؛ جایی که در مرکز حملات جنگ داخلی است راوی داستان در این خانه گیر افتاده و تنهاست. از آنجا که محله‌ زیر نگاه تک‌تیراندازان است خانه تبدیل به زندانی انفرادی شده که حتی امن هم نیست. هر لحظه تیری از پنجره‌ می‌اید یا موشکی یک گوشه دیوار را خراب می‌کند. راوی، که بی‌آنکه شاید توجه کنیم، تا آخر رمان اسمش را نمی‌دانیم، نویسنده‌ و مبارزی سیاسی ا‌ست. او در این خانه با کابوس‌هایش تنها مانده است. در آن‌جا هیچ نشانی از زندگی نیست، جز صدای ناله حیوانات مغازه همسایه که تخیلش را به کار می‌اندازند و دو مرد همسایه طبقه پایین که جز حفظ اموالشان به چیزی فکر نمی‌کنند. خیال و کابوس و رویا در خلوت بالا می‌گیرد و حضوری همسان با واقعیت پیدا می‌کند. این رمان از ۱۹۷ کابوس تشکیل شده؛ کابوس‌هایی که گاه خودِ زندگی در بیداری‌‌اند و گاه خیالی که مثل روحی خواب‌زده‌ از چهاردیواری ساختمان بیرون رفته و در سرتاسر لبنان چرخ می‌زند. فرقی بین خواب و بیداری نیست، آنچه می‌گذرد به هرحال جنگ، مرگ و ویرانی است.

اما «کابوس‌های بیروت» یک رمان کلاسیک ژانر تاریخی یا جنگی نیست. «کابوس‌ها» پیش از هرچیز رمانی‌ست در ستایش زندگی. غاده السمان توانسته تجربه درونی، وصف‌نشدنی و متناقض انسانی در دل جنگ را به کاغذ بیاورد؛ متناقض از آنجاکه با شدت‌گرفتن ترس و رنج، او، که شاید می‌تواند هر انسانی‌ باشد، نسبت به عشقش به زندگی و آزادی‌ آگاه‌تر می‌شود. راوی، بیزار از این جنگ، به مضحک بودن و بیهودگی تجربه‌‌‌ی خود زیر موشک‌ها می‌خندد. با این‌حال این بیزاری او را از مبارزه و از سیاست بیزار نکرده است، چیزی که شاید تفاوت دیگر این رمان با بسیاری از نمونه‌های ژانر جنگ باشد. او در عین نفرت از جنگ، مبارز می‌ماند، با این تفاوت که قادر نیست و نمی‌خواهد در میانه‌ مبارزه نیز عشق به زندگی، زمین، و انسان را نادیده بگیرد و با چیزی معاوضه کند.

کابوس‌های بیروت | غاده السمان | ترجمه احسان موسوی خلخالی | نشر نی | چاپ اول ۱۳۹۷ | ۴۶۳ صفحه | ۴۶هزار تومان