هوش مصنوعی و فوتبال

شاید کارتون فوتبالیست‌ها را به خاطر داشته باشید. در قسمتی از این سریال انیمیشن، بازیکنان تیم امید در برابر تیمی می‌ایستند که توسط کامپیوتر هدایت می‌شود. حالا این داستان خیالی دارد هر چه بیشتر به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود.

بازیکنان تیم کامپیوتر گوشی‌هایی در گوش داشتند و منتظر دستورات مربی می‌ماندند که با استفاده از کامپیوتر(احتمالا منظور سازندگان انیمیشن همان چیزی است که امروز به آن هوش‌مصنوعی می‌گوییم) بازی را تحلیل می‌کرد و به هر بازیکن اعلام می‌داشت که دقیقا چه کاری باید انجام دهد. تیم کامپیوتر در ابتدا به قدرت و نظمی اعجاب‌آور میدان را در دست می‌گیرد، اما انگار چیزی غیرقابل پیش‌بینی در فوتبال وجود دارد. عامل انسانی و همین عامل به سردرگمی الگوریتم‌ها منجر می‌شود تا دیگر نتواند دستوری صادر کند. بازیکنان تیم کامپیوتر دست از بازی می‌کشند و بازی به نفع تیم امید(آزادی عمل انسانی؟) بازمی‌گردد. دست‌کم این چیزی بود که سازندگان سریال فوتبالیست‌ها به ما کودکان علاقه‌مند روایت کردند.

امروز بیش از هر زمانی از هوش‌مصنوعی و یادگیری‌ماشینی برای تحلیل رقابت‌های ورزشی استفاده می‌شود. مربیان رده بالا بدون اتکا بر داده‌های جمع‌آوری شده در حین بازی نمی‌توانند توانایی بازیکنان را با یکدیگر قیاس کنند. تاکتیک‌های بازی با توجه به شیوه‌ی بازی تیم‌های رقیب طراحی می‌شود و بیشتر و بیشتر دانستن از تیم‌ها، بازیکنان، مربیان، چمن وزرشگاه، وضعیت آب‌وهوا و خلاصه هر داده‌ی دیگری می‌تواند برای موفقیت در میدان، مفید باشد.

بازیکنان در خدمت تاکتیک هوشمند

 فوتبال ورزشی گروهی است. برای پیروزی بر رقیب، اعضای تیم باید باهم هماهنگ باشند، تاکتیک‌هایی را از پیش تمرین کرده باشند، سبک بازی هم را بشناسند. یک شرکت آلمانی ادعا می‌کند با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق می‌تواند به بررسی شیوه‌ی بازی فوتبالیست‌ها بپردازد و تیمی ایده‌آل از بازیکنانی که برای سناریوهای مد نظر مربی، آماده هستند، برگزیند. یک استارتاپ هلندی اخیرا اعلام کرده، دسته‌بندی‌ای از ۲۰۰هزار بازیکن فوتبال در جهان ایجاد کرده است. آنها با استفاده از یادگیری عمیق، تصاویر بازی‌های فوتبال را پس از تبدیل به مدلی سه‌بعدی از زمین و بازیکنان، تحلیل رده‌اند و برای مجموعه‌ای از مشخصه‌های مختلف را برای هر بازیکن مورد بررسی قرار داده‌اند. آن‌ها می‌گویند دیگر انتخاب بازیکن برای تیم‌ها بدون در نظر گرفتن چنین داده‌هایی بی‌معنی خواهد بود.

طراحی دستیاران کمکی برای مربیان ورزشی این روزها، یکی از موضوعات مورد توجه است. دستیاری که با بررسی داده‌های زنده از بازی، بتواند پیشنهادهایی برای طراحی تاکتیک به مربیان پیشنهاد دهد و در کنار آن به بررسی عمل‌کرد بازیکنان به سود آن تاکتیک خاص هم بپردازد. توانایی‌ها و مهارت بازیکن‌ها دیگر به تنهایی تعیین کننده نیست، موضوع نمره‌ای است که الگوریتم هوشمند به هر بازیکن می‌دهد. اینکه چقدر برای تاکتیک مورد نظر مربی مفید بوده‌اند.

از بررسی وضعیت بازی، شرط‌بندی روی نتایج، برنامه‌ریزی برای پرورش ورزشکاران جدید تا بررسی وضعیت سلامت بازیکنان در طول بازی‌ها، چگونگی عمل‌کرد بازیکنان، مربیان و هر عامل تعیین‌کننده‌ی دیگری در نتیجه‌ی بازی، این جاهایی‌ست که هوش مصنوعی می‌تواند به کمک بهبود عمل‌کرد ورزشی ما بیاید. اما این همه‌ی ماجرا نیست. اگر روزی تیم فوتبال روبات‌ها، تیم انسان‌ها را شکست دهد چه!؟

گرچه الگوریتم‌های هوشمند روز به روز با گرفتن اطلاعات بیشتر می‌توانند، توصیه‌هایی بهتر به مربیان داشته باشند یا نتایج بازی‌ها را حدس بزنند، اما هنوز به آن درجه از پیچیدگی نرسیده‌اند که حتی در سطح یک هوادار مبتدی، فوتبال را درک کنند. اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است و چرا. تردیدی قدیمی همواره بر عمل‌کرد سیستم‌های هوشمند سایه افکنده است. آیا یک سیستم هوشمند واقعاً «می‌داند» در جهان چه می‌گذرد یا تنها در حال یافتن مجموعه‌ای از روابط و الگوهاست که امتیاز بیشتری برایش به ارمغان بیاورد؟

فوتبال ورزشی گروهی است و مسائل گوناگونی پیرامون زمین سبز در جریان است. آیا ابزارهای هوشمند می‌توانند روزی در زمین سبز جای انسان را بگیرند؟ اگر روبوت‌های هوشمند روزی تیمی از انسان‌ها را در بازی فوتبال شکست دهند، آیا می‌توان لیگ‌های بزرگ فوتبال را با لیگ‌های روبوکاپ جایگزین کرد؟ احتمالاً نه – یا دست کم به این زودی‌ها- رقابت‌های ورزشی تنها به عملکرد بازیکنان درون میدان ارتباط ندارند. پیرامون هر رویداد و هر تیم و بازیکن را هاله‌ای از احساسات و افکار انسان در بر گرفته است. از کُری‌خوانی‌های هواداران تا احساس غرور و خشم و شادی و غم و … یک رقابت ورزشی چیزی بیش از وارد کردن و کوبیدن توپ به درون یک چهارچوب است. شاید روزی روبت‌های هوشمند با کمک یک مربی هوشمند بتوانند ما انسان‌ها را در زمین سبز – یا هر زمین دیگری- شکست دهند، اما نگران نباشید، جام‌جهانی فوتبال به این زودی‌ها از میان نخواهد رفت!