یک دزدی اخلاقی

هرگز قدرت عمل تعیین کننده‌ی یک شخص را دست کم نگیرید. کسی چون کارول کدوالدر (Carole Cadwalladr) که به اطلاعات گسترده فیسبوک دسترسی پیدا کرد، کسی چون ادوارد اسنودن (Edward Snowden) که ترتیب مجموعه اطلاعات پیچیده‌ی امنیتی دولت را داد و یا دانشمند جوان قزاقستانی الکساندرا الباکیان (Alexandra Elbakyan) که امنیت صنعت چند میلیارد دلاری اطلاعات علمی را در پشت درگاه‌های پرداخت هزینه با خطر مواجه ساخت. سای‌هاب، سیستم وب پیش رونده‌ی غیرقانونی اوست که بیش از هر دولتی در مقابل یکی از بزرگترین غارتگری‌های عصر مدرن، یعنی تصرف عمومی و گسترده‌ی اطلاعات علمی که باید متعلق به همه‌ی ما باشد، ایستاده است. همه‌ی انسان‌ها باید از یادگیری رایگان برخوردار باشند و اطلاعات علمی باید در سطحی وسیع و گسترده در دسترس قرار بگیرند. به طور کلی هیچ کس با چنین مقاصدی مخالف نیست. در حالی که دولت‌ها و مراکز علمی به نشریات آکادمیک بزرگ اجازه‌ی نقض این حقوق را داده‌اند. نشریات آکادمیک ممکن است به عنوان امری دیرینه و مبهم به نظر برسند، اما از یکی از بی‌رحم‌ترین و پرسود‌ترین مدل تجاری در هر صنعتی برخوردارند .

این مدل توسط رابرت مکسول (Robert Maxwell) یک حقه‌باز بدنام عرضه شد. او معتقد بود، به دلیل نیازمندی دانشمندان به اطلاع در خصوص همه‌ی پیشرفت‌های مهم در زمینه‌ی کاری خود ، نشریه‌های مقالات علمی می‌توانند یک انحصار در فروش و نرخ‌هایی با هزینه‌ی سنگین برای نشر اطلاعات علمی راه اندازی کنند. او این کشف خود را  «یک سیستم درآمدزایی دائمی» نام‌گذاری کرد. او هم چنین معتقد بود که می‌تواند کار و منابع مردم دیگر را به راحتی به تصرف خود درآورد. دولت، پژوهش‌های منتشر شده توسط کمپانی پرگامون (Pergamon) که به مکسول تعلق داشت را مورد حمایت مالی قرار می‌داد، در حالی که محققان، مقالات، گزارش‌ها و ویرایش برای مجلات را به صورت رایگان انجام می‌دادند. مدل تجاری و کسب سود مکسول بر بلعیدن منابع عمومی مردم تکیه کرد. یا در مفهوم خاص کلمه، دزدی در روز روشن.

در حالی که مجله‌هایی با دسترسی آزاد به اطلاعات به سرعت در حال گسترش هستند، محققان هم‌چنان باید از مقالات فروشی در مجله‌های تجاری استفاده کنند، چرا که کار آن‌ها توسط کسانی که آن‌ها را مورد حمایت مالی قرار می‌دهند و بر اساس تاثیر محققان بر مجله‌هایی که منتشر می‌شوند به آن‌ها پاداش و ترفیع می‌دهند، مورد رصد قرار می‌گیرد.

وقتی سرمایه‌گذاری‌های دیگر او با مشکل مواجه شدند، او کمپانی خود را به یک غول انتشاراتی هلندی که السیور نام دار، فروخت .

السیور هم چون رقبای اصلی دیگرش تا به امروز این مدل را حفظ کرده است و سودهای حیرت‌انگیزی را به جیب می‌زند. نیمی از تحقیقات جهان به وسیله‌ی پنج کمپانی منتشر می‌شوند: رید السیور، اشپرینگر (‌springer‌)، تیلور و فرانسیس (Taylor & Francis)‌، وایلی بلکول (Wiley Blackwell‌) و انجمن شیمی آمریکا (American Chemical Society‌) . کتابخانه‌ها باید بخشی از دارایی‌های خود را به مجلات نشریاتی که با آن‌ها در ارتباط هستند، بپردازند. در حالی که کسانی که خارج از سیستم دانشگاهی قرار دارند، برای خواندن تنها یک مقاله، ۲۰ دلار ، ۳۰ دلار و گاهی ۵۰ دلار می پردازند .

در حالی که مجله‌هایی با دسترسی آزاد به اطلاعات به سرعت در حال گسترش هستند، محققان هم‌چنان باید از مقالات فروشی در مجله‌های تجاری استفاده کنند، چرا که کار آن‌ها توسط کسانی که آن‌ها را مورد حمایت مالی قرار می‌دهند و بر اساس تاثیر محققان بر مجله‌هایی که منتشر می‌شوند به آن‌ها پاداش و ترفیع می‌دهند، مورد رصد قرار می‌گیرد. بسیاری می‌دانند که هیچ گزینه‌ای برای انتخاب ندارند، اما تحقیقات خود را تسلیم این شرکت ها می‌کنند. وزرای علوم می‌آیند و می‌روند و دریغ از گفتن یک کلمه در خصوص این چپاول .

امسال پس از آن که سرطان {‌پروستات‌} من تشخیص داده شد، به انتخاب درمان‌ها فکر کردم. می‌خواستم با خواندن مقالات علمی تصمیمی آگاهانه بگیرم. اگر من از اطلاعات دزدیده شده توسط سای-هاب استفاده نمی‌کردم، متحمل هزینه‌های مالی سنگینی می‌شدم. چرا که مانند بسیاری از مردم چنین توان مالی را ندارم و پیش از آن که اراده‌ی آگاهانه‌ای برای خود ساخته و پرداخته باشم از دست می‌رفتم. من هرگز الباکیان را ندیده‌ام و فقط می‌توانم به سرنوشت دیگری فکر کنم که اگر مقاله را نخوانده بودم، بیماری‌ام اراده‌ام را می‌بلعید. امکان دارد که او زندگی من را نجات داده باشد.  مانند بسیاری از مردم کشورها که حمایت‌های تحصیلی در آن‌ها ضعیف است، الباکیان متوجه شد که بدون سرقت مقالات نمی‌تواند پژوهش خود در حوزه علوم اعصاب را به پایان ببرد. او خشمگین از قفل‌های مجلات بر اطلاعات علمی، از مهارت هک‌کردن خود استفاده کرد تا مقالات را در گستره‌ی وسیعی به اشتراک بگذارد . سای-هاب ۷۰ میلیون مقاله را که در پشت درگاه‌های پرداخت هزینه قفل شده‌اند، به طور رایگان در دسترس قرار می‌دهد.

الباکیان در سال ۲۰۱۵ از سوی السیور و در سال ۲۰۱۷ از سوی انجمن شیمی آمریکا به دلیل وارد ساختن خسارات به وسیله نقض کپی‌رایت که ۱۵ میلیون دلار برای او به همراه داشت، مورد شکایت قرار گرفت و در نتیجه ۴.۸میلیون دلار جریمه شد. این‌ها مواردی مدنی در خصوص مسائل مدنی بودند. در حالی که از نظر دادگاه‌های آمریکایی کار او به مثابه برهم زدن قانون کپی‌رایت و دزدی اطلاعات در نظر گرفته شد، اما کار او برای من به منزله بازگرداندن متصرفات عمومی است که متعلق به ماست و ما برایش هزینه پرداخت کرده‌ایم. حقیقت امر این است که پشتیبانی مالی تحقیقات انجام شده به وسیله‌ی مالیات دهندگان {مردم} صورت گرفته است. بیش‌تر کارهای تحقیقاتی، گزارش‌ها و ویرایش‌هایی که انجام می‌گیرد، به وسیله‌ی هزینه‌های عمومی تصرف و ضبط شده‌اند و دوباره با نرخ‌های شگفت‌انگیزی به ما فروخته شده‌اند. کتابخانه‌های عمومی هزینه‌های بیش‌تری را در این میان پرداخت می‌کنند .

کسانی که مالیات می‌دهند دوبار باید هزینه پرداخت کنند :

ابتدا برای {انجام} تحقیقات، سپس برای مطالعه‌ کارهایی که خودشان حامی مالی‌اش بوده‌اند. عملا ممکن است چنین چیزی توجیه قانونی داشته باشد اما توجیهی اخلاقی ندارد .

الکساندرا الباکیان در خفا زندگی می‌کند، فراتر از صلاحیت قضایی دادگاه‌های آمریکا و حرکت سای-هاب میان قلمروهایی به مثابه نادیده گرفتن این دادگاه‌ها . او تنها کسی نیست که نشریات بزرگ را به چالش کشیده است. کتابخانه‌های علمی عمومی که به وسیله‌ی محققانی که نه تنها به محدودیت‌های صنعت در دسترسی عمومی بلکه هم‌چنین به کندی، کهنگی و بی‌دست و پایی روش‌های آن که مانعی برای تحقیقات علمی است معترض هستند، تاسیس شده، نشان داده است که شما برای تولید یک مجله‌ی درجه اول نیازی به {عبور از} درگاه‌های پرداخت هزینه ندارید. حمایت کنندگانی چون استیون هارناد (Steven Harnad )، یارن برمبز (Björn Brembs )، پیتر سوبر (Peter Suber ) و میشل آیزن (Michael Eisen ) جریان قالب را تغییر داده‌اند. آرون سوارتز (Aaron Swartz ) { ۱ } خلاق و با استعداد با وجود احتمال اینکه ممکن بود سال‌های سال از عمر خود را در زندان فدرال آمریکا بگذراند با حرکتی فداکارانه به دنبال آزادسازی ۵ میلیون مقاله‌ی علمی در سطحی عمومی برای دسترسی همگان بود ، او چنین سرنوشتی را برگزید .

در حال حاضر کتابخانه‌ها توانایی تقابل با نشریات بزرگ را دارند. آن‌ها می‌توانند به وسیله‌ی کمپانی‌هایی که کاربران آن‌ها شیوه‌های دیگری برای عبور از درگاه‌های پرداخت را استفاده می‌کنند، از تمدید قراردادها {با نشریات علمی} اجتناب کنند. وقتی که سیستم شروع به فروپاشی کرد، مسئولان مالی دولت دست کم جرات کارهایی را که باید دهه‌های پیش از این انجام می‌دانند { و ندادند} پیدا می‌کنند و خواستار دموکراتیزه کردن علم می‌شوند .

السیور می‌گوید: «اگر معتقدید که اطلاعات نباید هیچ هزینه‌ای داشته باشند، از ویکی پدیا استفاده کنید»

هفته گذشته، ائتلاف تجاری سرمایه‌گذاران اروپایی که شامل سازمان‌های عمده‌ی تحقیقاتی در بریتانیا، فرانسه، هلند و ایتالیا می‌شود، برنامه‌ی خود را منتشر ساختند. این برنامه تاکید دارد که از سال ۲۰۲۰تحقیقاتی که ما هزینه‌اش را پیش‌تر در قالب مالیات‌ها پرداخت کرده‌ایم، دیگر قفل نخواهند شد. هر محققی که پولی از این سرمایه‌گذاران دریافت می‌کند، باید کارهای خود را تنها در مجلات با دسترسی آزاد به چاپ برساند. نشریات علمی وحشت کرده اند. اشپرینگر گفته ست که «این طرح به طور بالقوه سراسر سیستم نشر علمی را مورد تضعیف قرار می‌دهد». بله، نکته همین جاست. ناشران مجموعه‌های علمی مدعی‌اند که چنین طرحی روابط علمی را مختل می کند، موجب عدم ارائه‌ی خدمات به محققان می‌شود و به آزادی در حوزه ی آکادمیک تخطی می کند .

السیور می‌گوید: «اگر معتقدید که اطلاعات نباید هیچ هزینه‌ای داشته باشند، از ویکی پدیا استفاده کنید»، چنین حرفی به طور ناخواسته ما را به یاد اتفاقاتی می‌اندازد که برای دانشنامه‌های تجاری رقم خورد {۲}.

طرح سرمایه‌گذاران اروپایی یک طرح عالی نیست اما باید آغازی باشد، برای پایان دادن به میراث ظالمانه‌ی مکسول. در هر صورت به عنوان یک اصل مهم، یک پنی هم برای خواندن یک مقاله‌ی علمی نپردازید. گزینه‌ی اخلاقی، خواندن موارد به سرقت رفته توسط سای-هاب است.

مترجم : بسیاری از مقالات مرتبط با مجله‌های السیور(Elsevier) و جی استور (JSTOR) از طریق سایت‌های داخلی در ایران قابل دسترسی و دانلود است، اما بسیاری از مقالات معتبر مجلات دیگر قابل دسترسی نیست، به عنوان مثال در حوزه علوم اجتماعی، مقالات موجود در مجله‌ی جامعه‌شناسی آمریکا (American Journal of Sociology) به وسیله‌ی سایت‌های داخلی قابل دانلود نیستند که می‌توان با سرچ کوچکی در گوگل تحت عنوان آدرس جدید سای هاب ( SCI-HUB) به بیشتر مقالات علمی معتبر دیگر قفل شده در پشت درگاه‌های پرداخت هزینه دسترسی پیدا کرد.

پی نوشت :

{۱} آرون سوارتز یک برنامه نویس و هکر آمریکایی بود که در راستای استفاده‌ی آزاد از مقالات مجله‌های علمی فعالیت می‌کرد. او در سال ۲۰۱۳در دادگاهی در آمریکا به جرم دزدی اطلاعات علمی از سایت دانشگاه ام آی تی ( MIT ) به پرداخت یک میلیون دلار جریمه نقدی و ۳۵سال زندان محکوم شد. او یک ماه پیش از دادگاه نهایی ، در سن ۲۷سالگی خود را در آپارتمانش حلق آویز کرد .

{۲} منظور از اطلاعات فروشی دانشنامه‌هایی چون بریتانیکا است که به تدریج و به دلیل ظهور رقیبان دیگری که اطلاعات رایگان را با حجمی وسیع در دسترس همگان قرار می‌دادند، مجبور به کاهش قیمت‌های اطلاعات خود و در نهایت پایان‌دادن به نسخه‌های چاپی و از دست دادن اقبال عمومی شدند. یکی از رقیبان اصلی و بسیار قدرتمند آن ویکی پدیا است .