برندگان نوبل شیمی روی چه چیزی کار کرده بودند؟
در ادامه‌ی اهدای جوایز نوبل امسال، آخرین نوبل دانش هم دیروز به سه شیمیدان امریکایی و انگلیسی رسید. آکادمی سلطنتی علوم سوئد که وظیفه‌ی انتخاب برندگان نوبل را در رشته‌های علمی دارد، دیروز در یک کنفرانس خبری، فرانسیس اچ آرنولد و جرج پی اسمیت از امریکا و جئورجی پی وینتر از بریتانیا را برندگان نوبل شیمی امسال معرفی کرد.
آنطور که سخنگوی آکادمی علوم سوئد اعلام کرد، این جایزه به پاس تلاش‌ها و دستاوردهای این سه در به کارگیری آنزیم‌ها و آنتی‌بادی‌ها برای مقاصد درمانی، دارویی و شیمیایی به آنها تعلق گرفت.
نیمی از جایزه به خانم آرنولد تعلق گرفت که سازوکارهای فرگشت حیات را برای تربیت آنزیم‌هایی جدید به کار برده است. آنزیم‌ها ملکول‌هایی هستند که انجام فرآیندهای شیمیایی را تسهیل می‌کنند. برای مثال می‌توان از آنها برای تسریع تولید سوخت‌های زیستی از منابع تجدیدپذیر استفاده کرد.
کار خانوم آرنولد دقیقا وارد کردن عنصر تصادفی در تغییرات آنزیم‌ها بود. او با استفاده از این روش، نوعی مسیر فرگشتی(تکاملی) را شبیه‌سازی کرد و توانسته آنزیم‌هایی پرورش دهد که تا ۲۳۰برابر بهتر از والدین اولیه‌ی خود، فرآیندهای شیمیایی خاص را کاتالیز (تسهیل) کنند. فرگشت آنزیم‌ها در آزمایشگاه بسیار سریعتر است. آنچه ممکن است پس از صدها میلیون‌سال در فرگشت طبیعی به دست آید، ممکن است تنها در چند هفته در آزمایشگاه شدنی باشد.
نیم دیگر نوبل شیمی امسال به آقایان وینتر و اسمیت برای کارشان روی باکتریوفیژها تعلق گرفت. باکتریوفیژها، ویروس‌هایی هستند که تنها و تنها باکتری‌ها را مورد حمله قرار می‌دهند. در سال‌های اخیر موجی از تحقیقات روی آنها آغاز شده و بسیاری امیدوارند، با استفاده از آنها بتوانند برای مدتی طولانی وحشت میکروب‌های مقاوم به داروها را از بین ببرند.
آنها با استفاده از تکنیک‌های ترکیب ژنی، فیژهایی ساخته‌اند که می‌توانند به ما بگویند که یک ژن چه پروتئینی تولید می‌کند. نوعی نمایشگر ژنی! در سلول‌های ما، پروتئین‌ها با دنبال کردن دستورات ژن‌ها سروهم می‌شوند. استفاده از فیژها برای این منظور می‌تواند به شناخت بهتر نقش هر ژن و پروتئین‌های مربوط به آن باشد. همینطور می‌توان با دادن ژن‌های شناخته شده، از فیژها به عنوان خطتولید آنتی‌بادی‌ها استفاده کرد. آنتی‌بادی‌ها از مهمترین سلاح‌های بدن در برابر بیماری‌ها هستند.
این‌ها دستاوردهایی بزرگ هستند که می‌توانند در شکل تولید داروها و مواد شیمیایی مفید که آلودگی کمتری به همراه داشته باشند به کمکمان بیایند. گرچه نگرانی‌هایی به جا درباره‌ی حقوق انحصاری روی این روش‌ها وجود دارد. بسیاری از تکنولوژی‌هایی که تولید می‌شوند، در بند پتنت‌ها به صورت انحصاری در اختیار اشخاص یا شرکت‌ها قرار می‌گیرد. متاسفانه این دو تکنولوژی هم از این قاعده مستثنی نیستند.