حمل و نقل عمومی، مرهمی بر دردهای بی‌درمان شهرمان
تابستان امسال پس از مدت‌ها دولت، شورای شهر و شهرداری تهران از یک گرایش سیاسی انتخاب شدند. با وجود این همچنان برنامه جامع و امیدوارکننده‌ای برای حمل و نقل عمومی تهران ارائه نشده است. باید دید مسئولین جدید بالاخره متوجه اهمیت این مساله خواهند شد یا شهروندان تهرانی همچنان زیر آوار هوای شهر از بین خواهند رفت.
سال‌هاست شهروندان تهرانی به استفاده از وسایل نقلیه عمومی ترغیب می‌شوند و رسانه‌های رسمی به طور مداوم نقش خودروهای تک سرنشین در آلودگی هوا و ترافیک شهر تهران را گوشزد می‌کنند. اما با وجود تبلیغات فراوان به نظر می‌رسد سیاست‌های دولت، شهرداری و نهادهای رسمی دیگر با این تبلیغات مغایرت دارند. حتی بررسی سطحی حمل و نقل عمومی تهران و یک روز استفاده از آن نشان خواهد داد که این وسایل نقلیه از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. کمبود خطوط مترو در بسیاری از نقاط شهر، صف‌های طولانی در ایستگاه‌ها، فشردگی بیش از حد جمعیت در داخل مترو و اتوبوس و حوادث گاه و بی‌گاه در ایستگاه‌های مترو و خطوط BRT که منجر به کشته و مجروح شدن شهروندان می‌شوند، همه نشان از بی‌توجهی مسئولان به مقوله حمل و نقل عمومی شهر تهران دارند.
فضای مترو و اتوبوس‌های شهر تهران به هیچ وجه انسانی نیست. درساعات ازدحام، فشردگی جمعیت بیش از حد تحمل است و این فشردگی در بسیاری از موارد منجر به درگیری و نزاع بین مسافران می‌شود. شهروندان خسته از کار طولانی مدت روزانه باید به سختی خود را در فضای شلوغی جا کنند که گویی تمامی افسردگی شهر تهران را در خود جای داده است. این جو متراکم، افسرده و متشنج گاهی منجر به اتفاقاتی هم شده که آمار آن‌ها نگران کننده است. تا ابتدای سال ۱۳۹۵ بیش از ۲۲ مورد خودکشی در متروی تهران ثبت شده است. این آمار جدای از آمار مرگ و میر ناشی از ازدحام جمعیت و حوادث دیگر است. خطوط BRT هم حوادث زیادی ساخته‌اند و بسیاری از شهروندان تهرانی در سکوت خبری قربانی خطوط عابر پیاده غیرایمن و بی‌احتیاطی رانندگان اتوبوس شده‌اند.
در سال‌های گذشته شهرداری تهران منابع بیشتری را برای گسترش بزرگراه‌ها صرف کرده است. بر اساس اظهارات مسئولین شهرداری، هزینه ساخت پل صدر و تونل نیایش به تنهایی ۵۰۰۴ میلیارد تومان برآورد شده، در حالی که کل بودجه حمل و نقل عمومی شهر تهران در سال ۱۳۹۵، ۳۸۱۳ میلیارد تومان است.
با وجود شرایط غیرانسانی حمل و نقل عمومی شهر تهران و تمامی این حوادث دلخراش به نظر می‌رسد توجه کافی به این مساله وجود ندارد. در سال‌های گذشته رسانه‌های عمومی به مساله ترافیک شهر تهران توجه بیشتری نشان داده‌اند. انگار صدای قشر محروم‌تر جامعه، که استفاده کننده عمده وسائل حمل و نقل عمومی هستند، به جایی نمی‌رسد و گاهی خود این قشر هم تمایلی به بلند کردن صدای خود ندارد. در نهادهای رسمی هم اوضاع به همین منوال است. در سال‌های گذشته شهرداری تهران منابع بیشتری را برای گسترش بزرگراه‌ها صرف کرده است. بر اساس اظهارات مسئولین شهرداری، هزینه ساخت پل صدر و تونل نیایش به تنهایی ۵۰۰۴ میلیارد تومان برآورد شده، در حالی که کل بودجه حمل و نقل عمومی شهر تهران در سال ۱۳۹۵، ۳۸۱۳ میلیارد تومان است. از طرف دیگر میزان سرمایه‌گذاری دولت در صنعت خودروسازی هم بر کسی پوشیده نیست.
تهران رفته رفته به شهر ماشین‌ها تبدیل شده و روز به روز از اهمیت شهروند پیاده در فضای شهری کاسته می‌شود. با وجود اینکه اکثر شهرهای بزرگ دنیا سیاست‌های پیاده‌محوری را در راس برنامه‌های خود قرار داده‌اند و کیفیت خدمات حمل و نقل عمومی به یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه شهری تبدیل شده است، در کشور ما حمل و نقل عمومی همچنان در رده دوم اهمیت قرار دارد. روزانه حدود هزار دستگاه خودرو شخصی وارد شهر تهران می‌شود، بدون اینکه تغییر محسوسی در وضعیت حمل و نقل عمومی مشاهده شود.
با وجود اینکه اکثر شهرهای بزرگ دنیا سیاست‌های پیاده‌محوری را در راس برنامه‌های خود قرار داده‌اند و کیفیت خدمات حمل و نقل عمومی به یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه شهری تبدیل شده است، در کشور ما حمل و نقل عمومی همچنان در رده دوم اهمیت قرار دارد.
مسئله حمل و نقل عمومی یکی از مهمترین مسائل شهر تهران است و با بسیاری از معضلات اساسی شهر ارتباط مستقیم دارد. آلودگی هوا و ترافیک به طور مستقیم تحت تاثیر این موضوع قرار دارند، با وجود این حمل و نقل عمومی به عنوان حلقه واسط این مشکلات کمتر مورد توجه مسئولین قرار گرفته است. در سال‌های گذشته دولت‌ها و شهرداری تهران دائما یکدیگر را در ماجرای بودجه حمل و نقل عمومی متهم کرده‌اند. این امر حداقل در سه دولت قبلی ادامه داشته، یعنی حداقل به مدت دوازده سال وسایل حمل و نقل عمومی تهران لنگیده‌اند. فارغ از قصور هر کدام از طرفین، به نظر می‌رسد این موضوع قربانی کشمکش‌های سیاسی شده و دود آن هم تا جای ممکن به چشم و ریه مردم رفته. تابستان امسال پس از مدت‌ها دولت، شورای شهر و شهرداری تهران از یک گرایش سیاسی انتخاب شدند. با وجود این همچنان برنامه جامع و امیدوارکننده‌ای برای حمل و نقل عمومی تهران ارائه نشده است. باید دید مسئولین جدید بالاخره متوجه اهمیت این مساله خواهند شد یا شهروندان تهرانی همچنان زیر آوار هوای شهر از بین خواهند رفت.
امید احمدی‌لاری، عضو سازمان مردم‌نهاد «مجمع حق برشهر باهمستان»