چگونه شهرها دوستدار سالمند می‌شوند؟

گذران دوران سالمندی در شهرها به عوامل متعددی بستگی دارد: سلامتی، ثروت، دوستان، خانواده و غیره. اما زیرساخت‌های فیزیکی و فنی موجود نیز در این امر دخیلند. بسیاری از شهرها، از زیرساخت مناسب برای افراد ناتوان حرکتی برخوردار نیستند و بسیاری از فناوری‌های جابجایی موجود دهه‌ها است که به روز نشده‌اند.

کیفیت زندگی مشخصاً می‌تواند با تغییرات کوچک و بزرگ بهبود یابد. بسیاری از شهرها به پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه دست یافته‌اند و بسیاری از شرکت‌ها سعی می‌کنند با سرمایه‌گذاری بر روی راه‌حل‌های هوشمندانه به پیشبرد این امر کمک کنند. راه‌حل‌های نوینی برای جابجایی سالمندان و سایر شهروندان در سراسر شهر و حتی منازل شخصی در حال ظهور است.

احساس مسئولیت شهرها در برابرسالمندان

افزایش سریع و بی‌سابقه جمعیت جهان (حدود ۷ میلیارد نفر) و با توجه به اینکه یک هشتم آنها در حال حاضر بالای ۶۰ سال سن دارند، موضوعی است که ذهن برنامه‌ریزان شهری را معطوف خود کرده است. به عبارتی، بیش از ۹۰۰ میلیون نفر جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می‌دهند. این یک توسعه نسبتاً جدید، به ویژه در برخی نقاط جهان است.

سالمندی فعال از راه مشارکت یعنی ارائه تصویر مثبت از افراد مسن‌تر، اطلاعات در دسترس و مفید، حمل و نقل عمومی و خصوصی در دسترس، فرصت‌های فراگیر برای مشارکت مدنی و داوطلبانه و فضاهای بیرونی و درونی بدون مانع تضمین می‌شود.

تغییر ساختار جمعیت جهان منجر به تغییراتی در شهرها، که در حال حاضر نیمی از جمعیت جهان در آن زندگی می‌کنند نیز شده است. شهرها، مکان‌های عالی برای جوانان و همچنین فضاهای شگفت‌انگیز برای گذران عمرند. با توجه به تنوع، تعدد و تمرکز خدمات، خرید و فعالیت‌های اوقات فراغت در شهرها، زندگی شهری می‌تواند برای سالمندان بسیار جذاب باشد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) با سیاست سالمندی فعال خود، بر «بهینه‌سازی فرصت‌ها برای سلامت، مشارکت و امنیت به منظور بهبود کیفیت زندگی سالمندان، به ویژه در شهرها متمرکز شده است.» زیرا شهرها منابع لازم برای تضمین محیط‌های سازگار با محیط زیست را دارا هستند و می‌توانند بعنوان یک نمونه مثبت برای دیگر جوامع در مناطق خود خدمت کنند.

در رویکرد سازمان بهداشت جهانی، سالمندی فعال از راه مشارکت یعنی ارائه تصویر مثبت از افراد مسن‌تر، اطلاعات در دسترس و مفید، حمل و نقل عمومی و خصوصی در دسترس، فرصت‌های فراگیر برای مشارکت مدنی، فرهنگی، آموزشی و داوطلبانه، فضاهای بیرونی و درونی بدون مانع و توانا ساز و نیز بهداشت، امنیت و استقلال تضمین می‌شود.

برنامه‌ریزی شهری برای افراد کم‌توان

اما برای بهره‌گیری کامل از فرصت‌هایی که یک شهر در اختیار دارد، لازم است فرد این فرصت‌ها را خوب بشناسد. سالمندان و همچنین سایر افرادی که ممکن است دچار برخی آسیب‌های حرکتی باشند، گاهی اوقات به این نتیجه می‌رسند که شهرها به خوبی برای نیازهای جابجایی‌شان طراحی نشده است.

با این حال، فناوری‌های جدید امکان گزینه‌های حمل و نقل مطلوب را که یک مؤلفه مهم برای سالمندان است، فراهم آورده. زیرا حتی اگر مکان‌های فوق‌العاده‌ای برای بازدید وجود داشته باشد، ضروری است امکان رفتن به این فضاها برای سالمندان فراهم شود. جابجایی خوب- توانایی رفت و آمد آزادانه و بدون مانع به فضاهای شهری- یک مؤلفه کلیدی برای مشارکت سالمندان در جامعه و همچنین حفظ جوامع سالم و کیفیت مطلوب زندگی فردی است.

ایجاد انگیزه برای تحرک بیشتر

بسیاری از شهرها به خوبی به نیازهای جابجایی و حمل و نقل مطلوب پاسخ داده‌اند. پارکینگ‌های رزرو شده برای افراد معلول کمک بزرگی است به بسیاری از رانندگانی که از نارسایی حرکتی رنج می برند. نصب رمپ‌های ثابت دائمی، تردد افرادی که از واکر یا صندلی چرخدار استفاده می کنند را در خیابان‌های شهر بسیار آسان کرده است. انواع مختلف رمپ‌ها، پیاده‌راه‌های متحرک، پله برقی، صندلی بالابر و آسانسور – بر خلاف پله‌ها، که می‌تواند مانع غیر قابل عبور برای ورود بسیاری از افراد باشد، امکان حرکت از سطحی به سطح دیگر را فراهم می‌آورد.

شهر در دسترس برای همگان

اتصال بهتر یک چالش عمده برای شهروندان در تمام سنین و همچنین یک فرصت فوق‌العاده هم برای برنامه‌ریزان و هم شرکت‌های خصوصی است. در واقع، این شرکت‌ها هستند که غالبا حوزه‌های بهبود را می‌بینند. حوزه‌هایی از قبیل توانائی سالمندان برای تردد در اطراف شهر و همچنین رفت و آمد در منازل شخصی‌شان که اغلب توسط حکومت‌های محلی و حامیان نادیده گرفته می‌شود. این یک جزء حیاتی از مشارکت چند نسلی است.

سالمندان و همچنین سایر افرادی که ممکن است دچار برخی آسیب‌های حرکتی باشند، گاهی اوقات به این نتیجه می‌رسند که شهرها به خوبی برای نیازهای جابجایی‌شان طراحی نشده است.

مسیرهای آهسته در هلند

یکی از ملاحظات طراحی ویژه سالمندان را می‌توان در شهر تیلبرگ هلند مشاهده کرد. در این شهر نشان داده شد که با استفاده از سنسورها و تلفن‌های هوشمند می‌توان خیابان‌های انعطاف‌پذیرتری ایجاد کرد. افراد سالمند و کم‌توان عموماً برای گذر از خیابان‌های شهری با مشکل مواجه می‌شوند. برای مثال، هنگام عبور از خیابان در نیمه‌راه، چراغ سبز بلافاصله قرمز شده و در حرکت سواره و پیاده اختلال ایجاد می‌شود. در تجربه شهر تیلبرگ، تلفن‌های هوشمند می‌توانند به یک نرم افزار کاربردی مجهز شوند که زمان عبور از خطوط سواره را تعیین کند. به این منظور، چهار زمان پیش فرض در اپلیکیشن برای عبور از خیابان وجود دارد. هر شخص قادر است در گوشی همراه متناسب با وضعیت حرکتی خود، یکی از چهار زمان پیش فرض را انتخاب کند. به محض فشار دادن دکمه توسط عابر پیاده، سنسورهای نوری حضور عابر پیاده را در دو طرف تقاطع شناسایی و متناسب با وضعیت حرکت عابر، زمان مناسب برای عبور از خیابان و قرمز ماندن چراغ را تعیین می‌کند.

تفاوت بارز دیگر این فناوری با سایر فناوری‌های حمل و نقلی موجود این است که این سامانه قادر به شناسایی و پاسخ‌دهی به هر شخص به صورت انحصاری است. در گذشته اگر دکمه عبور از خط سواره فشرده می‌شد معلوم نبود که آیا یک نفر و یا ده نفر پشت خط عابر پیاده ایستاده‌اند.

خطوط آهسته در سوپر مارکت‌ها در بریتانیا

به منظور طراحی مناسب ویژه سالمندان، در نظر گرفتن خطوط آهسته در صف صندوق سوپرمارکت‌ها در بریتانیا اجباری شده است. افزون بر اینکه سالمندان از توانایی‌های حرکتی نسبتاً کمتری برخوردارند، معمولا تمایل دارند تا با اطرافیان خود و صاحب صندوق به گفتگو بپردازند. مشخص‌کردن چنین صف‌هایی ویژه سالمندان می‌تواند جنبه‌های اجتماعی سوپرمارکت‌ها را نیز تقویت کند.

به همین منظور محققان دانشگاه هرتفوردشایر به سوپرمارکت‌ها توصیه می‌کنند که مسیرهای آهسته خاصی را در پیشخوان صندوق فروشگاه‌ها برای سالمندان و افراد کم‌توان حرکتی در نظر بگیرند تا این امکان را به آنها بدهد در حین اینکه خرید می‌کنند با صندوقدار و یا افراد دیگر گفتگو داشته باشند.

آنها معتقدند این اقدام به نفع سالمندانی است چون در غیر اینصورت ممکن است احساس انزوا و تنهایی به آنها دست بدهد. از طرفی شهرت و محبوبیت فروشگاه‌های آنلاین تهدیدی است برای سفرهای خرید سنتی که سالمندان معمولا از آن لذت می برند.

محققان همچنین تأکید می‌کنند که سوپر مارکت‌ها نشیمنگاه‌ها و سرویس‌های بهداشتی خاص سالمندان را نیز در این فضاها تعبیه کنند تا بتوانند جامعه هدف بیشتری از این مشتریان را جذب کنند.

طراحی پارک ویژه سالمندان در پورتلند

همچنین، طراحی پارک‌های متناسب با ویژگی‌های سالمندان و افراد مسن از جمله اقدامات ابتکاری در این زمینه است. برای مثال باغ حافظه پورتلند در شهر اورگان در آمریکا در سال ۲۰۰۲ افتتاح شد. این پارک متناسب با افرادی که از اختلالات حافظه برخوردارند طراحی شده است. فضاهای پارک، فضاهای ساده برای نشستن هستند و مسیرهای پیاده آن نرم و متناسب با افراد سالمند است. به منظور تعیین جهت‌یابی و خوانایی مسیرها از نشانه‌های مشخص استفاده شده است. گیاهان در پارک به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که به تحریکات حسی از طریق دیدن، لمس کردن، حس کردن، شنیدن و چشیدن پاسخ دهند.

پیاده راه‌های مخصوص در سواحل دبی

شهرداری دبی، برای دسترسی آسان افراد نشسته بر روی ویلچر و نیز سالمندان و افراد کم‌توان حرکتی، در سواحل این شهر پیاده‌راه‌های سنگفرش ویژه‌ای را احداث کرده است. این پیاده‌راه‌ها بخشی از طرح عظیم شهرداری دبی به منظور تحقق هدف نهایی خود، یعنی تبدیل دبی به شهر دوستدار سالمند و معلول و ایجاد شهری برای همگان است.

افراد کم‌توان حرکتی و معلول از این پیاده‌راه‌ها سود برده و دسترسی آسان به ساحل خواهند داشت. راه رفتن بر روی سواحل شنی برای افراد نشسته بر روی ویلچر و نیز سالمندان دشوار و طاقت‌فرسا است. بنابراین این پیاده‌راه‌ها ایجاد شده‌اند تا با این قشر از افراد جامعه کمک کنند.

منابع:

• www.urban-hub.com/ideas/no-city-dweller-left-behind-improving-mobility-for-the-growing-number-of-urban-elderly/
• www.theguardian.com/cities/2017/jul/12/dutch-app-elderly-hack-pedestrian-crossings
• https://www.retirementvillages.co.uk/blog/supermarkets-introduce-slow-lanes-elderly-shoppers/