درباره نظام دانش؛ مجموعه مقالات و مصاحبههای ابراهیم توفیق
کتاب «درباره نظام دانش»؛ مجموعه مقالات و مصاحبههای ابراهیم توفیق درباره چیستی نظام دانش در ایران و نحوه عملکرد آن از سوی انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شد.
ابراهیم توفیق، دانشآموخته جامعهشناسی از دانشگاه فرانکفورت و مدرس دانشگاههای آلمان و ایران، در مقدمه این کتاب آورده است: حلقه اتصال همه متنهای پیشارو در این کتاب تامل در دو پرسش است: ۱. چرا نظام دانش تاریخی ـ اجتماعی ما نمیتواند ایران اکنون را در «فردیت تاریخ» به مسئله تبدیل کند، و ۲. شرایط امکان برونرفت از این وضعیت چیست. ادعای من این است که نظام تولید دانش اجتماعی- تاریخی ما لحظه حال را بر اساس دریافتی خاص از مفهوم گذار، که در گفتمان «جامعه گذار میان سنت و تجدد» تبلور خاص مییابد، به گونهای ترسیم و مفهومپردازی میکند که نه تنها تبارشناسی تاریخی و انتقادی آن، بلکه هر گونه تلاش در جهت فهم، تحلیل و تبیین آن ناممکن میگردد. یا به بیان دیگر، این نظام، تفکر مفهومی درباره لحظه حال را از طریق به تعلیق در آوردن آن، ممتنع میسازد. از این رو، تبارشناسی لحظه حال مجزا از تبارشناسی نظام تولید دانش اجتماعی-تاریخی نیست، این دو شرایط امکان یکدیگر هستند.
به گفته ابراهیم توفیق در میان منتقدین توافقی عام بر سر این وجود دارد که علوم اجتماعی ما کپی ناقصی است از «اصلی» که جهانی و جهانشمول فهمیده میشود، «اصلی» که همچون آئینهای «آینده» گریزناپذیر را به تصویر میکشد، و ما در مقایسه خود با آن به تشخیص آسیبشناسانه «نواقص» خود میرسیم. ما «هنوز» در وضعیت تاسیس و حتی پیشاتاسیس قرار داریم. دخالتگری و تعیین تکلیفهای حوزه سیاست برای حوزه علم، بوروکراتیسم حاکم بر آکادمی، عدم شکلگیری اجتماعات و پارادایمهای علمی، فقدان مکاتب فکری و برنامههای پژوهشی، درجا زدن در معرفتشناسی دوران سنت و چیرگی رئالیسم خام و… همگی نشانههای این عدم تاسیس هستند. به این ترتیب در اینجا نیز ما با همان گفتمان گذار و مکانیسم تعلیق روبهرو هستیم، علوم اجتماعی خود را همانگونه میخواند که جامعه مورد بررسیاش را گویا در مورد هر دو چیزی بیش از این نمیتوان گفت که در حال گذارند.
کتاب «درباره نظام دانش» نوشته ابراهیم توفیق در ۲۴۴ صفحه با قیمت ۱۲ هزار تومان از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.