توبیخ آتشنشانان به جای پاسخ به مطالبات
مسجدجامعی میگوید دو شائبه در زمان تخلیه پلاسکو وجود دارد یا اینکه دستور تخلیه صادر شده را شخص دیگری نقض کرده و یا اینکه وسایل ارتباطی به اندازه کافی وجود نداشته که هر دو نشانهای از ضعف مدیریت است. در ضمن به جای پاسخ به آتشنشانان آنها با توبیخ و جابجایی ناخواسته مواجه شدهاند.
گزارش کمیته حقوقی و فنی رسیدگی به پلاسکو که سهشنبه درشورا به بحث گذاشته شد، خیلی از اعضا را قانع نکرد. حالا احمد مسجد جامعی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران که قبلا هم پیشنهاد تشکیل کمیته حقیقتیاب پلاسکو را درشورا مطرح کرده بود، یکبار دیگر از آن حرف زده است: «هنوز هم جای خالی کمیته حقیقتیاب احساس میشود و باید این کمیته شکل گیرد،چون گزارش اخیر به ابهامات پلاسکو افزود.»
سهماه از آن همه اشک و آه درخیابان جمهوری تهران میگذرد، خیابانی که میزبان ١٠روزه آوار و دود و آتش بود. درمیان آن همه دود و آتش خیابان جمهوری شوراییها به سرعت دوکمیته تشکیل دادند تا به ابهامات پلاسکو پاسخ داده شود. همزمان با تشکیل این دوکمیته احمد مسجد جامعی پیشنهاد کرد که کمیته حقیقتیاب مستقل ازشورا تشکیل شود تا ابعاد مختلف این حادثه بررسی شود: «باید به جای بیان حرفهای احساسی، به بررسی تقصیر و قصورها بپردازیم. همیشه بعد از بروزحادثه موجی از احساسات ایجاد میشود اما پس ازمدتی فروکش میکند، اما باید با بررسی ناکارآمدیها از تکرار آن جلوگیری کنیم.» این حرفی بود که او درتوجیه این پیشنهاد عنوان کرد اما با وجود اینکه پیشنهاد دوفوریت تشکیل کمیته حقیقتیاب ١٨ رأی موافق داشت، تصویب نشد، بعد هم رئیس شورا یک فوریت آن را به رأی گذاشت که در نهایت با ١٣ رأی به تصویب رسید. مهدی چمران همان موقع وجود دوکمیته «فنی و حقوقی» و «پیگیری امور رسیدگی به بازماندگان» را کافی دانست اما سهشنبه هفته گذشته که گزارش درصحن شورا خوانده شد، بیشتر اعضا از نتیجه آن قانع نشدند.
احمد مسجد جامعی هم البته همین اعتقاد را دارد: «گزارش شورا درباره پلاسکو به ابهامات پلاسکو افزود.» او اگرچه از کارشناسان و پژوهشگران این کمیته بابت انجام ساعتها کار پژوهشی تقدیر و تشکر کرد، اما گفته گزارش کمیته فنی مدیریت شهری درمواردی با گزارش کمیته ملی پلاسکو همپوشانی دارد، اما گزارش دولت درباره حادثه پلاسکو منصفانه و اخلاقیتر بود: «درگزارش اولی دولت نواقص سازمانهای دولتی مورد پذیرش قرار گرفته، اما درپاسخها و گزارشهای ارایهشده به شورا درجلسات مختلف که ازسوی مدیران شهرداری و گروههای کارشناسی بیان شد، انگار همه تقصیرها متوجه دولت و شهروندان است.» عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران درباره گزارش دولت به ایسنا توضیحات دیگری هم داده: « هنوز هم جای خالی کمیته حقیقتیاب احساس میشود تا با دراختیارگرفتن همه این منابع به شناسایی بهتر و بیشتر موضوع و شناخت مقصران و متخلفان پرداخته و از تکرارحوادث مشابه جلوگیری کند؛ چراکه یادمان باشد افکار عمومی تا روشنشدن ابعاد این فاجعه آن را در ذهن میسپارند و اگرپاسخ مناسبی نیابد، از اعتماد ملی کاسته میشود. از نظر من پاسخها و گزارشهای ارایهشده درشورا نهتنها به پرسشهای شهروندان دربسیاری موارد پاسخ نداد بلکه بر ابهامات افزود.»
پس از حریق و ریزش پلاسکو من درمحل حادثه حضور داشتم اما به غیر از شهردار منطقه ١٢ و مدیرکل دفتر شهردار، مسئول دیگری از شهرداری ندیدم، بهگونهای که احساس کردم حادثه رها شده است.
درگزارش کمیته فنی شورای شهر تهران فرماندهی عملیات بحران مثبت ارزیابی شده بود، اما مسجد جامعی این موضوع را قبول ندارد: «دراین گزارش قید شده که معاون حملونقل و ترافیک شهردار تهران بهعنوان فرمانده میدان، عملیات را هدایت میکرده و شهردار تهران نیز بهعنوان مدیر، بحران را مدیریت میکرده است، اما باید بگویم که پس از حریق و ریزش پلاسکو من درمحل حادثه حضور داشتم اما به غیر از شهردار منطقه ١٢ و مدیرکل دفتر شهردار، مسئول دیگری از شهرداری ندیدم، بهگونهای که احساس کردم حادثه رها شده و برهمین اساس با دولت و استانداری تماس گرفته و از آنها خواستم که به کمک بیایند و درمدیریت بحران مشارکت کنند. آنچه ازحضور شهردار درتلویزیون پخش میشد، مربوط به ساعتهای بعد بود، نه ساعات طلایی حادثه.» او گفته در ساعات طلایی حادثه مجموعه اقداماتی که صورت گرفته، نشاندهنده ناتوانی و بیبرنامگی است و این ازبعضی فقرات گزارش هم کموبیش دریافت میشود: «مثلا درگزارش آمده است که برای اطفای حریق در هرطبقه پلاسکو ۴٨۵ مترمکعب آب بهطور مستقیم لازم بود که انتقال آب از سطح زمین تا ارتفاع ۴٠متری با تجهیزات فعلی غیرممکن بوده و برهمین اساس، با توجه به امکانات موجود استراتژی خنک نگهداشتن ساختمان در دستور کار قرار میگیرد و حال جای سوال است که چرا شهرداری بودجه آتشنشانی را دراختیار آن مجموعه قرار نداده، بهگونهای که ما شاهدیم ١٩٨میلیارد تومان از اعتبارات آتش نشانی از محل اخذ عوارض دودرصد پرداخت نشده و چرایی این مسأله هنوز در ابهام قرار دارد. شهرداری در تخصیص بودجه چه اولویتی مهمتر از جان و مال انسانها داشته است؟ این درحالی است که بسیاری از ساختمانهای مجوز داده شده ارتفاعی بیش از ۴٠متر دارند، به واقع آتشنشانی برای چنین فضاها و بناهایی تجهیز نشده است. آتشنشانها میگفتند؛ در زیرزمین نیز به عمق دهها متر و درچندین و چند طبقه تأسیسات ایجاد شده و اگر ما در آنجا گرفتار بحران شویم، هیچ کاری از هیچکسی ساخته نیست.»
دو شائبه در دستور تخلیه پلاسکو
به اعتقاد مسجد جامعی مدیریت بحران و آتشنشانی فرزند ناخواسته شهرداری است: «براساس این گزارش، به دلیل همجواری پلاسکو با ساختمانهای اطراف، امکان عملیات و اطفای حریق به صورت گسترده و همهجانبه وجود نداشته است درحالی که پلاسکو درکنار دوخیابان عریض قرار داشته، حال تصور کنید اگر اتفاقی مشابه دربرجهای بلندمرتبهای که درکوچههای ١٠- ١٢متری مجوز دادهاید، رخ دهد، چه باید کرد؟ درنظر بگیرید که مجوز برجهایی صادر شده که مثل قوطی کبریت کنار هم قرار گرفتهاند و هیچکدام هیچ حریمی ندارند. آتشنشانان هم بارها عنوان کردهاند که حتی درخیابانهایی مانند خیابان فرشته و مقصودبیک که عرض کمی دارند، با مشکل رفتوآمد روبهرو هستند، حال چه برسد به کوچههای کمعرض با برجهای بلند. همه اینها نشاندهنده این است که شهرسازی ما نیز آسیبپذیر و آسیبزا و غیرکارشناسانه است، اما میبینیم که همچنان به همین شیوه ادامه میدهیم و از آن دفاع میکنیم، چون درآمدزاست. متاسفانه میلیاردها تومان بودجه آتشنشانی و مدیریت بحران را تخصیص نمیدهند و به تصحیح ساختارهای ناقص و انجام آموزشهای لازم برای آنها نمیپردازند و هرجا که بد عمل میشود، دم از ضعف فرهنگی شهروندان میزنند. از دید مدیریت شهری دراین حادثه هم دولت و هم شهروندان به دلایل مختلف ازجمله ضعف فرهنگی مقصرند و البته بر ساحت آنها گردی نمینشیند.»
میلیاردها تومان بودجه آتشنشانی و مدیریت بحران را تخصیص نمیدهند و به تصحیح ساختارهای ناقص و انجام آموزشهای لازم برای آنها نمیپردازند و هرجا که بد عمل میشود، دم از ضعف فرهنگی شهروندان میزنند.
این عضو شورای شهر به گزارش دوکمیته «ملی» و «فنی» درباره تخلیه دیرهنگام آتشنشانان از ساختمان اشاره کرد: «٣١دقیقه قبل از ریزش ساختمان دستور تخلیه صادر شده اما دوشائبه وجود دارد یا اینکه دستور تخلیه صادر شده را شخص دیگری نقض کرده و دستور ماندن داده است که این خود نشانه ضعف مدیریت است و شائبه دیگر این است که وسایل ارتباطی به اندازه کافی وجود نداشته و دستور تخلیه به عدهای نرسیده که این هم نشانهای دیگر از ضعف مدیریت است. حالا چه باید کرد؟ درحالی که ما چند بار درشورا جلسه درباره فاجعه پلاسکو بحث کردهایم، پیشنهاد من آن است که تهیهکنندگان این گزارش دستکم آن مطالب را هم درگزارش خود لحاظ کنند و به پرسشهای نمایندگان مردم بپردازند و منابع اطلاعاتی خود را به دادههای رسمی مدیریت شهری محدود نکنند تا این گزارش سودی عملی برای شهر و شهروندان داشته باشد. بگذریم که بهتر بود اعضای شورا درجریان ترکیب این کمیته و چگونگی انتخاب آنها میبودند. چهرههایی که بیشک همه آنها از وجاهت علمی شایستهای برخوردارند اما این همه باعث نمیشود که روال تصمیمگیری معمول شورا رعایت نشود. »
نگرانی و اعتراض آتشنشانان
توبیخ و جابجایی ناخواسته آتشنشانان درپی اعتراض آنها یکی دیگر ازمواردی بود که مسجد جامعی درباره آن حرف زد: «از ما میپرسند که چه بر سر پلاسکو آمد و چرا ١۶نفر از آتشنشانان و چند نفر از شهروندان جان خود را دریک حریق و ریزش آوار، فقط ظرف یکی، دوساعت از دست دادند و این درحالیست که در دوسال اخیر تعداد آتشنشانهایی که جان خود را دراین حادثه و حوادث مشابه از دست دادهاند، از تعداد کل شهدای آتشنشان تهران در هشت سال دفاع مقدس بیشتر است درحالی که این آتشنشانان سرمایههای شهر و از ارکان آسایش شهروندان هستند و بارها از ما خواستهاند که به راحتی ازکنار چنین فاجعهای نگذریم. آتشنشانان میگفتند؛ بعد از فاجعه پلاسکو وقتی صبح برای رفتن به سر کار ازخانه خارج میشویم، اهل خانه با دلهره و نگرانی و دلواپسی ما را بدرقه میکنند و صدای خودروی آتشنشانی که میشنوند، حالشان بد میشود. اگر دقایقی درپاسخگویی به تلفن تأخیر شود، فکر میکنند ما دچار حادثه شدهایم و زیر آوار هستیم. آیا ما میتوانیم خودمان را به جای آنها بگذاریم؟ علاوه بر اینها، میگفتند؛ به مطالبات ما پاسخ درخوری داده نشده و حتی درمواردی با نوعی توبیخ و جابجایی ناخواسته مواجهیم.»