آخرین شانس برای دموکراسی ترکیهای
رای «نه»، گوشمالی سختی برای رئیس جمهور ترکیه خواهد بود و در کوتاه مدت ممکن است او را تحریک به واکنشی خشن کند. ولی اگر مردم ترکیه برای جلوگیری از حرکت اردوغان به سمت دیکتاتوری مصمم باشند، این احتمالا آخرین شانس آنها خواهد بود.
اولین باری که صلاحالدین دمیرتاش، رهبر ه.د.پ، بزرگترین حزب سیاسی کرد ترکیه را دیدم در رستورانی در استانبول بود. او به همراه یک دستیار به رستوران آمد. دمیرتاش گرم و خوشمشرب است. در کنار سایر چیزها او یک نوازنده زبردست «ساز» است؛ یک آلت موسیقی زهی، شبیه عود. در آن زمان (سال ۲۰۱۱) دمیرتاش تلاش میکرد حزبش و مردم را خارج از تاریخ معارضه با دولت مرکزی کشور رهبری کند. این کار آسانی نبود. دمیرتاش مانند سایر رهبران کرد در ترکیه مدتی را در زندان بود و کشته شدن بسیاری از رفقایش را دیده بود. به یاد میآورم که او تعریف میکرد در دهه ۱۹۹۰ و در اوج ناآرامیهای خونین در مناطق کردنشین، یک مدل خاص از خودرو (رنو سفید) بدنام و منفور بود. این خودرو توسط افسران اطلاعاتی ترکیه مور استفاده قرار میگرفت. کسانی که شهرت هولناکی در شکنجه و اعدام کردها داشتند. دمیرتاش به من گفت: «من داخل رنو بودم، خیلیها هرگز نتوانستند از آنها خارج شوند.»
آخرین باری که دمیرتاش را دیدم، در ماه سپتامبر، در یک چایخانه در محله مشهور تکسیم بود. او با بادیگارد احاطه شده بود. وضعیت برای او بد پیش میرفت. نه تنها به خاطر اینکه به سیاست دموکراتیک تن داده بود بلکه در آن بسیار هم موفق بود. در سال ۲۰۱۵ ه.د.پ، در ناباوری ۸۰ کرسی در پارلمان ترکیه به دست آورده بود. حزب شروع به جذب کردن رایدهندگان غیر کرد کرده بود. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه به سرعت شروع به سرکوب کردها کرد. هزاران نفر از اعضای ه.د.پ دستگیر شدند. در ماه نوامبر، دو ماه بعد از آخرین دیدار ما، دمیرتاش ۴۳ ساله دستگیر و زندانی شد. به نظر میرسد او هماکنون در برابر اتهامات احمقانهای قرار دارد؛ حمایت از یک سازمان تروریستی مسلح. او با مجازات ۱۲۴سال زندان مواجه است.
اردوغان که به دنبال انتخابات سراسری ۲۰۰۲ به قدرت آمد در تمام دهه گذشته مشغول خفهکردن نظم دموکراتیک ترکیه بود.
اگر سیاست ترکیه را دنبال کنید میدانید که مورد دمیرتاش استثنایی نیست. در واقع در دوره اردوغان چنین وضعیتی عادی است. اردوغان که به دنبال انتخابات سراسری ۲۰۰۲ به قدرت آمد در تمام دهه گذشته مشغول خفهکردن نظم دموکراتیک ترکیه بود. الان به نظر واضح است که اردوغان ۶۳ ساله، قصد دارد با بخشیدن قدرت مطلق به خود، آنها را در یک نظم سیاسی تابع خود به تصویب رسانده و در سالهای پیش رو جایگاه خود را در قدرت مستحکم کند.
این کار تا ۳ سال پیش به سختی ممکن به نظر میرسید. او گرفتار یک رسوایی فساد بود که میرفت او و پسرش بلال را گرفتار کند. در یک سری مکالمه ضبط شده که عمومی شدِ اردوغان به پسرش گفته بود «خانه ۱۸ نفر در عملیات بزرگ فساد در حال تفحص است … بنابراین بهت میگم هرچی تو خونه داری خارج کن. باشه؟» بعدتر بلال جواب میدهد «یک چیزی نزدیک به ۳۰ میلیون یورو مانده که هنوز نتونستیم ردش رو گم کنیم.»
اما اردوغان استاد حفاظت از خود است. او به متهمکنندگانش ضربات متقابلی زد و بعد در جولای گذشته، در اتفاقی که باید آن را هدیهای سیاسی از بهشت دانست، عناصری از داخل ارتش ترکیه سعی کردند دولتش را سرنگون کنند. اردوغان بدون هیچ دلیلی جنبش فتحالله گولن، واعظ مسلمانی را که در تبعید و در آمریکا زندگی میکند، عامل کودتای نافرجام معرفی کرد. بعد از سرکوب موفقیتآمیز توطئه، اردوغان کارزاری فراگیر و هنوز ادامهدار برای نابودی مخالفان دموکراتیک کشور به راه انداخت. از ماه جولای تا کنون بیش از ۴۰ هزار نفر دستگیر و نزدیک به صدهزار کارمند دولت شامل قضات، دادستانها و دانشگاهیان اخراج شدهاند. دهها هزار نفر شامل بیش از ۱۵۰ روزنامهنگار و کارمند رسانه هنوز در زندانند. دولت ۱۷۹ روزنامه، ایستگاه تلویزیونی و وبسایت را تعطیل کرده است. ترکیه امروز بزرگترین زندان روزنامهنگاران در جهان است.
از ماه جولای تا کنون بیش از ۴۰ هزار نفر دستگیر و نزدیک به صدهزار کارمند دولت شامل قضات، دادستانها و دانشگاهیان اخراج شدهاند. دهها هزار نفر شامل بیش از ۱۵۰ روزنامهنگار و کارمند رسانه هنوز در زندانند.
این ما را به سمت رفراندوم قانون اساسی میبرد و البته به دمیرتاش. در ۱۶ آوریل از رایدهندگان ترکیهای برای تایید مجموعهای از تغییرات در قانون اساسی سوال میشود. تغییراتی که (همانطور که حدس میزنید) اختیاراتی غیرمعمول به شغلی که اردوغان هماکنون عهدهدار آن است خواهد بخشید. روی کاغذ، ترکیه هنوز نظام پارلمانی دارد، با اختیارات قابل توجه برای نخست وزیر، پارلمان و قوه قضائیه. رفراندوم تغییرات بنیادینی در این سیستم پیشنهاد میدهد. پست نخست وزیری را از بین میبرد، قدرت پارلمان را به شدت کاهش میدهد، میزان استقلال قوه قضائیه را میکاهد و قدرتی فراگیر در اختیار رئیسجمهور قرار میدهد. علاوه بر این، قانون اساسی جدید به اردوغان حق میدهد دو دوره دیگر نیز رئیسجمهور باشد. این تغییر میتواند او را یک دهه دیگر در قدرت نگاه دارد.
این رفراندوم تلاشی برای سرنگونی دموکراسی ترکیهای و تصدیق قدرت مطلقهای است که اردوغان در تمام دهه گذشته به دنبال آن بوده است. در ضمن هیچ نقدی به اردوغان از جانب اروپا نمیشنوید. اردوغان سال گذشته، با پذیرش عقب نگاهداشتن موج پناهجویان خاورمیانهای، دست رهبران سیاسی قاره [اروپا] را بسته است.
رای «نه»، گوشمالی سختی برای رئیس جمهور ترکیه خواهد بود و در کوتاه مدت ممکن است او را تحریک به واکنشی خشن کند. ولی اگر مردم ترکیه برای جلوگیری از حرکت اردوغان به سمت دیکتاتوری مصمم باشند، این احتمالا آخرین شانس آنها خواهد بود.
به خاطر همه قلدریهای اردوغان، به هیچ وجه معلوم نیست که رایدهندگان ترکیهای رفراندوم را تایید کنند. اردوغان که میزان بالای خطر را احساس میکند، تلاش کرده، مخالفانش را در روزهای منتهی به انتخابات تضعیف روحیه کند. اینجاست که دمیرتاش و همکارانش در این تصویر قرار میگیرند. بعد از کودتای نافرجام تابستان گذشته، اردوغان به سمت ضربه زدن به رهبری ه.د.پ رفت. با توجه به تاریخ رابطه کردها و دولت مرکزی، اردوغان میدانست که آنها هرگز از افزایش قدرت رئیسجمهور حمایت نخواهند کرد. همراه با دمیرتاش ۱۲ نماینده دیگر ه.د.پ در پارلمان نیز زندانی شدند. بر اساس گزارش دیدهبان حقوق بشر، که این هفته گزارشی در مورد اوضاع رو به وخامت ترکیه منتشر کرد، بیش از پنج هزار عضو ه.د.پ و ب.د.پ، دیگر حزب محلی کردی پشت میلهها هستند. شهرداران ۱۸ شهر کردنشین به سرعت برکنار و با نیروهای اردوغان جایگزین شدهاند. اما سینکلروب، مدیر بخش ترکیه دیدهبان حقوق بشر به من گفت: «اردوغان میدانست نمیتواند روی ه.د.پ حساب کند، برای همین آنها را از صحنه خارج کرد»
نظرسنجیها نشان میدهد رفراندوم تنها حمایت ۵۰ درصد از رایدهندگان احتمالی را داراست. رای «نه»، گوشمالی سختی برای رئیس جمهور ترکیه خواهد بود و در کوتاه مدت ممکن است او را تحریک به واکنشی خشن کند. ولی اگر مردم ترکیه برای جلوگیری از حرکت اردوغان به سمت دیکتاتوری مصمم باشند، این احتمالا آخرین شانس آنها خواهد بود.