چگونه شهرداری ۴سال به یک پرسش پاسخ نداد

هفدهم شهریور سال ۹۲ مثل همیشه روز گرمی بود اما این روز در تهران گرم‌تر بود. فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران آشفته و خشمگین از سالن جلسه غیرعلنی شورا خارج شد، کمی به پنجره‌های بزرگ طبقه اول ساختمان شورا خیره شد و بعد یکراست به سمت خبرنگاران آمد. از همان لحظه بیلبوردهای شهر تهران وارد بازی سیاست شدند.

اصلاح‌طلبان شورای شهر قرار بود بعد از هشت سال نشستن محمدباقر قالیباف بر صندلی شهرداری تهران جای او را با محسن هاشمی پرکنند. همه چیز مهیا بود اما در نهایت نام قالیباف برای سومین بار از گلدان رای شورای شهر خارج شد. الهه راستگو به اصلاح‌طلبان پشت‌ کرده بود و به قالیباف رای داده بود. اما چرا؟ اینجاست که بیلبوردها وارد می‌شوند. بر اساس ادعای فاطمه دانشور، دیگر عضو اصلاح‌طلب شورای شهر تهران، برادران راستگو «با پیمانکاران بیلبوردهای شهری در ارتباطتند و با شهرداری قراردادهای کلانی» دارند.

اما این پایان کار بیلبوردهای تهران نبود. اوایل پاییز سال ۹۲ بازهم تهران مثل همیشه کثیف و شلوغ و سرسام‌آور بود. آن روزها اولین بارقه‌های دلواپسی از نشستن پشت میز مذاکره با امریکایی‌ها تبدیل به تابلوهایی با عنوان «صداقت امریکایی» شده بود. هدف طراحان نشان‌دادن دورویی طرف‌های مذاکره با ایران در گفتگوهای هسته‌ای بود.

تندگویان بعد از سه سال نامه‌نگاری با شهرداری درباره بیلبوردها به این نتیجه رسید که «قطعا موضوعی پشت پرده تبلیغات شهری وجود دارد که شهرداری به هیچ‌ وجه حاضر به شفاف شدن آن نیست»

اعضای اصلاح‌طلب شورای شهر تهران که از حامیان دولت حسن روحانی محسوب می‌شوند به سرعت دست به کار شدند و به «تخریب دولت در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای» انتقاد کردند. شهرداری که هنوز آن زمان به صراحت رویاروی دولت قرار نگرفته بود این تبلیغات را «نوعی تخلف» دانست و سازمان زیباسازی که مسئول تابلوهای تبلیغاتی است اعلام کرد اطلاعی از نصب این تابلوها ندارد و در نهایت محسن پیرهادی، عضو شورای شهر تهران و مسئول بسیج شهرداری در آن زمان مسئولیت نصب این پوسترها را قبول کرد. پس از این ماجرا  اجرای طرح «نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر» و «حقوق بشر امریکایی» هم بحث‌برانگیز شد.

بیلبوردهای تهران: راز سربسته شهرداری

ماجراهای متعدد تابلوهای تبلغاتی تهران علاوه بر پیام‌های سیاسی که مخابره می‌کردند، نشان از بی‌برنامگی و بی‌نظمی در فرایند اجاره بیلبوردهای شهری داشتند. محمدمهدی تندگویان، عضو جوان و اصلاح‌طلب شورای شهر تهران تصمیم گرفت از این آشفته‌بازار سردر بیاورد.نظارت بر کار شهرداری حداقل وظیفه‌ای است که بر عهده اعضای شورای شهر است اما این نظارت نیاز به اطلاعات دارد و در سیستم مدیریت شهری تهران، اطلاعات فقط در انحصار شهرداری است. بنابراین تندگویان از شهرداری تهران خواست اطلاعات مربوط به قراردادهای بیلبوردهای تبلیغاتی را در اختیار او قرار دهند. شهرداری هم در جایگاه نظارت‌شونده موظف است اطلاعات را در اختیار عضو شورای شهر قرار دهد، اما در ۱۲ سال گذشته شهرداری راه و رسم خودش را داشته و هر عضوی در شورا نمی‌تواند محرم اسرار آن شود.

بعد از رفت و آمدهای بسیار بین کارشناسان شورای شهر تهران و نامه‌نگاری‌های طولانی در نهایت سازمان زیباسازی شهر تهران که مسئولیت بیلبوردهای شهر را عهده‌دار است، راضی شد سامانه‌ای برای «شفاف‌شدن اطلاعات تابلوهای تبلیغاتی» ایجاد کند. آنچه تندگویان از سازمان زیباسازی می‌خواست ایجاد سامانه‌ای بود تا با چاپ بارکدهایی بر تابلوهای تبلیغاتی «محتوا، قرارداد، تعداد آن تبلیغ در سطح شهر و جانمایی‌شان» مشخص شود.

بازهم تعداد زیادی نامه بین تندگویان و سازمان زیباسازی رد و بدل شد تا در نهایت این سازمان اعلام کرد سامانه آماده است اما بازهم آن را اجرایی نکرد. آنها به تندگویان اعلام کردند این سامانه ممکن است «یکسری مشکل اجرایی» ایجاد کند و از شورا برای اجرای آن مهلت خواستند. اما بعد از گذشت چند ماه بازهم این سامانه اجرایی نشد. تندگویان در مصاحبه‌هایش گفت تعلل سازمان زیباسازی در این زمینه را «نمی‌فهمد» و برای همین به شهردار تهران تذکر داد که به سازمان تحت مدیریتش دستور همکاری دهد.

تندگویان که دیگر از این همه تعلل سازمان زیباسازی کلافه شده بود به این نتیجه رسید که «قطعا موضوعی پشت پرده تبلیغات شهری وجود دارد که شهرداری به هیچ‌ وجه حاضر به شفاف شدن آن نیست» از طرفی اصولگرایان شورای شهر هم با دیده تردید به این همه اصرار تندگویان نگاه می‌کردند و حتی این موضوع را «سیاسی» می‌دیدند.

تندگویان بعد از سه سال پیگیری موضوع در نهایت بازهم در ابتدای سال گذشته از شهرداری خواست این موضوع را شفاف کند. او گفته بود پشت این ماجرا «موضوعی سیاسی یا اقتصادی» وجود دارد و در نهایت سوال از شهردار را به جریان انداخت و در این‌باره از قالیباف سوال کرد اما بازهم پاسخی از شهرداری نیامد. او به شهردار هشدار داده بود که در اجرا نشدن سامانه شفاف‌ شدن بیلبوردهای شهر «عمدی در کار است» ولی  قالیباف هیچ پاسخی به این سوال نداد.

سازمان زیباسازی شهر تهران بالاخره این سامانه را اجرایی کرد اما دسترسی اعضای شورای شهر به آن را مسدود کرد، درست برخلاف آن چیزی که تندگویان انتظار داشت. آنها مدعی شدند که اطلاعات تابلوها محرمانه است و نمی‌توان این اطلاعات را در اختیار همه قرار داد. بر همین اساس تندگویان این‌بار وارد فرایند گرفتن کلمه عبور و ایجاد دسترسی به اطلاعات سامانه شد که نتیجه آن کاملا مشخص است: او هرگز به این سامانه دسترسی پیدا نکرد.

جریان تذکر و سوال و نامه‌نگاری ادامه داشت تا اینکه تندگویان در نهایت طاقتش طاق شد و در آخرین روزهای پارسال در تذکر پیش از دستوری در صحن شورای شهر تهران از پشت‌پرده قراردادهای این سازمان در اجاره بیلبوردهای تبلیغاتی پرده برداشت. او در این تذکر اعلام کرد که این موضوع را باید در کنار «مفاسد بزرگ شهرداری» قرار داد چراکه بعد از سال‌ها مکاتبه هیچ پاسخی از شهرداری ارسال نشده و سازمان زیباسازی به این شیوه به اعضای شورای شهر توهین می‌کند.

قراردادهای بیلبوردهای تهران فقط با هفت یا هشت نفر در سازمان زیباسازی بسته می‌شود و تمام پول‌ها هم به جیب ۳۰ شرکت واریز می‌شود.

او در این جلسه از ۲۶بار نامه‌نگاری با سازمان زیباسازی خبر داده و گفته بود فقط هفت بار پاسخ دریافت کرده است که آنها هم قانع‌کننده نبوده‌اند. به گفته او سازمان زیباسازی مدعی است از تمام تابلوهای تبلیغاتی شهر ۱۵۰ میلیارد تومان درآمد داشته که فقط ۳۰ میلیارد تومان آن را به خزانه واریز کرده است. این در حالیست که به گفته این عضو شورای شهر باشگاه انقلاب از تابلوهایش ۳۰ میلیارد تومان و نمایشگاه سئول ۵۰ میلیارد تومان درآمد دارند و رقم سازمان زیباسازی باورپذیر نیست.

تندگویان همچنین اعلام کرد قراردادهای این بیلبوردها فقط با هفت یا هشت نفر در سازمان زیباسازی بسته می‌شود و تمام پول‌ها هم به جیب ۳۰ شرکت واریز می‌شود. به گفته او مدیرعامل سازمان زیباسازی هم اعلام کرده به دلیل «امنیت شبکه» نمی‌تواند به اعضای شورای شهر اجازه دسترسی به سامانه تابلوهای تبلیغاتی را بدهد. تندگویان در نهایت گفت اعضای شورای شهر تهران از اطلاعات مالی شهرداری بی‌اطلاعند و در نتیجه همین بی‌اطلاعی پدیده‌هایی مانند املاک نجومی و قراردادهایی اینچنینی به وجود می‌آید.

حصار محکم شهرداری به دور اطلاعات

ماجرای تندگویان با شهرداری یک مورد استثنایی نیست. دیگر اعضای شورای شهر تهران هم که ذره‌ای به اجرای وظیفه نظارتیشان مقید بوده‌اند با همین رفتار مواجه شده‌اند. محمد حقانی در مورد پارک مادر و فروش این پارک از طرف شهرداری با همین روند مواجه شد. درخواست رحمت‌الله حافظی برای شفاف‌سازی مالی شهرداری، ارائه گزارش‌های مالی قابل پیگیری و ورود به کمیسیون تخصیص بودجه شهرداری هم به جایی ختم نشد. تلاش غلامرضا انصاری برای روشن‌شدن جزئیات قرارداد ۲۰ هزار میلیارد تومانی شهرداری با قرارگاه خاتم‌الانبیا و درخواست‌های مکرر احمد حکیمی‌پور برای ارائه اسناد و مدارک واگذاری املاک نجومی هم به دست فراموشی سپرده شد. همچنین شهرداری هرگز گزارش‌های شفافی از منابع مالی و درآمدی و شیوه هزینه‌کرد آن به اعضای شورا ارائه نکرده است و هربار حسابرسان به تخلف‌های شهرداری اشاره کرده‌اند، هیات رئیسه شورا از آن چشم‌پوشی کرده است.

حصار شهرداری به دور اطلاعات مالی و پرسنلی و قرادادها و هرآنچه به عنوان اطلاعات ارزشمند محسوب می‌شود، بسیار محکم است. از این اطلاعات نه فقط مدیران شهرداری که هیات رئیسه شورای شهر هم به سختی محافظت می‌کنند. اعضای منتقد شورای شهر بارها اعلام کرده‌اند که هیات رئیسه شورا از دسترسی اعضا به اطلاعات شهرداری ممانعت می‌کند و حتی رحمت‌الله حافظی، عضو دیگر شورای شهر گفته مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، در «تمامی اشتباهات مدیریت شهری در ۱۲ سال گذشته» نقش عمده‌ای داشته است.

شهرداری در تمام این سال‌ها هرجا که خواسته و به هر روشی که اراده کرده از دسترسی اعضای شورای به اطلاعات حساس جلوگیری کرده است. حتی رسانه ای شدن ماجرای املاک نجومی هم از راه اطلاعاتی است که سازمان بازرسی کل کشور به دست آورده بوده و اعضای شورا به صورت مستقیم به این اطلاعات دسترسی نداشتند.

در این میان اعضای شورا هیچ راه قانونی و اثرگذاری به جز تذکر، سوال از شهردار و در نهایت استیضاح او در اختیار ندارند. قالیباف در تمام این سال‌‌ها یا به تذکرها و سوال‌ها پاسخ نداد یا پاسخ‌هایش کسی را قانع نکرد چون می‌دانست با ترکیب شورا از شورای دوم تا امروز، آنها هرگز قادر به استیضاح او نخواهند بود و منتقدان رای کافی را به دست نخواهند آورد.

در این میان تنها اعضایی توانستند در حوزه وظایف خود تاثیرگذار باشند که با کمترین مصلحت‌اندیشی سیاسی علاوه بر فشار به شهرداری، اطلاعاتی را که به دست آورده بودند در اختیار افکار عمومی قرار می‌دادند. حالا این روزها و در آستانه انتخابات شورای پنجم شهر تهران که نظارت به کلیدواژه و اصلی‌ترین شعار همه جریان‌ها و نامزدهای این انتخابات تبدیل شده است، پرسش اصلی این است اعضای شورای شهر بعدی با کدام ابزار قانونی به نظارت بر شهرداری خواهند پرداخت، شاید تنها پاسخ این پرسش وفاداری کامل انتخاب‌شوندگان به شفاف‌سازی در برابر افکار عمومی باشد چراکه شهرداران تهران از هر جناح سیاسی نشان داده‌اند که با نظارت شورای شهر بر عملکردشان رابطه دوستانه‌ای ندارند.