آموزش و پرورش روی خط تنبیه
یک هفته پر از خبرهای جورواجور درباره تنبیه چند دانش‌آموز در بعضی مدارس ایران. آموزش و پرورش ایران در هفته‌ای که گذشت حال و روز خوبی نداشت؛ در روزهایی که هرچند تعطیل بود، اما تعداد زیادی از ایرانی‌ها در چند روز گذشته تصاویر مربوط به چند دانش‌آموز را دست‌به‌دست کردند که معلمان‌شان آنها را تنبیه و زخمی کرده بودند.
ماجرا، اول از همه با انتشار خبری درباره شلاق زدن و اخراج ١٠ دانش‌آموز مدرسه شهید چمران در روستای مختارآباد شهر «رودبار جنوب» کرمان شروع شد؛ وقتی «تابناک» گزارش کرد که مدیر این مدرسه، ١٠ نفر از دانش‌آموزانش را به جرم نپرداختن ٣٠هزار تومان حق ثبت‌نام شلاق زده و از مدرسه اخراج کرده است. بعد از آن در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری فیلمی منتشر شد که در آن، این دانش‌آموزان با تأیید خبر شلاق خوردن‌شان به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی، ماجرا را توضیح می‌دادند اما بعد از آن «پهلوان» رئیس آموزش و پرورش شهرستان رودبار جنوب این خبر را تکذیب کرد و آن را کذب محض دانست. پس از او «محمد محسن‌بیگی»، رئیس آموزش و پرورش استان کرمان هم با تکذیب این خبر، رسانه‌هایی که این خبر را منتشر کردند، به خیانت در حق افکار عمومی متهم کرد.بعد از آن هم اداره آموزش و پرورش کرمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «فیلم و مصاحبه تنبیه بدنی و اخراج دانش‌آموزان شهرستان رودبار جنوب، منتشرشده در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، کذب محض و مغرضانه است.»
دانش‌آموزی که سرش شکست
اما همه ماجرای تنبیه‌های بدنی دانش‌آموزان در هفته گذشته این نبود. «محمدپارسا طاهری»، دانش‌آموز پایه نهم متوسطه در مدرسه «ن» منطقه ٩ تهران یکی دیگر از دانش‌آموزانی بود که آقای «ش»، معلم او یکشنبه هفته گذشته او را تنبیه بدنی کرد. «محمدپارسا» که به دلیل هل داده شدن توسط معلمش، سرش در برخورد با چارچوب در کلاس شکسته و سه بخیه خورده است، در گفت‌وگو با «شهروند» از ماجرای یکشنبه، ١٨ مهر امسال این‌طور می‌گوید: «ساعت ٩ و ١٠ دقیقه صبح، سر کلاس بودیم. دانش‌آموز نیمکت جلویی من داشت از روی کتاب روخوانی می‌کرد که یک دفعه مدادهای بغل‌دستی‌اش روی زمین افتاد و او خم شد تا آنها را بر دارد. بعد از آن معلم فکر کرد که ما باعث شدیم کلاس بی‌نظم شود و او که روخوانی می‌کرد، بخندد. قبل از آن‌که به سراغ من بیاید، سراغ یک دانش‌آموز دیگر که نمی‌دانم چه کار می‌کرده، رفت و گفت از کلاس برو بیرون، بعد دستش را پیچاند، کمرش را فشار داد و بعد آمد سمت من و گفت برو بیرون کلاس؛ همان موقع سه بار محکم زد پشت‌سر من و سومین ضربه‌اش باعث شد که گوشم سوت بکشد. من بلند شدم که از کلاس بیرون بروم. او دم در کلاس از پشت‌سر زد به سرم و سرم از جلو خورد به چهارچوب و سرم از قسمت پیشانی شکست .» او ادامه می‌دهد: «دوربین روبه‌روی کلاس ما این اتفاق را ضبط کرده است، چون کلاس ما روبه‌روی دفتر ناظم مدرسه است. بعدش من پایین رفتم و ناظم گفت برو صورتت را بشور، رفتم دفتر مدیر و برایش تعریف کردم، بعدش معلم را آوردند، مدیر مدرسه از او پرسید شما زدی؟ گفت داشت می‌رفت بیرون زدم پشت سرش و سرش خورد به چهارچوب در.»
«محمدپارسا» می‌گوید که حالا سمت چپ پیشانی‌اش شکسته و سه بخیه خورده است: «وقتی پدر و مادرم به مدرسه آمدند و موضوع را فهمیدند، تصمیم گرفتند که این ماجرا را از طریق مراجع قضائی پیگیری کنند؛ به همین دلیل ما همان موقع از مدرسه به پزشکی قانونی، آموزش و پرورش منطقه ٩ و بعدش به بیمارستان رفتیم. مسئولان آموزش و پرورش منطقه ٩ حرف‌های ما را به‌طور کامل شنیدند و تقصیر معلم را قبول داشتند؛ دیروز هم به پدر و مادرم گفته‌اند که معلم‌مان ممنوع‌التدریس شده است ولی تا الان برگه کتبی در این‌باره به ما نداده‌اند؛ البته این موضوع را از بچه‌ها پرسیدم و آنها گفتند که معلم به مدرسه نیامده و یک معلم دیگر را به جایش آورده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «همان شب که آمدیم از آموزش و پرورش زنگ زدند و گفتند که با مدیر و همان معلم می‌خواهند به خانه ما بیایند، تا این‌که فردایش قرار شد فقط از آموزش و پرورش بیایند؛ ولی با مدیر و معلم آمدند و ما هم به احترام آنها به خانه‌مان راه‌شان دادیم. آنها آمده بودند که از ما رضایت بگیرند و پدرم گفت رضایت نمی‌دهم. معلم دینی ما حتی یک بار هم از من عذرخواهی نکرد؛ فقط به من گفت کارم اشتباه بوده است.» پدر «محمدپارسا طاهری» هم در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید که امروز، شنبه قرار است شکایت او در این‌باره در دادگاه بررسی شود: «ما در حوزه قضائی پیگیری‌های خودمان را می‌کنیم. در حال حاضر مقام قضائی به کلانتری دستور داده که مأمور کلانتری بفرستد تا بیایند در این‌باره تحقیق کنند و گفته‌اند شنبه صبح بیایید دادسرا؛ بعدش هم معلم احضار می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر ما درباره وضع پسرمان در این مدرسه نگرانیم؛ نگران این‌که مشابه این معلم را در مدرسه داشته باشیم و بچه‌های دیگر را هم تنبیه کنند. ما همیشه پیگیر وضع روحی و جسمی فرزندمان هستیم اما خیلی‌ها از این اتفاقات باخبر نمی‌شوند؛ ما هدفمان این است که در این‌باره اطلاع‌رسانی شود، قانون جدی‌ای تصویب شود و برخورد جدیدی با این موضوع شود. این درست است که از طرف آموزش و پرورش منطقه ٩ همه‌جانبه با ما ابراز همدردی شد؛ ولی این موضوع، کار این معلم را توجیه نمی‌کند و امیدوارم دیگر شاهد تکرار این نوع حوادث نباشیم.» مدیر مدرسه، مدیر اداره آموزش و پرورش منطقه ٩ و مسئول روابط عمومی این اداره اما با وجود تماس‌های مکرر «شهروند» با این مسئولان، پاسخی به تماس‌های‌شان ندادند و مسئول روابط عمومی اداره آموزش و پرورش منطقه ٩ هم به «شهروند» گفت که اجازه ندارد در این‌باره صحبتی کند.
تنبیه بدنی دانش‌آموز بمپوری و استعفای مدیرکل آموزش و پرورش
«قصیر قادری»، دانش‌آموز دبستان ادیب روستای خیرآباد بمپور در ایرانشهر استان سیستان‌و‌بلوچستان یکی دیگر از دانش‌آموزانی بود که در ١١ مهر، معلمش او را کتک زد؛ از شدت جراحات در بیمارستان بستری شد و بعد تصویر چشم‌های بادکرده و صورت کبود او موجی از ناراحتی را در میان ایرانی‌ها به راه انداخت؛ شاید همین دست به دست چندصدباره تصاویر او در شبکه‌های اجتماعی بود که باعث شد مدیر آموزش و پرورش منطقه بمپور شهرستان ایرانشهر استعفا دهد.
«قصیر قادری»، دانش‌آموز پایه پنجم ابتدایی دبستان ادیب روستای خیرآباد منطقه بمپور ایرانشهر که حالا در بیمارستان ایران ایرانشهر بستری است، درباره ماجرای تنبیه شدنش گفته است: «مصدوم‌شدن من یک حادثه بود؛ زیرا من و یکی از همکلاسی‌هایم با هم درگیر شدیم که معلم دخالت کرد و گفت چرا دعوا می‌کنید و بعد این اتفاق افتاد. معلم برای ترساندن من شیلنگی را در هوا تکان می‌داد که به صورت اتفاقی با حرکت سر من این شیلنگ به چشمم برخورد کرد و این حادثه رخ داد. من معلم خود را دوست دارم و می‌دانم هیچ عمدی در کار نبوده است.» اما هر چند این دانش‌آموز، این اتفاق را یک حادثه اعلام کرد، اما ابعاد این ماجرا آن‌قدر بود که «فریدون دامنی»، رئیس آموزش و پرورش منطقه بمپور از سمتش استعفا کند و در متن استعفایش خطاب به مدیرکل آموزش و پرورش سیستان‌و‌بلوچستان بنویسد: «با توجه به تنبیه بدنی دانش‌آموز در حوزه مسئولیت اینجانب و نظر به حساسیت موضوع و این‌که شاید قصوری از طرف اینجانب در امر نظارت و توجیه زیر مجموعه صورت گرفته باشد به احترام دانش‌آموز عزیز و خانواده‌اش و همچنین به حرمت افکار عمومی که به حق در این قضیه جریحه دار شده استعفای خویش را از مسئولیت آموزش و پرورش بمپور تقدیم می‌دارد. باشد که دیگر شاهد اینگونه حوادث در مجموعه دستگاه مقدس تعلیم و تربیت نباشیم ان‌شاءالله.»
باز هم اما این همه ماجرا نبود؛ هفته گذشته، هنوز یک روز از تکذیب خبر شلاق‌زدن دانش‌آموزان روستای مختارآباد استان کرمان به دلیل ناتوانی در پرداخت حق ثبت‌نام مدرسه نگذشته بود که این‌بار «ایرنا» از کتک خوردن دانش‌آموزان مدرسه‌ای در شهر «کلاله» استان گلستان توسط معلم‌شان خبر داد؛ «محمدرضا سنچولی»، سرپرست آموزش و پرورش کلاله هم با تأیید این خبر گفت که این ماجرا صبح روز دوشنبه ١٩ مهر در کلاس هشتم مدرسه پسرانه طالقانی این شهر رخ داده و درجریان آن، یکی از معلمان مدرسه، دانش‌آموزان را پای تخته خواسته و مورد ضرب و شتم قرار داده است.
به گفته او، «به دنبال این حادثه، پدر ٢نفر از دانش‌آموزان، فرزندان خود را به دکتر برده و تحت معاینات اولیه قرار داده‌اند و گزارش ماجرا را هم به صورت کتبی دراختیار حراست مدیریت آموزش و پرورش کلاله گذاشته‌اند.» سرپرست آموزش و پرورش «کلاله» با بیان این‌که «موضوع از طریق کانال‌های مختلف و همچنین حراست آموزش و پرورش، تحت بررسی و رسیدگی قرار دارد» گفته است که «پس از پایان تحقیقات و جمع‌آوری مستندات درجهت رفع هرگونه شبهه، اطلاع‌رسانی خواهد شد.» سایت محلی «کلاله‌خبر» هم به نقل از پدر یکی از دانش‌آموزان مضروب دراین‌باره نوشته است: «در این ماجرا دونفر از دانش‌آموزان اقدام به فرار کردند که با تعقیب معلم و هل دادن آنها توسط این معلم، یکی از دو دانش‌آموز با برخورد به دیوار راه‌پله کنترل خود را حفظ می‌کند. دو دانش‌آموز هم که از جثه کوچکی برخوردار بودند، متحمل ضرباتی از سوی معلم شدند آثار ضرب و شتم روی گردن وی به وضوح دیده می‌شود.» یکی از دانش‌آموزان مضروب هم درباره جزییات این ماجرا گفته است: «زنگ سوم بود؛ کلاس «تفکر و سواد رسانه‌ای» داشتیم. معلم ما هنوز نیامده بود. من و دوستانم تصمیم گرفتیم برای نوحه‌خوانی شب درمسجد محل تمرین کنیم و شروع کردیم به نوحه‌خوانی و سینه‌زنی. ناگهان معلم کلاس دیگری سر کلاس ما آمد و روی صندلی نشست و گفت: چه کسی نوحه‌خوانی می‌کرد و ما هم گفتیم: آقا اجازه ما. به سمت معلم رفتیم و آنجا ایستادیم اما ناگهان و درکمال ناباوری دیدیم که معلم با ما برخورد کرد.»
معاون حقوقی وزیر آموزش و پرورش: آیین‌نامه انضباطی مشکلی ندارد
در سال‌های گذشته اما هروقت تنبیه بدنی یا روانی در مدرسه‌ای اتفاق افتاده، این کارشناسان حوزه آموزش و پرورش بوده‌اند که گفته‌اند دیگر وقت آن است که آیین‌نامه انضباطی مدارس تغییر کند و معلمان قبل از ورود به مدارس، تست روانشناسی شوند. در سال‌های گذشته اما هروقت تنبیه بدنی یا روانی در مدرسه‌ای اتفاق افتاده، این کارشناسان حوزه آموزش و پرورش بوده‌اند که گفته‌اند دیگر وقت آن است که آیین‌نامه انضباطی مدارس تغییر کند و معلمان قبل از ورود به مدارس، تست روانشناسی شوند.
حالا دیگر مدت‌هاست که تقریبا ماهی نیست که خبری از تنبیه جسمی دانش‌آموزان درمدارس مناطق مختلف ایران به گوش نرسد؛ موضوعی که مسئولان آموزش و پرورش می‌گویند آن را جدی پیگیری می‌کنند و تلاش‌شان را می‌کنند که کمتر شود، اما این‌طور که به نظر می‌رسد حالا دیگر باید تنبیه‌های روحی و تبعیض‌آمیز را هم به فهرست دیگر تنبیه‌ها اضافه کرد؛ اینها همه درحالی است که در آیین‌نامه انضباطی مدرسه و شرایط تنبیه و تشویق، آمده است که هرنوع تنبیه اینچنین ممنوع است؛ مثلا در ماده ٧٧ این آیین‌نامه آمده است: «اعمال هرگونه تنبیه دیگر از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است و در اِعمال تنبیهات نباید بین دانش‌آموزان تبعیض و استثنایی قایل شد.»
«مصطفی ناصری‌زنجانی»، معاون حقوقی و امور مجلس وزیر آموزش و پرورش اما در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر نیازی به تغییر آیین‌نامه انضباطی مدارس وجود ندارد: «ما در آموزش و پرورش از دو مسیر این تنبیه‌ها را پیگیری می‌کنیم، یکی از طریق آموزش است، ما بررسی کردیم که اصولا چرا تخلفات رخ می‌دهد که متوجه شدیم افراد نمی‌دانند تنبیه کردن دانش‌آموزان، خلاف است، برهمین اساس، ما سال گذشته با دفتر حقوقی آموزش و پرورش، دفتر هیأت‌های رسیدگی به تخلفات و هیأت ارزیابی عملکرد در آموزش و پرورش دوره‌های آموزشی برای مدیران مدارس و روسای مناطق، برگزار کردیم و ٧٠هزار نفر را با هماهنگی دفتر منابع انسانی این وزارتخانه، آموزش ضمن خدمات دادیم.» او ادامه می‌دهد: «بررسی‌های ما نشان داد که در برخی مناطق، معلمان نمی‌دانستند که تنبیه دانش‌آموز خلاف است، دربرخی مناطق هم این موضوع نیاز به یادآوری داشت. البته این دوره‌های آموزشی تنها درباره تنبیه دانش‌آموزان نبود، درباره کل تخلفات بود.» به گفته او، مرجع رسیدگی به تخلف‌ها، هیأت‌های رسیدگی به تخلف‌هاست: «افراد متخلف در مدارس هم به این هیأت فرستاده می‌شوند، به همکارانمان هم سپردیم که در این پرونده‌ها به متخلفان، رحم نکنند، چراکه عاطفه خانواده‌ها مطرح است، با این افراد درهمان هیأت‌ها برخورد می‌شود و مجازات‌هایی هم برایشان درنظر گرفته شده است.» او درباره ضرورت اعمال تغییر و اصلاح آیین‌نامه انضباطی مدارس، هم می‌گوید: «این آیین‌نامه خیلی مشکلی ندارد، قدیمی، اما کامل است و می‌توان براساس آن تنبیه دانش‌آموز را تخلف دانست. براساس بندهای قانون رسیدگی به تخلفات، هرکس دانش‌آموز را تنبیه کند، ما می‌توانیم با او برخورد کنیم. در این زمینه ما قانون و آیین‌نامه کم نداریم، به همین دلیل خیلی تغییر این آیین‌نامه انضباطی را ضروری نمی‌دانیم.»