می‌گویند انفجار و آتش‌سوزی پالایشگاه‌ها کار سعودی‌ها با همکاری داعش است تا کار ایران را در تصاحب بازار نفت سخت کنند. یکی دیگر می‌گوید کار نیروهای نظامی خودمان است چون در آن مناطق تسلیحات‌شان را آزمایش می‌کنند.
اما شایعه دیگری که بعد از وقوع یازده حادثه پیدرپی در زیرمجموعه صنعت نفت از آدم‌‌های بیشتری شنیده می‌شود درباره کارگران نفتی است. می‌گویند چون حقوق کارگران پایین است و با تاخیر پرداخت می‌شود، آنها دست به کار «اقدام مستقیم» شده‌اند و می‌خواهند از مدیرانی که چند برابر آنها حقوق می‌گیرند انتقام کشی کنند.
چرا؟
«موسی هندیجانی» کارگر بازنشسته‌ای که بخش عمده سابقه کاری‌اش در مناطق نفتی بوده است، این شایعه را «پرت و پلا» و مرتبط با گرمای هوا می‌داند. او در گفتگو با «نوآوران» چند دلیل برای تکذیب شایعه نقش داشتن کارگران در این حوادث مطرح می‌کند.
«کارگران با چه انگیزه‌ای باید محل کارشان را منفجر کنند؟ اگر در اعتراض به تاخیر دستمزد است که باید چهار سال پیش که پیمانکارها حقوق نمی‌دادند و در ماهشهر هر روز چندین اعتصاب برپا بود این کار را می‌کردند. الان دو سالی می‌شود که با توافق کارگران و مسئولان منطقه ویژه، حقوق‌ها در موعد مقرر پرداخت می‌شود و پیمانکارانی که تاخیر داشته باشند شدیدا جریمه می‌شوند.»
از او درباره تفاوت حقوق مدیران و کارگران می‌پرسیم. می‌گوید «کارگران بر اساس یک قرارداد با پیمانکارها کار می‌کنند. کسی با زور شلاق و تفنگ کارگران را مجبور به قرارداد بستن نمی‌کند. مبالغی که کارگران ساده، نیمه‌ماهر و متخصص می‌گیرند متفاوت است اما کارگران ساده کمی در مناطق نفتی از دو میلیون‌تومان در ماه درآمد کمتری دارند. این دستمزد در برابر حداقل حقوق و رقم‌های کمتری که کارگران در سایر کارگاه‌های صنعتی می‌گیرند رقم قابل توجهی است. هرچند ممکن است در مواردی عدالت هم رعایت نشود اما اگر قرار بود هر کارگری در اعتراض محل کارش را منفجر کند، بسیاری از کارگاه‌ها در تهران و شهرهای بزرگ تا به حال چند بار منفجر شده بودند.»
به گفته هندیجانی، عمده کارگران این مناطق در گروه‌های قومی، خانوادگی یا دوستانه مشغول کارند و بر فرض اگر کارگری تصمیم بگیرد محل کارش را منفجر کند، همکارانش را هم منفجر می‌کند چون یک کارگر نفتی می‌داند پس از وقوع آتش‌سوزی کنترل عواقبش ممکن نیست. این همکاران پدر و برادر و عمو و عموزاده‌هایش هستند و بعید است دیوانه‌ای چنین کاری با اعضای خانواده‌اش بکند.»
این کارگر باتجربه صنعت نفت استدلال دیگری را هم در رد این شایعه مطرح می‌کند: «اساسا یک کارگر حتیاگر تصمیم داشته باشد و اقدام کند هم نمی‌تواند یک پالایشگاه یا پتروشیمی را آتش بزند یا منفجر کند. ممکن است یک مامور آموزش دیده که دوره‌های انفجار را در سرویس‌های اطلاعاتی دیده است بتواند خرابکاری کند، اما یک کارگر، یک آدم معمولی نمی‌تواند.»
حمله انتحاری
به نظر می‌رسد شایعاتی که در مورد دست داشتن کارگران در انفجارها و حوادث نفتی دو ماه و نیم گذشته در شبکه‌های اجتماعی و محافل دوستانه مطرح می‌شود، ناشی از بی‌اطلاعی مطلق از سازوکار اجرایی و نظارتی در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌هاست. نه تنها یک کارگر ساده بلکه فردی با اعتبار و قدرت وزیر نفت هم به تنهایی و با امکانات غیرتخصصی، قادر نیست یک پالایشگاه را به آتش بکشد. صحبت از لوله‌هایی با قطر چهار اینچ و تجهیزاتی اتوماتیک است. یک کارگر تنها در صورتی می‌تواند تجهیزات نفتی را منفجر کند که در یک مجتمع تحت نظر، با خود مواد منفجره حمل کند و حمله انتحاری انجام دهد. خوشبختانه تا امروز خبری از حمله انتحاری کارگران به ابزار کارشان منتشر نشده است.
علت واقعی
اتهام‌زنی به کارگران صنعت نفت، چه از سر بی‌اطلاعی باشد و چه به دلیل گرمای هوا، تنها اذهان را از دلیل واقعی وقوع یازده حادثه عظیم در ۷۸ روز گذشته دور می‌کند و کار استدلال را به چندگویی می‌کشاند. به ویژه وقتی مطلع می‌شویم که تا کنون در این حوادث سریالی سه کارگر کشته و ۹ نفر دچار مصدومیت جدی شده‌اند.
هرچند کارشناسان ایمنی از سال‌ها پیش درباره احتمال بروز حوادث در صنعت نفت هشدار می‌دادند، اما به تازگی مسئولان وزارت نفت هم به جمع معترضین به رعایت نشدن قواعد HSE و ایمنی توسط پیمانکاران خصوصی پیوسته‌اند. ماجرا از این قرار است که ایران در سه سال گذشته خیز برداشته تا تولید نفت و مشتقاتش را افزایش قابل ملاحظه‌ای دهد. به این منظور برای هر کدام از واحدهای پایشگاهی و پتروشیمی ماموریت افزایش تولید را درنظر گرفته است اما امکاتات ایمنی متناسب با افزایش ظرفیت رشد نکرده و امکانات موجود نیز نیازمند نوسازی یا تعویض‌اند. تامین این امکانات هزینه سنگینی می‌طلبد و از سوی دیگر ممکن است تولید را برای مدتی متوقف کند. پس از گذشته سه سال از خیز افزایش تولید نفت، با وقوع یازده حادثه پیدرپی و کشته شدن سه نفر، حالا زمان تصمیم‌گیری دولت است. دولت می‌تواند با تعطیلی موقت بخشی از تولید و تعیین ضرب‌الاجلی اقدام به بازسازی و تعویض گسترده امکانات ایمنی و تجهیزات تولید کند. راه دیگر این است که منتظر بماند و ببیند چه اتفاقی در آینده می‌افتد. اما در هر صورت تصمیم دولت ارتباطی با نیروی کار صنعت نفت ندارد.