درباره انتشار پی‌دی‌اف جلد دوم سرمایه
چند روز پیش فایل پی‌دی‌اف ترجمه جلد دوم کتاب سرمایه که توسط حسن مرتضوی ترجمه و توسط انتشارات لاهیتا منتشر شده بود روی اینترنت منتشر شد. انتشار این اثر به صورت رایگان روی اینترنت تنها سه هفته بعد از انتشار نسخه چاپی کتاب و بدون اجازه مترجم و ناشر اثر انجام شد. این اتفاق بحث‌های زیادی را در فضای مجازی به وجود آورد. برخی با استناد به مبحث کپی‌لفت از انتشار این اثر حمایت کردند و برخی دیگر هم به دلیل ضربه به مترجم و ناشر مستقل اثر به این عمل انتقاد کرده‌اند.
یادداشت پیش رو نقد حسن مرتضوی مترجم کتاب سرمایه است که به نقد انتشار نسخه پی‌دی‌اف این اثر پرداخته است.
من در اینجا نه کسی را سرزنش اخلاقی می‌کنم و نه قصد اتهام زدن به کسی را دارم. از یک پرنسیب دفاع می‌کنم و آن را پرنسیب مارکسیستی می‌دانم. مارکسیسم با مالکیت خصوصی بر وسایل تولید مخالف است. مارکسیسم با تصاحب ارزش اضافی از کار دیگران مخالف است. اما مارکسیست‌ها هرگز با حاصل رنج و تلاش فردی افراد مخالف نبوده‌اند. اینها درس‌های ساده‌ای است که در هر کتاب مارکسیستی یافت می‌شود. کافیست فقط به مانیفست رجوع شود. ترجمه کتاب به نظر من دقیقا محصول رنج و کوشش فردی است و حاصل آن که در جامعه‌‌ی سرمایه‌داری به شکل حق‌الترجمه ظاهر می‌شود از آن مترجم است. اهمیت این تلاش و رنح فردی تا آن حد است که نقل‌قول و استفاده از ایده‌های یک فرد بدون ذکر منبع، سرقت ادبی نامیده می‌شود. مارکس از مالتوس سوای ایرادات دیگری که به او می‌گیرد، بزرگترین اتهامش را سرقت ادبی می‌داند. یکی از بزرگترین انتقاداتی که از لاسال می‌کند این است که او از نوشته خود مارکس بدون ذکر نام استفاده می‌کند. همه اینها نشان می‌دهد که کار و تلاش فردی به ویژه در قلمرو اندیشه تا چه حد برای مارکس و مارکسیست‌ها اهمیت داشته است.
من شش سال برای ترجمه جلد اول و چهار سال برای جلد دوم کاپیتال و پنج سال برای جلد سوم روزی چهار یا پنج ساعت کار کرده‌ام. برای جلد دوم کاپیتال ناشران بزرگ این مملکت به دلیل مشکلات و ترس‌های گوناگون خود حاضر به انتشار آن نشدند. ناشری علاقه‌مند و کوچک که با مشکلات مادی عدیده‌ای روبرو بود، با رفتن زیر بار قرض سنگینی پذیرفت که کتاب را منتشر کند. قیمت‌گذاری کتاب با توجه به معادله ساده عرضه و تقاضا و آنچه در بازار نشر انجام می‌شود که شامل خرید کاغذ، پرداخت مزد چاپخانه، پرداخت مزد صحافی، پرداخت حق‌الترجمه و به اضافه سود متوسط بازار بوده انجام شد. کافیست که در نظر داشته باشید که برای پخش این کتاب در بازار باید ناشر ۳۵ درصد و برخی اوقات ۴۰ درصد به بنگاه‌های پخش تخفیف بدهد تا آنان این کتاب را به دست من و شما برسانند و باز هم یادمان نرود که زمان برگشت این پول از ۹ ماه تا یکسال است. بر مبنای تجربه طولانی‌ام در کار نشر و ترجمه، ویراست اول یک کتاب هرگز نمی‌تواند پول به کار انداخته‌شده برای این کار را جبران کند و آنچه سود ناشر تلقی می‌شود تنها در ویراست‌های بعدی است.
این پول به کار انداخته‌شده که بعد از یکسال باید دست ناشر کنونی جلد دوم کاپیتال برسد، قرار است به چه کار آید؟ قرار است صرف بازچاپ جلد اول و نیز چاپ جلد سوم و کتاب‌هایی از این دست شود. انتشار پی دی اف جلد دوم سرمایه با وجود همه توجیهات به ظاهر رادیکال و ادعای بازکردن فضای نشر به روی همگان، تنها و تنها کاری که انجام می‌دهد منصرف کردن ناشران مستقل و مترقی از انتشار چنین آثاری است و فکر می‌کنم این دقیقا خواست کسانی است که از انتشار ایده‌های مارکس در هراسند. چنین مبارزه پوشالی با سرمایه‌داری، آن هم با گذاشتن پی دی اف ترجمه کتاب کاپیتال روی اینترنت، فقط و فقط نقض غرض است. اگر گمان می‌کنید که با ورشکسته کردن ناشران مستقل و مترقی که به حمایت همه ما احتیاج دارند، قدمی در انحلال روابط کالایی برمی‌دارید سخت به بیراهه رفته‌اید و ناآگاهانه در خدمت کسانی قرار گرفته‌اید که به هر طریقی تلاش می‌کنند صدای ناشران مستقل و مترقی و در نتیجه صدای نویسندگان و مترجمان مترقی را خفه کنند. حمایت ما از ناشران مستقل و مترقی بشدت با تلاش برای ورشکسته‌کردن آنان از طریق نشر رایگان آثارشان متضاد است.
سلام کاملا با شما موافقم .و انتشار متن پی دی اف را درجهت محدود کردن فعالیت مترجمان شابسته ای چون شما و ناشرانی می دانم .که برای امروز وفردای ما به اندازه نان شب صروری هستند.
امید که شاد وسلامت باشید.
Dear Mr Mortazavi,
How can one abroad buy your Persian translation of the set?
Thanks for quick response.
F.