از دیدگاه نائومی کلاین، که کتابهای زیادی درباره بحرانهای سرمایهداری و تغییرات اقلیمی نوشته است، عالمگیری کرونا نشان میدهد بحرانهایی که امروز با آنها روبهروییم، تا چه اندازه درهمتنیدهاند.
سههفته بعد از انتخابات ماه ژوئن و پیروزی تاریخی حزب کارگر، نائومی کلاین، روزنامهنگار و منتقد برجسته کانادایی، در یکی از اتاقهای پارلمان بریتانیا روبهروی جرمی کوربین نشست و با او درباره اهمیت برنامه پیشرو و جسورانهاش برای نبرد با نیروهای دستراستی به بحث نشست.
بنا به ادعای نائومی کلاین، با توجه به نابرابری گستردهای که سرمایهداری به وجود آورده و ضرورت زیستمحیطی تغییرات اقلیمی «همهچیز قابل تغییر است». این عنوان کتاب آخر کلاین است، روزنامهنگار، مقالهنویس و فعال جنبش ضدجهانیشدن که کتابهای او در سالهای اخیر سروصدای زیادی بهپا کرده است. او در این مصاحبه به توضیح ایدههای خود در آخرین کتابش میپردازد و مسئله حیاتی تغییرات اقلیمی را فراتر از تلاش دولتها میداند، تلاشهایی همچون کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس: «اشتباه بزرگی است تصور کنیم رهبران جهان ناگهان در نشست پاریس انسانهای متفاوتی از کار درمیآیند». بحث او دعوت به ناامیدی از دولتها و رهبران آنهاست و در مقابل مبارزه در راه ساخت یک نظام اقتصادی جایگزین در تناسب با محیطزیست.
«با اشاره به وضعیت امنیتی پاریس، دولت فرانسه تظاهرات اقلیمی برنامهریزی شده ۲۹ نوامبر در پاریس را ممنوع کرده است. با اینکه تراژدی اتفاق افتاده، برنامههای اولیه ما را به هم ریخته، ما راهی پیدا خواهیم کرد که مردم در پاریس بتوانند خواست عدالت اقلیمی را به گوش برسانند.»
این عبارات در صفحه اول وبسایت یکی از سازماندهندگان تظاهرات جهانی اقلیمی نوشته شده است. «۳۵۰» یکی از سازمانهایی است که همراه دیگر گروهها و سازمانها به برنامهریزی دو هفته تظاهرات، راهپیمایی، تجمعات و برنامههای دیگر از آغاز تا پایان اجلاس سران تغییرات اقلیمی پرداخته است. قرار است روزهای ۲۸ و ۲۹ نوامبر، در ۱۵۰ کشور دنیا، ۲۱۷۳ برنامه مختلف برگزار شود.
۲۰ سال است که سران کشورها دور هم جمع میشوند تا در مورد خطرات تولید و انتشار بیرویه گازهای گلخانهای تصمیماتی اتخاذ کنند، اما تا کنون نه تنها از میزان تولید و سوخت کربن کاسته نشده که هر سال وضعیت زمین از سال پیش نگرانکنندهتر میشود. با این حال، امسال، شاید با سالهای گذشته فرق کند. پیامدهای احتمالی نشست دوازده روزه (۳۰ نوامبر تا ۱۱ دسامبر) تغییرات اقلیمی سران کشورها کمی امیدبخش به نظر میرسد. بعضی وعدهها پیش از اجلاس داده شده؛ اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ انتشار گازهای گلخانهای را ۴۰ درصد (به نسبت سال ۱۹۹۰) و آمریکا، تا سال ۲۰۲۵ انتشار این گازها را ۲۶ تا۲۸ درصد (به نسبت سال ۲۰۰۵) کاهش خواهند داد. چین، نیز به این قائله خواهد پیوست. اینها کشورهاییاند که نود درصد حجم تولید گازهای گلخانهای جهان را تولید میکنند و عدم توافق بینشان مانع بزرگی در پیشبرد معاهدههای بینالمللی بوده است. تدقیق و تعیین موعدی مشخص برای کاهش میزان تولید کربن، قدمی بزرگ در پیشگیری از نتایج فاجعهبار تغییرات اقلیمی، نوسانات ناگهانی آبوهوایی، گرمایش زمین و بالا آمدن آب دریاهاست. پیشبینیها حاکی از آن است که حتی درصورت عملی شدن اقدامات و وعدههای کشورهای شرکتکننده در اجلاس پاریس، تا آخر قرن ۲۱ام زمین بین ۲.۷ تا ۳ درجه گرم خواهد شد. دانشمندان این عدد را همچنان خطرناک میدانند؛ برای اینکه زمین قابل زندگی کردن باشد نباید از ۲ درجه گرمتر شود. برای رسیدن به این هدف، از همین حالا، تمام زغالسنگهای جهان باید در زمین باقی بمانند. از این روست که بسیاری از تحلیلگران و فعالان محیط زیست تصمیمات وعده داده شده در این اجلاس را کافی نمیدانند.
در چنین بستری، شنیده شدن صداهای پیشروتر و حضور نهادهای مستقل و مردمی در برنامههایی به موازات نشست، مهم میشود. این تظاهراتها در نقاط مختلف جهان خواهان عدالت تغییرات اقلیمی هستند و نجات زمین از معرض نابودی را در گروی تغییرات بنیادین اقتصاد جهانی و شیوههای تولید و مصرف کنونی میدانند. قرار بود ۱۲ دسامبر تظاهرات عظیمی در شهر پاریس برگزار شود که اختتامیه همه برنامههای اعتراضی باشد، اما پس از کشتار هفته گذشته در پاریس و اعلام وضعیت اضطراری، دولت اولاند این تظاهرات را ممنوع کرد. دولت فرانسه مدعی است که قوای حفظ امنیت پاریس را در چنین شرایطی ندارد. نائومی کلاین در این یادداشت شکاف عمیق چنین منطقی را عیان میکند.
این عبارات در صفحه اول وبسایت یکی از سازماندهندگان تظاهرات جهانی اقلیمی نوشته شده است. «۳۵۰» یکی از سازمانهایی است که همراه دیگر گروهها و سازمانها به برنامهریزی دو هفته تظاهرات، راهپیمایی، تجمعات و برنامههای دیگر از آغاز تا پایان اجلاس سران تغییرات اقلیمی پرداخته است. قرار است روزهای ۲۸ و ۲۹ نوامبر، در ۱۵۰ کشور دنیا، ۲۱۷۳ برنامه مختلف برگزار شود.
۲۰ سال است که سران کشورها دور هم جمع میشوند تا در مورد خطرات تولید و انتشار بیرویه گازهای گلخانهای تصمیماتی اتخاذ کنند، اما تا کنون نه تنها از میزان تولید و سوخت کربن کاسته نشده که هر سال وضعیت زمین از سال پیش نگرانکنندهتر میشود. با این حال، امسال، شاید با سالهای گذشته فرق کند. پیامدهای احتمالی نشست دوازده روزه (۳۰ نوامبر تا ۱۱ دسامبر) تغییرات اقلیمی سران کشورها کمی امیدبخش به نظر میرسد. بعضی وعدهها پیش از اجلاس داده شده؛ اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ انتشار گازهای گلخانهای را ۴۰ درصد (به نسبت سال ۱۹۹۰) و آمریکا، تا سال ۲۰۲۵ انتشار این گازها را ۲۶ تا۲۸ درصد (به نسبت سال ۲۰۰۵) کاهش خواهند داد. چین، نیز به این قائله خواهد پیوست. اینها کشورهاییاند که نود درصد حجم تولید گازهای گلخانهای جهان را تولید میکنند و عدم توافق بینشان مانع بزرگی در پیشبرد معاهدههای بینالمللی بوده است. تدقیق و تعیین موعدی مشخص برای کاهش میزان تولید کربن، قدمی بزرگ در پیشگیری از نتایج فاجعهبار تغییرات اقلیمی، نوسانات ناگهانی آبوهوایی، گرمایش زمین و بالا آمدن آب دریاهاست. پیشبینیها حاکی از آن است که حتی درصورت عملی شدن اقدامات و وعدههای کشورهای شرکتکننده در اجلاس پاریس، تا آخر قرن ۲۱ام زمین بین ۲.۷ تا ۳ درجه گرم خواهد شد. دانشمندان این عدد را همچنان خطرناک میدانند؛ برای اینکه زمین قابل زندگی کردن باشد نباید از ۲ درجه گرمتر شود. برای رسیدن به این هدف، از همین حالا، تمام زغالسنگهای جهان باید در زمین باقی بمانند. از این روست که بسیاری از تحلیلگران و فعالان محیط زیست تصمیمات وعده داده شده در این اجلاس را کافی نمیدانند.
در چنین بستری، شنیده شدن صداهای پیشروتر و حضور نهادهای مستقل و مردمی در برنامههایی به موازات نشست، مهم میشود. این تظاهراتها در نقاط مختلف جهان خواهان عدالت تغییرات اقلیمی هستند و نجات زمین از معرض نابودی را در گروی تغییرات بنیادین اقتصاد جهانی و شیوههای تولید و مصرف کنونی میدانند. قرار بود ۱۲ دسامبر تظاهرات عظیمی در شهر پاریس برگزار شود که اختتامیه همه برنامههای اعتراضی باشد، اما پس از کشتار هفته گذشته در پاریس و اعلام وضعیت اضطراری، دولت اولاند این تظاهرات را ممنوع کرد. دولت فرانسه مدعی است که قوای حفظ امنیت پاریس را در چنین شرایطی ندارد. نائومی کلاین در این یادداشت شکاف عمیق چنین منطقی را عیان میکند.
در تاریخ دانسته حیات انسان بر سیاره زمین هرگز وضعیت چنین بحرانی نبوده است. هشدارها جدی است. بر اساس آمارهای دانشمندان تولید دیاکسیدکربن به انتهای سطح مجاز خود نزدیک میشود. به نظر میرسد اگر به همین منوال پیش برویم بسیاری از ما در طول عمر خود شاهد نابودی و سوختن زمین خواهیم بود. نائومی کلاین نویسنده و فعال سیاسی در آخرین کتاب خود به بررسی بحران آب و هوا میپردازد. او نشان میدهد که برخلاف نظر بسیاری از سیاستمداران و فعالان محیطزیست اصلاح در روند تولید چاره بحران کنونی نخواهد بود. بلکه تنها راه تغییر بنیادین در میزان مصرف و تولید، به خصوص در آمریکای شمالی و اروپا است. در مطلب پیشرو الیزابت کولبرت نظرات کلاین را در این کتاب بررسی کرده و در انتها نقدی، هرچند ناواضح، بر آن وارد میکند.