درآمد ساخت واکسن معادل یکسال درآمد نفت
ایران اگر ۵۰ میلیون دز واکسن وارد کند باید ۶ هزار میلیارد تومان هزینه کند و اگر همین واکسن را در داخل بسازد، باید ۱۰ هزار میلیارد تومان بدهد. یعنی تقریبا دو برابر.
شش ماه از آغاز واکسیناسیون جهانی می‌گذرد اما تنها ۴٫۸ درصد جمعیت ایران دز اول واکسن را زده‌اند. مقامات می‌گویند به چند دلیل واکسن وارد نمی‌کنند. یکی اینکه ساخت واکسن داخلی ارزان‌تر از واکسن وارداتی است و دوم اینکه کانال نقل و انتقال مالی بسته و ایران تحریم است.
اما بررسی برخی آمارها تردید جدی در این ادعاها ایجاد می‌کند.
در پاسخ به سوال اول باید گفت هم هزینه ریالی و هم دلاری ساخت واکسن داخل دقیقا دو برابر واردات واکسن خارجی است! اما چگونه؟
شش واکسن در ایران در حال ساخت است و یکی از آنها قرار شده به زودی وارد فاز تولید انبوه شود. این شرکت قرار است تا پایان شهریور ۵۰ میلیون دز واکسن تولید کند. با توجه به صحبت رئیس سازمان غذا و دارو، قیمت تولید این واکسن در داخل ٢٠٠ هزار تومان است. این یعنی هزینه تولید ۵۰ میلیون دز واکسن داخلی ۱۰ هزار میلیارد تومان است. درست معادل درآمد فروش نفت ایران در سال ۹۹.
پس ساخت واکسن داخل برای برخی از این شرکت‌ها مانند این است که آنها چاه نفت پیدا کرده باشند.
اما هزینه واردات واکسن چقدر است؟ هزینه واکسن‌های خارجی متفاوت است. ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو به تجارت‌نیوز گفته بود قیمت واکسن اسپوتنیک یا آسترازکا حدو ۵ دلار است. با این عدد، هزینه واردات ۵۰ میلیون دز واکسن کرونا، ۲۵۰ میلیون دلار می‌شود. معاون وزیر بهداشت گفته مبنای محاسبه ارز واکسن، ارز نیمایی است. پس معادل ریالی واردات واکسن خارجی به ایران حدود ۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان می‌شود. تقریبا نصف هزینه ساخت واکسن داخلی.
باخت دو سویه یا برد یک سویه؟
در شرایطی که دولت در تنگنای مالی قرار دارد مشخص نیست چرا باید در این ماجرا دو برابر هزینه کند تا بتواند واکسن بسازد. اما هزینه ساخت واکسن فقط یک سوی این ماجراست. مساله این است که ایران برای ساخت واکسن داخلی زمان زیادی را از دست داده است. تعداد کشته‌های کرونا در ایران به ۸۴ هزار نفر رسیده. ایران چهار پیک را پشت سر گذاشته و پیک پنجم هم در راه است.
جز این، تعطیلی اجباری مشاغل ضرر اقتصادی بسیاری به مردم و کشور وارد کرده است. اما ایران همچنان اصرار بر ساخت واکسن دارد.
مقامات می‌گویند تحریم مانع واردات واکسن شده و کانال نقل و انتقال مالی بسته است و برای همین ایران مجبور است واکسن بسازد. اما مساله این است که گروه دارویی برکت نامه‌ای را در سایت کدال بارگذاری کرده که در آن تاکید شده «مواد اولیه لازم برای ساخت واکسن و تجهیزات لازم را از هند، چین و برخی از کشورهای اروپایی وارد کرده است.»
اما چرا واردات مواد اولیه و تجهیزات ساخت واکسن تحریم نیست؟ آیا فقط برای واردات واکسن کانال مالی نقل و انتقال پول بسته است؟
سال گذشته هم ایران قررار بود ۱۶ میلیون ۸۰۰ هزار دز واکسن از کوواکس بخرد. اما حسن روحانی گفت به دلیل تحریم‌ها انتقال پول به تاخیر افتاده و کوواکس ایران را در انتهای صف تحویل واکسن قرار داده. اگرچه همان زمان کوواکس اعلام کرد که مجوز واردات واکسن از طرف اوفک به ایران داده شده و ایران خودش در واردات واکسن تعلل کرده است.
از طرف دیگر روز گذشته تجارت‌نیوز گزارشی منتشر کرد که در آن قرار است یکی از شرکت‌های تابعه وزارت بهداشت دو میلیون دز واکسن اسپوتنیک روسی وارد کند و در اختیار سازمان نظام مهندسی ساختمان بگذارد. آنجا هم این سوال مطرح بود که این شرکت چگونه توانسته تحریم‌ها را دور بزند و پول خرید واکسن را انتقل دهد.
مجموع این موارد این سوال را ایجاد می‌کند که آیا این درآمد ۱۰ هزار میلیارد تومانی شرکت‌های ساخت واکسن مانع واردات واکسن است؟
گزارشی مغرضانه با اعدادی سراسر مغشوش. تنها واکسنی که کمتر از ده دلار می توان تهیه کرد واکسن استرازنکا است که به خاطر عوارضش توسط خیلی از کشورها مرجوع شده و علت ارزانی اش هم دقیقا همین است. اما فایزری که شما دوست دارید حدود سی دلار قیمتش هست. در مورد صادرات نفتی هم اعدادتان درست نیست حتی اگر قیمت دلار مبنای محاسبه تان چهار هزار و دویست تومان باشد.