کوه‌حاتم در قرق کوره‌‌های زغال

کوه حاتم در چهار روز گذشته کوه آتش بود. آتش را کوره‌داران زغال برپا کرده بودند، یعنی بلوط‌های جوان را تکه‌تکه کرده، آتش زده و زیر خاک کرده بودند و شعله‌ها در کوه گسترده شده بود. صاحبان کوره‌های زغال‌گیری چند سالی است که این کوه را که میان دو استان خوزستان و کهگیلویه‌و‌بویراحمد قرار گرفته، قرق کرده‌اند. آنها اسلحه دارند و شبیه تبهکاران صورت‌هایشان را می‌پوشانند و به هیچکس راه نمی‌دهند. همین دو شب پیش یکی از آن وقت‌ها بود؛ کوه در آتش می‌سوخت و منابع طبیعی راه می‌خواست و قاچاقچی‌ها برای دورکردنشان شلیک کردند. سرانجام نیروها با هر چه سختی پیش رفتند و لاشه یه پلنگ سوخته را در جنگل دیدند.

آتش‌سوزی ساعت ۱۵ و ۴۵ دقیقه روز دوشنبه ۲۴ خرداد آغاز شد، البته پس از یک خاموشی دیگر. مثل همیشه گروه‌های مردمی و نیروهای منابع طبیعی برای جدال با آتش راهی این ارتفاعات شدند و چون راه صعب‌العبور بود، سوختن سه روز و شب ادامه داشت. اولین هلی‌کوپتر روز سه‌شنبه به منطقه رفت اما حرارت چنان بالا بود که نتوانست بنشیند. هلی‌کوپتر دوم دیروز رسید و توانست نیروها را به منطقه حریق برساند. اکنون در بلندی‌های پربلوط کوه حاتم آتش خاموش شده و ۴۰ نفر از نیروهای منابع طبیعی و گروه‌های مردمی در حال پایش این زمین سوخته‌اند؛ مبادا درختی نیم‌سوخته از بلندی بیفتد و زمین دیگری را به آتش بکشد.
آتش از خوزستان آمد
«این آتش‌سوزی از سمت استان خوزستان به عرصه‌های منابع طبیعی استان ما سرایت کرد.» محمد محمدی، مدیرکل مدیریت بحران استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد این را به ایسنا گفته است. کوه حاتم در مرز مشترک شهرستان‌های لنده و بهمئی در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد و شهرستان بهبهان در استان خوزستان است. فعالان محیط زیست هم بارها انتقاد کرده‌اند که خوزستان پا پیش نمی‌گذارد و کوره‌داران چنان زورمندند که به راحتی توانسته‌اند در این سال‌ها منابع طبیعی را برای تولید زغال بلوط، به تاراج ببرند. دیروز آتش در لنده تقریبا مهار شده و در بهمئی دوباره شعله کشیده است.
امید سجادیان، دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد تازه از آتش‌سوزی «دم‌چنار» در بویراحمد برگشته و به «پیام‌ما» می‌گوید: «واکنش جامعه محلی آنقدر خوب بود و چنان حضور پرقدرتی داشتند که آتش همان روز سه‌شنبه مهار شد.» سه روز پیش هم منطقه «وزگ» یاسوج گر گرفت و یک روزه خاموش شد. «این چهار یا پنجمین بار بود. آتش‌سوزی در این منطقه به شدت زیاد شده و به زمین‌خواری مشکوکیم.
جنگل را می‌سوزانند و بعد ادعا می‌کنند که صاحب زمین‌های سوخته‌اند. اینجا هم کوره‌های زغال برپاست.» به گفته او کوه حاتم هم شش روز تمام سوخت، خاموش و دوباره شعله‌ور شد. «نیروهای استان ما آمدند اما خوزستان پا پیش نگذاشت. می‌گویند در حوزه ما نیست و گردن نمی‌گیرند. همین است که گروهی قاچاقچی به راحتی گردن‌کلفتی می‌کنند.»
محمد داور، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان خوزستان هم تایید می‌کند که کوره‌ها مربوط به استان خوزستان است و آنها عقب‌نشینی کرده‌اند. او به «پیام ما» می‌گوید: «آتش در حوزه ما هم هست که اطفا شده و ۲۰ نفر از نیروها همراه ۲۰ نیروی مردمی در حال پایش هستند اما شروع اتش‌سوزی از خوزستان بود. بیشتر کوره‌ها هم در خوزستان‌اند.»
این زغال مخصوص وافور است
تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد نزدیک هر منطقه سوخته، کوره زغالی برپاست و دورش سنگ‌چین شه. در این تصاویر ده‌ها درخت سبز بلوط جوان قطعه‌قطعه دیده می‌شوند؛ آماده انداختن داخل کوره‌های زیرزمینی. هر پنجاه متر یک درخت و کوره. سجادیان می‌گوید منطقه روی کوه حاتم، دست طایفه‌ای است که از چند سال پیش دست روی این درختان گذاشته‌اند و به هیچکس راه نمی‌دهند. «گروهی هستند که برای درست کردن زغال کباب جنگل را آتش می‌زنند اما اینها منطقه را قرق کرده‌اند، اسلحه دارند و رویشان را می‌پوشانند. زغال اینها که با بلوط جوان درست می‌شود، مخصوص وافور است.»
کوره‌ها دلیل اصلی آتش‌سوزی است
ذبیح‌الله محمدی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان لنده دو شب پیش در این منطقه بود، چشم در چشم قاچاقچی‌ها. او تعریف می‌کند: «در حال اطفای حریف بودیم و به آن منطقه نزدیک می‌شدیم. زودتر به یکی از واسطه‌ها پیغام دادیم که بگویید تیراندازی نکنند، چون قصدمان فقط خاموش کردن آتش است. بالاخره رفتیم. اما نیمه‌های شب باز شروع کردند به تیراندازی. به حال تهدید تیر می‌زدند. داد و بیداد کردیم و آرام شدند.» او تا ظهر دیروز در همین منطقه بود، در ۱۵ متری قاچاقچی‌های مسلح.
محمدی می‌گوید: «این منطقه جنگلی است و به دلیل اختلافات مرزی چند سالی است که آتش سوزی در آن رخ می‌دهد و دلیل اصلی‌اش کوره‌های زغال است. افراد مختلف در بهبهان به صورت مسلح، یک منطقه چند هکتاری را قرق می‌کنند و اگر گردشگر و نیروی منابع طبیعی و گروه‌های داوطلب بیایند، اول تیر هوایی می‌زنند و بعد تیر مستقیم. آنها کارشان همین است.»
سال ۹۶ هم یک آتش‌سوزی دیگر در کوه‌حاتم رخ داد و صاحبان کوره‌ها که عامل این حریق بودند، به نیروهای منابع طبیعی شلیک کردند. درست ۳۱ مرداد آن سال وقتی که آنها به همراه چند نفر از مردم روستای لارب به منطقه رسیدند، صاحبان کوره با کلاشینکف تیراندازی کردند. «گفتند خودمان خاموش می‌کنیم، شما برگردید.» آن آتش که ساعت ۹ صبح شروع شده بود، تا چهار عصر خاموش شد. تیراندازی به ماموران چند بار دیگر تکرار شده و در یکی از این حوادث یک نیروی منابع طبیعی زخمی شده است. یک بار دیگر در سال ۹۹ تکرار شد و بعد از گذشت یک سال رای نهایی شکایت از متخلفان هنوز صادر نشده است. متخلفان سال ۹۶ هم که ۱۰ نفر بودند، همان وقت شناسایی شدند، اما حالا محمدی می‌گوید بعد از دو سال حکم قضایی صادر شد و در نهایت رای برائت دادند.
پریشب محمدی در بالای کوه جسد یک پلنگ سوخته ایرانی را دیده. کوه حاتم منطقه شکار ممنوع هم هست و او می‌گوید: «آنها وقتی جنگل می‌سوزد، حتی به حیات وحش فراری هم شلیک می‌کنند. محیط زیست هم اصلا به این مسئله وارد نشده.»
این تخلف قابل قبول نیست
پای کوه حاتم، شهر تشان، شهرک بجک؛ رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان لنده می‌گوید تصویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که اطراف این شهرک پر از نقطه‌های سیاه است، کوره‌های زغالی که بارها برایش حکم قضایی گرفته‌اند اما دوباره به راه افتاده‌اند. «آنها یک باند مافیا دارند که یک نفر برایشان اسلحه تامین می‌کند و مشتری زغال را هم برایشان پیدا می‌کند. زغال‌ها هر روز سر ساعتی مشخص از کوه پایین می‌آید و برای فروش به اهواز می‌رود.»
محمدی می‌گوید برای مقابله با این متخلفان دستش خالی است. یک بار هم در سال ۹۸ شورای تامین را به منطقه برده و کوره‌ها را از بالا به آنها نشان داده است. می‌پرسد: « من و ۵ تا نیرو چطور می‌توانیم با اینها مقابله کنیم؟» او سال ۹۷ گزارشی ۱۵ صفحه‌ای از این تخلفات به سازمان جنگل‌ها فرستاده اما حالا امیر مسعود جلالی، مدیر کل دفتر حفاظت و حمایت منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها به «پیام‌ما» می‌گوید: «چنین تخلفی قابل پذیرش نیست. بعید است گروهی منطقه‌ای را برای مدت‌ها قرق کنند و مدام در آن کوره برپا کنند. امکان ندارد که اجازه ندهند کسی رد شود. نیروهای ما در همه عرصه‌ها حضور دارند و نمی‌گذارند.»
او البته فیلم‌های منتشرشده از قاچاقچیان را دیده و می‌گوید که موضوع در دست بررسی است. «دیشب اولین باری بود که می‌شنیدم قاچاقچیان به این صورت در منطقه حضور دارند. من در جریان نبودم. پیگیری کرده‌ام و با استان هماهنگ کردم تا به منطقه نیرو بفرستند. قطعا با این افراد به هر شکل ممکن برخورد می‌شود و دستگاه قضا هم موضوع را به سادگی رها نمی‌کند. اگر این ماجرا اثبات شود مجازات‌هایی برای متخلفان در نظر می‌گیرند. باید بررسی کنیم و نتیجه را بگوییم.» جلالی توضیح می‌دهد که آنچه سازمان جنگل‌ها دنبال می‌کند، پیشگیری از حریق است. «سال گذشته در همین مناطق آتش‌سوزی زیاد بود. تعدادی از عاملان آتش‌سوزی‌های عمدی به قصد تصرف زمین هم بازداشت شدند. عامل اصلی آتش‌سوزی‌ها انسانی است؛ شکارچیان، متصرفان، کسانی که اختلافات قومی دارند و … اما باز هم باید بررسی شود.»