کارون در محاصره بحران‌های زیست‌محیطی جان می‌دهد
کارون زیر سایه مجموعه‌ای از اتفاقات ناخوشایندی که برایش افتاده است، حال و روز خوبی ندارد. آبش هر روز شورتر میشود، زندگی ساکنانش در خطر است، دیگر نمی‌تواند تالاب‌هایش را سیراب کند، لودرها و بیل‌های مکانیکی حریمش را شکسته‌اند و حالا زیر سایه مجموعه‌ای از مشکلات، برای سرنوشت کارون، زوال پیش‌بینی میشود. سرنوشتی که خوزستانی‌ها نمی‌خواهند هیچ گاه شاهد آن باشند و روزی برسد که این پیش‌بینی واقعیت پیدا کند.
لودرها و بیل مکانیکی‌ها در کارند. به حریمش تجاوز شده. تابلوی پروژه می‌گوید، قرار است پارکینگ و سرویس بهداشتی در ساحل غربی‌اش ساخته شود. لودرها آن‌قدر نزدیک به حریمش کار می‌کنند که تصور می‌کنی درحال حمل خاک به داخل رودخانه هستند.
جای نخاله‌های ساختمانی هم در حاشیه‌اش خالی نیست. زیر سایه تابلویی که از ممنوعیت تخلیه هر گونه ضایعات ساختمانی حکایت دارد و می‌گوید که این عمل پیگرد قانونی خواهد داشت، کامیون‌های حامل نخاله‌های ساختمانی، آجر، گچ و.. را با خود به ساحل گرمش آورده‌اند. لوله‌های قطور تخلیه فاضلاب هم در مسیر جریانش دیده می‌شوند. فاضلاب و پساب‌ها بدون هیچ نگرانی خود را به آب گل آلودش می‌رسانند و باری می‌شوند بر آلودگی‌هایش. داستان زوال کارون، داستان جدیدی نیست. سال‌هاست هر بلایی که می‌تواند بر سر هر رودخانه‌ای بیاید بر سر کارون آمده. آبش منتقل میشود. زورش به سیراب کردن تالاب‌هایی که چشمشان به کارون دوخته شده، نمی‌رسد. فاضلاب و پساب داخل رودخانه تخلیه میشود، نخاله‌های ساختمانی هم که می‌آید.
داستان زوال کارون، داستان جدیدی نیست. سال‌هاست هر بلایی که می‌تواند بر سر هر رودخانه‌ای بیاید بر سر کارون آمده. آبش منتقل میشود. زورش به سیراب کردن تالاب‌هایی که چشمشان به کارون دوخته شده، نمی‌رسد. فاضلاب و پساب داخل رودخانه تخلیه میشود، نخاله‌های ساختمانی هم که می‌آید.
کاهش ۳میلیارد و ۲۰۰میلیون متر مکعبی نیاز زیستی کارون
نگرانی از آینده کارون، نگرانی سال‌های دور و دراز است. خوزستانی‌ها نگرانند، نگران فعالیت‌هایی که کارشناسی و غیرکارشناسی، عمدی یا سهوی، باعث شده‌اند تا کارون با عظمت گذشته خود فاصله بگیرد و حتی در آینده جز رودی کوچک و باریک چیز زیادی از کارون باقی نماند. این نگرانی را احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان با عدد و رقم به نمایش می‌گذارد. او در کنفرانس ملی فرصت‌ها و پتانسیل‌های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم‌مسیر می‌گوید: «نیاز زیستی رودخانه کارون ۴ میلیارد مترمکعب آب است که طی ۱۰سال گذشته به ۲میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب رسیده و در ۶سال اخیر نیز این میزان به یک‌میلیارد و ۸۰۰میلیون مترمکعب کاهش یافت.» لاهیجان‌زاده با اشاره به اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی ایران هم می‌گوید: «سالانه یک‌میلیارد مترمکعب آب از سرشاخه‌های کارون منتقل میشود که شورایعالی آب نیز با انتقال یک‌میلیارد مترمکعب از سرشاخه‌های کارون موافقت کرد اما با تلاش مدیران استانی این میزان به ۵۳۸میلیون متر مکعب کاهش یافت. ۲۲ دلیل علمی و مستند برای متوقف شدن طرح انتقال آب بهشت‌آباد در استان چهارمحال وبختیاری ارایه شده است که ثابت می‌کند طرح انتقال آب کارشناسی نیست.» او در ادامه درباره آلاینده‌های رودخانه کارون هم یادآوری می‌کند که «در مجموع ۶۵ مترمکعب در ثانیه زه آب‌های کشاورزی، ۱۱ مترمکعب فاضلاب شهری و هفت مترمکعب زه آب‌های صنعتی به رودخانه کارون وارد میشود.» شوری آب کارون، زیر سایه سد گتوند، به نگرانی جدی‌ای برای سرنوشت این رودخانه تبدیل شده است، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان دراین‌باره هم با اشاره به اهمیت کارون در تأمین نیاز کشاورزی و آب شرب خوزستان می‌گوید: «مدت‌هاست که شوری آب رودخانه به یکی از مشکلات و تهدیدات جدی تبدیل شده که متاسفانه شوری آب کارون رو به افزایش است.»
«نیاز زیستی رودخانه کارون ۴ میلیارد مترمکعب آب است که طی ۱۰سال گذشته به ۲میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب رسیده و در ۶سال اخیر نیز این میزان به یک‌میلیارد و ۸۰۰میلیون مترمکعب کاهش یافت. ۲۲ دلیل علمی و مستند برای متوقف شدن طرح انتقال آب بهشت‌آباد در استان چهارمحال وبختیاری ارایه شده است که ثابت می‌کند طرح انتقال آب کارشناسی نیست.»
حل تدریجی ۱۰۰میلیون تن نمک در آب سد گتوند
او در ادامه با اشاره به این‌که حداقل ۱۰۰میلیون تن نمک در گنبد نمکی پشت سد گتوند وجود دارد، می‌گوید: «پیش‌بینی میشود بیش از ۵۰۰میلیون مترمکعب از ذخیره آب این سد به علت حل شدن نمک سازند گچساران، شور شده باشد. هدایت الکتریکی (EC) آب در محل خروجی سد تنظیمی سد گتوند از ۷۰۰ تا ۸۰۰ میکروموس در‌سال گذشته به یک‌هزار و ۴۰۰ تا یک‌هزار و ۷۰۰ میکروموس افزایش یافته است. همچنین EC رودخانه کارون از‌سال ۹۰ تاکنون از یک‌هزار و ۷۰۰ به بیش از سه‌هزار میکروموس رسیده که بخشی از این شوری به دلیل سد گتوند است.»
لاهیجان‌زاده تأکید می‌کند که «اگر مشکل گنبدهای نمکی در سد گتوند وجود نداشت، این سد می‌توانست به یکی از فرصت‌ها و پتانسیل‌های مهم در استان تبدیل شود.» مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان خوزستان، با تأکید بر تکالیف دستگاه‌ها و پروژه‌های گوناگون استان خوزستان، ادامه داد: «باید در طرح جامع کاهش آلودگی رودخانه کارون بازنگری شود. بر همین اساس اجرای پروژه‌های پیشنهادی در طرح جامع کاهش آلودگی رودخانه کارون، بازنگری طرح به شکل مستقیم، غیرمستقیم و پشتیبانی در دست کار است.»
سایه شوری آب کارون بر سر تمامی مشکلات
چند سالی میشود، انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به اصفهان و سیرآب کردن زاینده رود، به یکی از گله‌های خوزستانی‌ها تبدیل شده است. آنها بسیاری از مشکلاتی را که برای کارون و تالاب‌های خوزستان به وجود آمده، ناشی از انتقال آب و کافی نبودن آبی که به خوزستان می‌آید برای سیراب کردن تالاب‌های استان می‌دانند. این در حالی است که مشاور استاندار خوزستان، معتقد است که انتقال آب، تنها مشکل کارون نیست.
جاسم مرمضی، می‌گوید: «بالا رفتن شوری آب و افزایش EC رودخانه کارون ازجمله مشکلاتی است که همه مسائل را تحت تأثیر قرار داده، بنابراین انتظار میرفت مسئولانی که نقش کلیدی در تصمیمگیری دارند، در این نشستها شرکت کنند. در بحث کارون مشکل تنها انتقال آب یا کاهش آب نیست بلکه زنجیرهای از مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که مشکلات عدیدهای را ایجاد کرده است. ضروری است پس از کنفرانس ملی کارون، آگاهسازی جامعی درباره نتایج آن و مشکلات رودخانه کارون صورت گیرد که مسئولان نسبت به موضوع حساس شوند تا این حساسیتها منجر به تصمیمگیری‌های واقعبینانه مبتنی بر نظارت کارشناسی و علمی شود.» مشاور استاندار خوزستان در امور شیلات و محیط‌زیست، ادامه می‌دهد: «بیان مسائل و مشکلات ضروری است و با بیان درست و دقیق مساله، نیمی از مسأله حل میشود اما در کنار بیان مشکلات باید راهحل، راهکارها و پیشنهادات علمی و برنامههای مبتنی بر واقعیت ارایه شود.»
پیش‌بینی میشود بیش از ۵۰۰میلیون مترمکعب از ذخیره آب سد گتوند به علت حل شدن نمک سازند گچساران، شور شده باشد. هدایت الکتریکی (EC) آب در محل خروجی سد تنظیمی سد گتوند از ۷۰۰ تا ۸۰۰ میکروموس در‌سال گذشته به یک‌هزار و ۴۰۰ تا یک‌هزار و ۷۰۰ میکروموس افزایش یافته است.
انقراض گونه‌های آبزیان با سدسازی‌های پی‌درپی
سدهایی که پیاپی روی کارون، کرخه و سرچشمه‌های آنها زده می‌شوند، همچون سدهای خرسان ۳، گاماسیاب، داریان و سیمره، باعث افزایش مشکل کم‌آبی در رودخانه‌های خوزستان و خشکی تالاب‌هایی شده‌اند که به واسطه این رودخانه‌ها سیراب می‌شوند. سدهایی که به گفته مدیرکل شیلات استان خوزستان، باعث انقراض برخی گونه‌های ماهی در خوزستان هم شده‌اند. رحیم مغینمی هم در این همایش با بیان این‌که ساخت سدها در این استان، انقراض برخی گونه‌های ماهی را به همراه داشته، می‌گوید: «ساخت این سدها مانع مهاجرت آزادانه و تخم‌ریزی ماهیان شده است. همچنین برخی ماهیگیران نیز با استفاده از روش‌هایی نظیر شوک الکتریکی، اقدام به صید می‌کنند که با وجود پیگیری‌های محیط‌زیست و شیلات استان این تخلفات ادامه دارد.» او ادامه می‌دهد: «کم شدن میزان آب رودخانه‌ها و تالاب‌های استان یکی از علل انقراض برخی گونه‌های کمیاب آبزیان در استان خوزستان است.»
کارون زیر سایه مجموعه‌ای از اتفاقات ناخوشایندی که برایش افتاده است، حال و روز خوبی ندارد. آبش هر روز شورتر میشود، زندگی ساکنانش در خطر است، دیگر نمی‌تواند تالاب‌هایش را سیراب کند، لودرها و بیل‌های مکانیکی حریمش را شکسته‌اند و حالا زیر سایه مجموعه‌ای از مشکلات، برای سرنوشت کارون، زوال پیش‌بینی میشود. سرنوشتی که خوزستانی‌ها نمی‌خواهند هیچ گاه شاهد آن باشند و روزی برسد که این پیش‌بینی واقعیت پیدا کند.